واکاوی رتبه واقعی ایران در اقتصاد جهان

اقتصاد۲۴- وحید شقاقی‌شهری درباره رتبه واقعی اقتصاد ایران در جهان و دلیل اعلام اعداد مختلف از قرار گرفتن ایران در رتبه ۱۹ تا ۴۱ اقتصادی دنیا از سوی مسئولان و برخی از کارشناسان اظهار داشت: وقتی می‌خواهیم کشور‌ها را براساس اندازه اقتصاد بسنجیم، مهم‌ترین شاخصی که نشان دهنده اندازه و قدرت اقتصادی کشور‌ها باشد، تولید ناخالص داخلی برحسب قدرت برابری خرید و قیمت ثابت است.

وی ادامه داد: باید توجه داشت برای تولید ناخالص داخلی شاخص‌های مختلفی داریم که یکی از آن‌ها تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری است، متغیر دیگر تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت و متغیر دیگری تولید ناخالص داخلی به قدرت برابری خرید است. همانطور که گفته شد مهمترین شاخص برای ارزیابی اندازه و قدرت اقتصادی کشور‌ها محسوب می‌شود تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) است.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: اشتباهی که اقتصاددان‌ها و برخی از مسئولان انجام می‌دهند این است که از این شاخص‌ها نابجا استفاده می‌کنند و به همین دلیل تفسیر و اعلام اعداد آن‌ها در رتبه اقتصادی یا اعلام اعداد در سایر تحلیل‌ها متفاوت از هم است.

بیشتر بخوانید:چرا اقتصاد ایران از رقبای منطقه‌ای خود عقب افتاده است؟

شقاقی‌شهری گفت: بنابراین اگر بخواهیم کشور‌ها با یکدیگر مقایسه کنیم شاخص مناسب، تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) است و این معیار مقایسه واقع‌بینانه کشور‌ها با یکدیگر است. آمار‌هایی که از سوی برخی از مسئولان و اقتصاددان‌ها درباره رتبه ایران ارایه می‌شود باید مبتنی بر این شاخص باشد. برخی‌ها این امار را بر اساس تولید ناخالص داخلی به قیمت جاری گزارش می‌دهند که گزارشی که اخیرا آقای همتی ارایه داده مبتنی بر این شاخص بوده است و برخی دیگر گزارش‌ها را مبتنی بر تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت ارایه می‌دهند و عده‌ای هم در گزارش‌ها شاخص را تولید ناخالص داخلی فقط به قدرت برابری در نظر می‌گیرند، اما واقع بینانه‌ترین گزارشی که می‌توانیم بر روی آن استدلال داشته باشیم، تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) است.

وی درباره جایگاه کشور‌ها در رتبه‌بندی بزرگی اقتصاد اظهار داشت: در حال حاضر تولید ناخالص داخلی به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت با در نظر گرفتن سال پایه ۲۰۱۷، برای جهان ۱۳۹ تریلیون دلار بوده، یعنی تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۲۲ این عدد است.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه چین اولین اقتصاد دنیا است، ادامه داد: در حال حاضر تولید ناخالص داخلی چین به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت با پایه سال ۲۰۱۷، ۲۶ تریلیون دلار است و بعد از چین، کشور آمریکا با عدد ۲۲ تریلیون دلار در رتبه دوم قرار دارد. هند هم با ۱۰ تریلیون دلار در جایگاه رتبه سوم دنیا قرار گرفته و چهارمین اقتصاد دنیا، ژاپن با ۵ تریلیون دلار است و بعد از آن کشور‌های آلمان، روسیه، اندونزی، برزیل، بریتانیا و فرانسه قرار دارند.

کاهش قدرت اقتصادی ایران به واسطه تحریم‌ها

شقاقی‌شهری با تاکید بر اینکه ایران در حال حاضر رتبه بیستم اقتصاد دنیا را دارد، گفت: عدد تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت سال ۲۰۱۷) برای ایران ۱۳۵۵ میلیارد دلار بوده و این عدد نشان‌دهنده قدرت اقتصادی ایران در مقایسه با سایر کشورهاست و از این لحاظ از کشور‌های عربستان و ترکیه در منطقه عقب ماندیم و در این شاخص قدرت اقتصادی عربستان و ترکیه از ایران با فاصله جلوتر هستند به طوریکه قدرت اقتصادی ترکیه بیش از ۲ برابر ایران است.

