تنش آبی در ایران؛ خشک شدن همه حوضه‌های آبریز کشور

اقتصاد۲۴- وزیر نیرو شرایط «تقریباً تمام حوضه‌های آبریز کشور» را در شرایط خشک و بسیارخشک اعلام کرد و با بیان اینکه در مدیریت مصرف آب «هیچ اقدامی صورت نگرفته است» گفت: نباید اجازه داد دام از شبکهٔ شرب کشور مصرف کند، کشت انجام و فضای سبز آبیاری شود.

«علی‌اکبر محرابیان» در نشست تخصصی با مدیران صنعت آب‌وفاضلاب کشور، گفت: ما متولی و مسئول امری هستیم که از یک‌سو با ناترازی و از سوی دیگر با تقاضای بسیار مواجه است که به‌عنوان حیاتی‌ترن عنصر حیات و زندگی برای رفاه، اقتصاد، امنیت و ... مطرح می‌شود.
وزیر نیرو نبود آب را برابر با ممات دانست و افزود: به‌منظور مدیریت منابع آب کشور، مسئولیت فوق‌العاده سنگینی بر‌عهدهٔ یکایک ما است.
او ادامه داد: امروز در طبیعت با شرایط ویژه و عدم امکان پیش‌بینی‌ها مواجه هستیم، از جمله می‌توان به تغییراقلیم اشاره کرد، به‌طوری‌که زمانی با افزایش بارش‌ها، و زمانی با کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های پیاپی روبه‌رو می‌شویم.

چنین شرایطی در دهه‌های قبل تجربه نشده

او به گزارش اخیر شورای‌عالی آب اشاره کرد و گفت: طبق شاخص‌های استاندارد‌های بین‌المللی، تقریباً تمام حوضه‌های آبریز کشور براساس بارش‌های ۳۶ماههٔ گذشته، در شرایط بسیارخشک یا خشک قرار دارند.
محرابیان افزود: طی این ۳۶ ماه در برخی از حوضه‌های آبریز کشور، شرایط خشکسالی بسیار شدید و در برخی خشکسالی نسبتاً بالا بوده است و چنانچه این مدت را با سنوات گذشته مقایسه کنیم، تقریباً در طی ۱۰‌ها سال گذشته، چنین شرایطی به‌صورت عمومی تجربه نشده است، اما با تلاش و کوشش همکاران شرایط تقریباً مدیریت شد و کمتر شاهد بروز و ظهور مشکلات حاد در این زمینه بودیم.
وزیر نیرو مدیریت منابع آبی کشور را به دو حوزهٔ مدیریت عرضه و مدیریت تقاضا تقسیم کرد و گفت: اعمال هر دو مدیریت، لازم و ضروری است، اما مدیریت بخش تقاضا با صرف هزینه‌های کمتری موانع و مشکلات را حل می‌کند.
او با تأکید بر اینکه به هیچ عنوان با نگاه یک‌بعدی نمی‌توان در این زمینه موفق شد، گفت: به همان میزان که مدیریت بخش عرضه ضرورت دارد، مدیریت بخش تقاضا نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث تنش آبی در ایران شده است؟

محرابیان در این زمینه اضافه کرد: در مدیریت بخش عرضه با اقدامات سازه‌ای و سخت‌افزاری و نیز اقدامات نرم‌افزاری و سیاستگذاری مواجه هستیم. در این مسیر باید با بهره‌مندی از ابزار‌های مختلف بیشترین نیاز‌ها و رضایت را با صرف کمتر‌ین میزان آب، پاسخگو بود و حاصل کرد.
او با انتقاد از اینکه در بخش مدیریت تقاضای آب، اقدام خاصی صورت نگرفته است، یادآور شد: در مدیریت تقاضا، این امکان برای مصرف‌کننده فراهم می‌شود که با علم، آگاهی و روش‌هایی که اختیار است، میزان مصرف خود را مدیریت کند.

احداث ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه برق در دستورکار داریم

وزیر نیرو در ادامهٔ سخنان خود به تجربهٔ مثبت مدیریت بخش تقاضا در حوزهٔ برق کشور به ویژه در زمان پیک مصرف تابستان دو سال اخیر اشاره کرد و افزود: در سال ۱۴۰۰ از ۲۹ اردیبهشت تا ۳۱ خردادماه از یک تا سه نوبت با جدول و گاهی بدون جدول برنامه‌ریزی، در بخش خانگی خاموشی اعمال شد و در بخش صنعت نیز تأمین برق به حداقل ممکن رسید. به‌رغم این شرایط در چهارماههٔ گرم ۱۴۰۰ (تا ۱۵ مهرماه) کل مصرف بخش خانگی از یکم خرداد تا پانزدهم مهرماه همان سال برابر با ۴۸ میلیارد کیلووات ساعت شد.
محرابیان ادامه داد: بین سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ بیش از دو میلیون مشترک به شبکهٔ برق کشور اضافه شد؛ علاوه‌برآن تابستان ۱۴۰۲ به‌لحاظ اوج و استمرار گرما در مقایسه با سالیان گذشته بی‌سابقه بود. این درحالی‌است که در تابستان امسال خاموشی بخش خانگی در حد صفر بود، به عبارت دیگر دو میلیارد کیلووات ساعت از میزان مصرف برق کاسته شد.

