فرانسه در آتش جنگ آب می سوزد!

اقتصاد۲۴- این صرفا یکی از بسیاری از درگیری‌هایی است که بر سر دسترسی به آب است که با شدت فزاینده‌ای در سراسر جهان در حال رخ دادن است، زیرا تغییرات آب و هوایی باعث خشک شدن خاک‌ها شده، دما را افزایش می‌دهد و محصولات کشاورزی را تشنه‌تر ساخته و از حجم برف‌های سالانه که به طور سنتی جریان آب شیرین را تامین می‌کردند کاسته می‌شود.

انحراف آب در چین خشم منطقه‌ای را برانگیخته است. در آسیای مرکزی دسترسی به منابع آب کمیاب تنش‌های فرامرزی را تشدید می‌کند. تغییر اقلیمی و سد‌های بالادست در حال خشک کردن عراق و ایران هستند. مصر و اتیوپی سال‌ها بر سر سد بالادست رودخانه نیل که کشور‌های پایین دست را تهدید می‌کند با یکدیگر اختلاف نظر دارند. ایالت‌های غربی ایالات متحده بر سر منابع رو به کاهش رودخانه کلرادو که روزگاری قدرتمند بود با هم اختلاف دارند در حالی که در آلمان و شیلی دسترسی مشاجره آمیز به آب به درگیری‌های داخلی دامن می‌زند.

"جولین لوگوئه" فعال مدنی که کارزاری را در مخالفت با پروژه ابر مخازن در فرانسه راه اندازی کرده می‌گوید: "آب یک کالای عمومی است هیچ کس نمی‌تواند مدعی تملک آن برای خود شود". او و چندین متهم دیگر در ماه جاری به دلیل برگزاری تظاهرات غیر مجاز علیه ساخت یک ابر مخزن جدید در سنت سولین در غرب فرانسه محاکمه شدند. تجمعی که در ماه مارس برگزار شد به طور خاص به یک درگیری خشونت آمیز با پلیس تبدیل شد و در جریان آن ۴۷ افسر و ۲۰۰ تظاهرکننده زخمی شدند. برخی از کشاورزان محلی نیز خسارت وارده به محصولات خود و لوله‌هایی که مزارع آنان را به مخزن جدید متصل می‌کند محکوم کردند. اعتراضات تازه‌ای در چند هفته گذشته در محل ساخت و ساز مخزن دیگری در نزدیکی پاریس صورت گرفته است.

مقام‌های فرانسوی استدلال می‌کنند که مخازن عظیم آبیاری ضروری هستند تا به کشاورزان اجازه دهند به کشت محصولات غذایی در زمانی که خشکسالی رایج‌تر می‌شود ادامه دهند. خشکسالی سال گذشته فرانسه بحث درباره منابع آبی را جدی‌تر ساخته است. حامیان احداث مخازن مصنوعی اعتقاد دارند که این مخازن می‌توانند راه حلی برای کمبود آب در خشکسالی‌های آینده باشند.

با این وجود، مخالفان این طرح می‌گویند که این پروژه تنها برای آبیاری محصولات تولید کنندگان بزرگ کشاورزی در تابستان کاربرد دارد و مستقیما به ساکنان محلی کمک نمی‌کند. منتقدان عقیده دارند که این مخازن در زمره کشاورزی صنعتی ناپایدار از نظر زیست محیطی قرار گرفته و آبی که در غیر این صورت به طور طبیعی خاک را آبیاری کرده و رودخانه‌ها و نهر‌ها را تغذیه می‌کند را محبوس می‌کنند.

بیشتر بخوانید: سرگذشت سه جنگ قره باغ؛ ایروان تسلیم خواست باکو می‌شود؟

ارزیابی‌های صورت گرفته وجود صد تا چند صد مخزن نگهداری آب در فرانسه را تخمین می‌زنند دهانه‌های پلاستیکی غول پیکری که به طور متوسط ۲۰ هکتار را در بر می‌گیرند که با پمپاژ آب زیرزمینی در زمستان برای استفاده در ماه‌های گرم تابستان پر می‌شوند و تعدادشان در حال افزایش است. این پروژه در ناحیه سِور (که سنت سولین را نیز شامل می‌شود) توسط یک تعاونی خصوصی از کشاورزان محلی رهبری می‌شود و مستلزم ساخت ۱۶ مخزن جدید است که بیش از ۶ میلیون متر مکعب آب را ذخیره می‌کند که معادل ۱۶۰۰ استخر شنای المپیک است. قرار است ۳۰ مخزن دیگر در منطقه‌ای نزدیک شهرستان ویِن ساخته شوند.