وی افزود: تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) در ترکیه ۲۸۰۰ میلیارد دلار است یعنی بیش از دو برابر قدرت اقتصادی ایران. همچنین تولید ناخالص داخلی (به قدرت برابری خرید و به قیمت ثابت) عربستان ۱۸۲۱ میلیارد دلار است که قدرت اقتصادی عربستان هم ۳۵ درصد از اقتصاد ایران بزرگتر است.

این کارشناس اقتصادی درباره جایگاه ایران در سال ۲۰۱۰ و مقایسه آن با سایر کشور‌ها در آن دوره تاکید کرد: موضوع غم‌انگیر و دردناک این است که در سال ۲۰۱۰ اقتصاد ایران با اقتصاد کشور‌های عربستان و ترکیه تقریبا برابر بود، اما در این ۱۰ سال اخیر به واسطه تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی در ایران، اقتصاد ترکیه بیش از دو برابر و اقتصاد عربستان بیش از ۳۵ درصد از اقتصاد ایران پیش‌رفتند. ترکیه در حال حاضر رتبه یازدهم را در دنیا دارد و عربستان در رتبه هفدهم دنیا قرار دارد.

وی با اشاره به تنزل رتبه ایران از سال ۲۰۱۰ تا به امروز گفت: موضوع دردناک و قابل تامل دیگر این است که در سال ۲۰۱۰ ایران از لحاظ بزرگی اقتصاد در رتبه هفدهم دنیا قرار داشت، اما امروز با ریزش سه پله در رتبه بیستم قرار داریم.

شقاقی‌شهری با بیان اینکه امروز فاصله اقتصادی ایران و پاکستان به کمترین حد رسیده، اظهار داشت: موضوع غم‌انگیز دیگر این است که در حال حاضر اقتصاد پاکستان به اقتصاد ایران نزدیک شده و فاصله اقتصاد ایران و پاکستان به کمتر از ۷۰ میلیارد دلار رسیده است و اگر در دو سال آینده نتوانیم رشد اقتصادی بالایی داشته باشیم، اقتصاد پاکستان هم از ایران بزرگتر می‌شود. در حالی که این اختلاف در سال ۲۰۱۰ بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار بوده و باید این موضوع را در نظر گرفت که در آن دوره، میزان تولید برای هر دو کشور کمتر بود.

وی تاکید کرد: این هشدار باید داده شود که اگر دو سال آینده رشد اقتصادی ایران قابل قبول نباشد، از اقتصاد پاکستان هم عقب می‌مانیم.

این کارشناس اقتصادی گفت: برای محاسبه تولید ناخالص داخلی یا متغیر اثرگذار در تولید، جمعیت هم بسیار مهم است. ایران با جمعیت ۸۸ میلیون نفر هفدهمین جمعیت دنیا را دارد، حال اینکه در یک دهه گذشته رشد اقتصادی ایران یک درصد بوده‌است و اگر نتوانیم به رشد‌های بالایی دست پیدا کنیم، به طور قطع سایر کشور‌های همسایه از ما پیش خواهند رفت و همین رتبه را از دست می‌دهیم.

وی با بیان اینکه کشور امارات در همین شاخص به ۷۰۰ میلیار دلار رسیده و اگر دیر بجنبیم فاصله این کشور‌های کوچک هم با اقتصاد ایران کم می‌شود، ادامه داد: در حال حاضر جمعیت کشور امارات ۹.۵ میلیون نفر است یعنی یک هشتم ایران جمعیت دارد در حالی که تولید این کشور بالای ۷۰۰ میلیارد دلار است، اما موضوع مهم ورود این کشور‌ها به موج سوم اقتصاد است.