به گفتهٔ وزیر نیرو، طبق فرمول‌های گذشته با ضرایب رشد، میزان مصرف برق حداقل باید ۲۰ درصد افزایش می‌یافت، اما علی‌رغم کاهش میزان مصرف برق در تابستان امسال نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰، محدودیتی برای تأمین برق اعمال نشد و از آن به‌عنوان مدیریت تقاضا یا مدیریت مصرف می‌توان نام برد.

او تأکید کرد: ما در بخش عرضه، اقدامات لازم را صورت داده‌ایم؛ به‌طوری‌که به‌اندازهٔ ۳۰ هزار مگاوات نیروگاه را در دستورکار قرار داده‌ایم و به‌مرور زمان افتتاح و به بهره‌‎برداری می‌رسند.

با روش ارزان و منطقی می‌شود مصرف آب را کنترل کرد

وزیر نیرو در ادامه، مهمترین ابزار مدیریت تقاضا را نصب کنتور‌های هوشمند آب عنوان کرد و گفت: پیشبرد این مهم امکان مدیریت مصرف را برای مشترکان فراهم می‌کند، این امر باید به‌شکل ویژه‌ای در دستور کار قرار گیرد و برقراری شبکهٔ مدیریتی کامل، جامع و هوشمند در این باره کمک شایانی خواهد کرد.
محرابیان بیان کرد: با روش ارزان، منطقی و آسان می‌توان مصارف را کنترل کرد و در بسیاری از موارد تعریف ناترازی تغییر می‌کند. اگر سیاست‎ها، مقررات و روش‌های ناظر بر بخش مصرف و توزیع را اصلاح نکنیم، نمی‌توانیم انتظار بهبود شرایط داشته باشیم.
او تأکید کرد: نباید اجازه داد از شبکهٔ شرب کشور برای شرب دام استفاده شود، کشت انجام و فضای سبز آبیاری شود؛ با توجه به اینکه به‌ازای هر مترمکعب آب، هزاران هزار تومان هزینه و برای اجرای آن ده‌ها هزار میلیارد تومان از بیت‌المال صرف می‌شود، نباید آبیاری فضای سبز را با این آب انجام داد. به این منظور، می‌توان به‌راحتی پساب و آب‌های دیگری را جایگزین آن کرد. در اینجا سؤال این است که آیا قرار است به دام‌ها و فضای سبز آب تصفیه‌شده کلر زده شود و با گرید‌های تصیفه‌خانه ارائه شود؟

وزیر نیرو گفت: مدیریت مصرف در بخش آب در مقایسه با بخش برق به‌مراتب ساده‌تر و آسان‌تر است؛ چراکه ناترازی‌ها کمتر و روش‌ها ساده‌تر است و ظرفیت مدیریت صرفه‌جویی در این بخش به مراتب بیش‌تر است. بر این اساس، از شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور می‌خواهیم یک برنامهٔ عملیاتی، دقیق و زمان‌بندی‌شده ارائه دهد.
محرابیان به تجربه اعطای پاداش خوش مصرفی در بخش برق، گفت: در بخش آب نیز باید سیاست‌ها به‌گونه‌ای باشد که مشترکی که مصرف آب را مدیریت و زیر سقف الگو مصرف می‌کند، حائز دریافت پاداش شود و حتی آب مصرفی آن را رایگان کنیم و بالعکس با افزایش مصرف، تعرفه‌ها به‌صورت پلکانی با ضرایب سنگین محاسبه شود.

او تعیین طرح‌های ویژه و با اولویت در بخش آب وفاضلاب کشور را از جمله اقدامات مؤثر برشمرد و گفت: مدیریت و کنترل پیشرفت این پروژه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این طرح‌ها پیگیری می‌‍شود و انجام به‌موقع آن و مدیریت حوادث احتمالی در حوزهٔ آب، یکی از معیار‌های بسیار مهم ارزیابی مدیران این بخش تلقی می‌شود. باید کمترین آسیب و دغدغه برای مردم در حوادث احتمالی آب ایجاد شود و لازم است مدیران مربوطه در این باره توجه ویژه‌ای به سامانهٔ حوادث داشته و به‌صورت شبانه‌روزی در دسترس و در زمان حادثه در محل حضور داشته باشند.
محرابیان ضمن ابراز خرسندی از پیشبرد روبه‌رشد طرح جهاد آبرسانی در مناطق مختلف کشور یادآور شد: امسال اعتبار بسیار کمی به این بخش تزریق شده است، باید طی دو-سه ماه آینده اعتبارات این بخش را تکمیل کنیم، رئیس‌جمهور تقریبا هر یک ماه، یک تا دو مرتبه این طرح را در گزارش‌ها مطرح، پیگیری و مطالبه می‌کند. این طرح بسیار با اهمیت است و پیرو آن امید‌های بسیاری به‌وجود آمده است و براساس برنامه‌های پیش‌بینی‌شده با اجرای ۱۲ هزار پروژهٔ جهاد آبرسانی در روستاها، باید بخش عمدهٔ تنش‌های آبی در روستا‌ها رفع شود.