حامیان این پروژه می‌گویند با گرم‌تر و خشک‌تر شدن هوا به خصوص با توجه به آن که در تابستان ۲۰۲۳ میلادی گرم‌ترین رکورد افزایش دما در جهان ثبت شد این مخازن به مثابه بیمه زندگی ضروری برای کشاورزان هستند و راهی برای کاهش فشار بر منابع آب در زمانی می‌باشند که سطح آبی در کم‌ترین حد خود قرار دارد. فرانسه اخیرا بدترین خشکسالی‌های خود را تجربه کرده است. در ماه جولای بیش از دو سوم ذخایر طبیعی آب زیرزمینی آن کم‌تر از حد نرمال بود. "لوران دوو" از اتحادیه کشاورزان می‌گوید: "آبیاری بدون وجود حوضه و مخزن به معنای ادامه پمپاژ آب زیرزمینی حتی در زمانی است که آب کم تری وجود دارد".

منتقدان پروژه، اما می‌گویند مشکل این است که مخازن آب زیرزمینی گرانبها را به نفع یک اقلیت کوچک تخلیه می‌کند. تنها ۷ درصد از زمین‌های کشاورزی فرانسه مجهز به کانال‌های آبیاری هستند و تنها برخی از مزارع آبی اطراف مخازن به آن‌ها متصل هستند. مخزن موجود در سنت سولین مستقیما به ۱۲ مزرعه از مجموع ۱۸۵ مزرعه در آن منطقه مرتبط خواهد بود. به گفته لوگوئه از میان تمام مزارع آبی در منطقه مربوط به پروژه سور مزارعی که به مخازن جدید متصل خواهند شد به طور متوسط دو برابر بیش از سایر مزارع آب مصرف می‌کنند.

"لورنس ماراندولا" سخنگوی اتحادیه کشاورزان کنفدراسیون پیسان که مخالف این مخازن است می‌گوید: "این پروژه صرفا درگیری‌ای بین برخی از کشاورزان با گروه‌های حامی محیط زیست نیست. همه ما کشاورزان به آب نیاز داریم".

مشکل آن است که میزان دسترسی به آب به طور مداوم کاهش می‌یابد. با توجه به اثرات ترکیبی گرمایش جهانی و پمپاژ بیش از حد منابع آب زیرزمینی اروپا در دهه‌های اخیر به طور پیوسته در حال کاهش بوده و از ابتدای قرن گذشته سالانه حدود ۸۴ گیگاتن آب (تقریبا معادل دریاچه انتاریو) درست مانند آن چه در سایر نقاط جهان از جمله در بسیاری از مناطق ایالات متحده و هم چنین در خاورمیانه رخ داده در حال کاهش بوده است.

منتقدان از جمله حافظان محیط زیست، کشاورزان خُرد و دانشمندان مخازن را به عنوان یک روش هدر دهنده به خصوص برای ذخیره آب مورد انتقاد قرار می‌دهند. "کریستین آمبلارد" مدیر تحقیقات افتخاری در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه می‌گوید: "نگهداشتن آب در فضای باز به جای زیر زمین بدان معناست که مقداری از آن تبخیر شده و قسمت باقی مانده گرم شده و با باکتری‌های سمی پر می‌شود. شما در عین حال، کمیت و کیفیت آب را از دست خواهید داد. این اصلا منطقی نیست".

در نهایت آن که این مخازن متهم به تداوم چیزی هستند که منتقدان آن را مدل کشاورزی ناپایدار می‌نامند که آب زیادی مصرف کرده و گرمایش جهانی را تسریع می‌کند. بیش از ۶۰ درصد از زمین‌های قابل کشت اروپا برای تغذیه دام مورد استفاده قرار می‌گیرند که در سطح جهانی مسئول بیش از ۳۰ درصد از انتشار گاز متان یک گاز گلخانه‌ای قوی در جهان هستند. از جمله محصولاتی که برای خوراک دام کشت می‌شوند می‌توان به ذرت اشاره کرد که یک سوم کل زمین‌های آبی را در فرانسه اشغال می‌کند و در تابستان به آب زیادی نیاز دارد از این رو به راه حل‌هایی مانند مخازن نیاز است.