شقاقی‌شهری با تاکید بر اینکه در موج سوم اقتصاد و اقتصاد دانش بنیان وسعت جفرافیایی و جمعیت دیگر آن مزیت خود را از دست می‌دهند، اظهار داشت: جهان وارد شرکت‌های کوچک و ذره‌ای می‌شود و شرکت‌های کوچک توانایی این را دارند که ثروت زیادی تولید کنند. برای مثال شرکت open AI ظرف ۷ سال گذشته پس از راه‌اندازی این شرکت ارزش بازاری آن به ۳۰ میلیارد دلار رسیده یعنی برابر با ارزش فولاد در ایران. ارزش بازاری شرکتی مانند فولاد مبارکه در ایران پس از ۴۰ سال فعالیت با این حجم از پرسنل و بهره‌مندی از انواع یارانه‌ها، ۱۰ میلیارد دلار است، اما ارزش بازاری این شرکت کوچک (OPEN AI) با ۱۲۰ پرسنل سه برابر فولاد مبارکه در ایران است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: هر چند در موج دوم شرکت‌های فراملیتی مانند تویوتا، سامسونگ و... حرف اول را می‌زدند الان در موج سوم اقتصاد شرکت‌های کوچک و ذره‌ای راهبری اقتصاد را در دست گرفته‌اند. اقتصاد دانش بنیان مانند اقتصاد کالا محور دیگر نیازی به کارخانه‌های بزرگ و کارکنان متعدد ندارد و در فضای کوچک می‌توانند ثروت زیادی را تولید کنند و اتفاقا این موضوع مورد توجه کشور‌های کوچکی مانند امارات قرار گرفته، از این رو وزارتخانه هوش مصنوعی را راه‌اندازی کرده‌است.

وی گفت: باید بدانیم که در آینده لزوما کشور‌ها با وسعت بزرگ و جمعیت زیاد سرمداران اقتصادی نخواهند بود.

شقاقی‌شهری با اشاره به موقعیت ایران در موج‌های اقتصادی ادامه داد: جهان ۴ انقلاب صنعتی را طی کرده است که انقلاب صنعتی چهارم از سال ۲۰۰۰ با محوریت اقتصاد هوشمند و اقتصاد بایوتکنولوژی شروع شده که این انقلاب چهارم همان پیشرفت موج سوم اقتصاد است و موج سوم اقتصاد شامل انقلاب صنعتی سوم و چهارم است. حال اینکه ایران هنوز تلاش دارد که انقلاب صنعتی دوم را توسعه دهد و تکمیل کند و هنوز در حوزه تولید انبوه و شرکت‌های صنعتی رقابت محور هم عقب مانده‌ایم و هر روز فاصله ایران با جهانی که در موج سوم اقتصاد در جریان است، زیادتر می‌شود. این در حالی است که جهان در سال ۱۹۷۰ موج دوم اقتصاد را پشت سر گذاشته و در موج سوم اقتصاد هم، دوره انقلاب صنعتی سوم هم به پایان رسیده و همچنان ایران در موج دوم اسیر مانده و نتوانسته در موج دوم هم پیش‌روی داشته باشد.

وی با بیان اینکه موضوع غم‌انگیز این است که در حال حاضر در این شاخص رقیب ایران، کشور امارات است و می‌تواند از ایران هم عبور کند، افزود: نگرانی این است که با این فاصله ایران به زودی از کشور‌هایی مانند امارات هم عقب بماند. امارات در حال حاضر با اقتصاد ایران حدود ۶۰۰ میلیارد دلار فاصله دارد، اما در یک دهه آینده می‌تواند مبتنی بر موج سوم اقتصاد، رشد جهشی داشته باشد و این نظام ثروت تحولی و بسیار دگرگون کننده‌است.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه اگر دیر بجنیم از منطقه حذف می‌شویم و کسی دیگر ایران را نمی‌بیند، اظهار داشت: یادمان باشد تولید ناخالص داخلی یعنی قدرت اقتصادی نمایشی از وضعیت آن کشور در جهان است. اگر تولید یک کشور کوچک شود، به تدریج از منطقه و معادلات جهانی حذف می‌شود. اینکه امروز ترکیه در دنیا حرفی برای گفتن دارد به این دلیل بوده که تولید آن رشد پیدا کرده است و امروز عربستان برای ورود به موج سوم اقتصاد با مشاوران قدر جهانی مدل اقتصاد غیرنفتی را تمرین می‌کند و همزمان اصلاحات اجتماعی را شروع کرده است. حال اینکه برنامه هفتم ایران نگرانی‌ها از عقب‌ماندگی کشور در آینه نه چندان دور، مضاعف می‌کند چراکه تفکر حاکم در این برنامه برای ۱۰۰ سال گذشته و منسوخ است.