آمبلارد می‌گوید: "ابر مخازن گذار به سوی کشاورزی مسئولانه، انعطاف پذیر و کم مصرف را به تعویق می‌اندازند". به گفته کارشناسان این گذار مستلزم تلاش برای افزایش توانایی خاک به منظور حفظ آب و دور شدن از تولید گوشت و لبنیات است. آمبلارد می‌گوید:" با ۱۵ میلیارد یورو کمک دولتی سالانه به بخش کشاورزی فرانسه یافتن منابع مالی لازم نباید کار دشواری باشد. بخش کشاورزی یکی از معدود بخش‌هایی است که می‌توان گذار زیست محیطی را در آن حوزه بدون کنار گذاشتن کسی انجام داد".

با این وجود، دولت‌های متوالی در فرانسه تاکنون از خود تمایل چندانی نسبت به این موضوع نشان نداده اند و در عوض برای مخازن یارانه در نظر گرفته اند. "مارک فسنو" وزیر کشاورزی فرانسه از پروژه مخازن به عنوان پروژه‌ای "با فضیلت" یاد کرده و آن را مورد ستایش و تمجید قرار داد. مالیات دهندگان ۷۰ درصد از صورتحساب ۷۶ میلیون یورویی را برای مواردی که به منظور اجرای پروژه مخازن در سور برنامه ریزی شده پرداخت خواهند کرد. برای درک قدرت کشاورزان در فرانسه باید گفت اگر کشاورزان در کل اتحادیه اروپا نفوذ سیاسی و مالی زیادی دارند در فرانسه برای خود یک نیروی پر قدرت سیاسی محسوب می‌شوند.

مقام‌های فرانسوی نیز جنبش‌های مخالف ابر مخازن را به شدت سرکوب کرده‌اند. پلیس فرانسه به دلیل برخورد با تظاهرات سنت سولین مورد انتقاد شدید قرار گرفته است به طوری که اتحادیه حقوق بشر یک سازمان غیردولتی فرانسوی شلیک بی رویه گلوله‌های پلاستیکی به سوی معترضان و ممانعت از ورود کارکنان کمک‌های اولیه به صحنه اعتراضات توسط نیرو‌های امنیتی را محکوم کرد. "جرالد دارونین" وزیر کشور فرانسه برخی از شرکت کنندگان در تظاهرات را "تروریست‌های زیست محیطی" توصیف کرده و اقداماتی را برای انحلال کارزار "قیام‌های زمین" یک گروه پر سر و صدا که گاهی اوقات به خشونت مبادرت می‌ورزند در دستور کار قرار داده است.

لوگوئه می‌گوید: "ما به طور فزاینده هدف تحقیق و نظارت نهاد‌های دولتی هستیم. در طول یک سال گذشته احضاریه‌های متعددی را از دادگاه دریافت کرده ایم. علیرغم تمام فشار‌های اعمال شده جنبش ما کماکان خواستار جلوگیری از ساخت مخازن تازه است".

بحثی که در فرانسه پیش گرفته از غرب آمریکا تا سرچشمه‌های رود نیل موضوعی آشناست. "دوو" می‌گوید: "این مخازن تبدیل به مسئله‌ای سیاسی شده اند و از بستر اصلی خود جدا شده اند و کشاورزانی که از آن حمایت می‌کنند به شکل غیر منصفانه به عنوان افرادی شرور معرفی می‌شوند".

با این وجود، ماراندولا می‌گوید: "مسئله ساده است. آب کافی در ذخایر زیرزمینی وجود ندارد که بتوان به این شکل ادامه داد و این مقدار آب را برای کشاورزی استخراج کرد. در نتیجه، باید به روشی دموکراتیک برای هر قطره آب گرفته شده و تصمیمی که در مورد آن اتخاذ می‌شود تدابیری اندیشید".