احداث پل خلیج‌فارس به چینی‌ها می‌رسد؟

اقتصاد۲۴- احداث پل خلیج فارس پس از ۱۳ سال هنوز به پیشرفت ملموسی نرسیده است. این در حالی است که وعده‌ها برای اتمام آن همچنان پی در پی داده می‌شود.

یک روز از تصمیم قطعی دولت برای اجرای این طرح می‌شنویم. روز دیگر خبر حذف ردیف اعتباری این طرح منتشر می‌شود. در خبر دیگر حجت الله عبدالملکی مشاور رئیس جمهوری و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، تکمیل این طرح را از تاکیدات رئیس جمهور می‌داند. از سویی دیگر عادل پیغامی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در اظهاراتی از دست‌های پنهان برای به سرانجام نرسیدن پل خلیج فارس پرده برمی‌دارد. آیا این طرح نیز رها خواهد شد؟

از دیروز تا امروز

احداث پل خلیج فارس که جزیره قشم را به سرزمین اصلی (استان هرمزگان) متصل کند از سال ۱۳۵۱ مطرح بود تا آنکه محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت ۲۳ اسفند ۱۳۸۹ در سفر به قشم، آغاز احداث این پل را اعلام کرد. در همان زمان گفته شد، طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس شامل پل خلیج‌فارس به طول سه‌هزار و ۴۳۰ متر، عرض ۳۲ و ارتفاع ۲۵ متر از سطح آب دریا، توسعه بندرکاوه، چهارخط عبور خودرو و یک خط عبور قطار است و برآورد مى شد تکمیل این طرح سه سال به طول انجامد. اما این وعده مسوولان محقق نشد و احداث پل پس از سه سال با ۱۵‌درصد پیشرفت متوقف شد. سال‌ها طرح متوقف ماند تا آنکه با روی کارآمدن دولت سیزدهم، رئیس جمهور در ۲۴ دی ۱۴۰۰ از محل احداث پل خلیج فارس در جزیره قشم بازدید کرد و این‌چنین پس از هشت سال وقفه، عملیات اجرایی این طرح در ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ با دستور رئیس‌جمهور از سرگرفته شد.

حرکت تازه در دولت سیزدهم

اما داستان این طرح در دولت سیزدهم اینگونه آغاز می‌شود. حدود ۶ماه پس از آغاز دوباره این طرح (بهمن۱۴۰۱)، در مرداد سال‌جاری و در بازدید عبدالملکی مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد از پل خلیج‌فارس، علیرضا زارع مدیرطرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس گفت: متاسفانه ردیف بودجه ملی پل خلیج‌فارس که در سال ۱۴۰۱ ایجاد شده بود امسال حذف شده است. تاکنون از محل این ردیف بودجه ۱۰۰ میلیارد تومان به طرح اختصاص داده شده بود و در تلاشیم این ردیف بودجه دوباره تعریف شود. سازمان منطقه آزاد قشم نیز از محل تعهدات مالی خود ۱۰۰ میلیارد تومان به طرح تزریق کرده است.

بیشتر بخوانید:بانه و مریوان منطقه آزاد تجاری شدند

مدیر طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج‌فارس افزود: پس از شروع دوباره ساخت پل خلیج فارس، ۳۰ تیر۳۰ متری مربوط به عرشه پل ساخته شده است. تا پایان امسال نیز ۱۵۰ تیر باقی‌مانده تکمیل و ۳۹۰ متر از طول کل پل به مرحله آسفالت و ریل گذاری می‌رسد. بخش تامین مالی نیز در مرحله ارائه ضمانت‌های موردنیاز از سوی دولت قرار دارد.

بنابر اعلام مدیر طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس، برای این طرح ۴۶۰ میلیون یورو اعتبار موردنیاز است که ۶۰ میلیون یورو در سال‌های گذشته هزینه شده و تکمیل طرح به ۴۰۰ میلیون یورو اعتبار نیاز دارد.

احداث پل، یک اشتباه

اما عادل پیغامی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در تشریح آخرین وضعیت طرح پل خلیج فارس می‌گوید: این طرح یک مجموعه چهارگانه و ذیل طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس شامل پل خلیج فارس، توسعه بندرکاوه، احداث چهار لاین بزرگراه از بندرکاوه تا سرزمین اصلی و خط راه آهن بین سرزمین اصلی و جزیره قشم بوده است. چون اذهان عمومی پل خلیج‌فارس را بیشتر دوست داشته، این طرح با ساخت پل آغاز شده است، اما معتقدم باید با اسکله شروع می‌شد. آغاز طرح با پل خلیج فارس، یک اشتباه بوده، زیرا پل به تنهایی هیچ توجیه اقتصادی نداشته و هیچ سرمایه‌گذاری از آن استقبال نمی‌کند. اگر ابتدا اسکله کاوه و خط آهن آغاز می‌شد اسکله کاوه به تنهایی منابع مالی پل را تامین می‌کرد. هرچند به لحاظ استراتژیک و ژئوپلیتیک داشتن پل و اتصال آن به سرزمین اصلی بسیار مهم است، ولی فقط اسکله است که این طرح را اقتصادی می‌کند. با توجه به درآمدزایی بالای اسکله، در صورت اجرای چهارگانه این طرح در هفت یا هشت سال قابلیت بازگشت سرمایه را خواهد داشت.

جنگ موافق و مخالف

او به نکته مهمی اشاره می‌کند: دولت‌های یازدهم و دوازدهم به کلی احداث پل را قبول نداشتند. در سازمان برنامه و بودجه دولت سیزدهم نیز دوگانگی وجود دارد. در این سازمان عده‌ای می‌گویند نیازی به ساخت پل نیست و عده‌ای دیگر پل خلیج فارس را طرحی بسیار حیاتی می‌دانند که کل منطقه جنوب کشور را متحول می‌کند. این دو نظریه مخالف رو به روی هم قرار دارند و گاهی یکی بر دیگری برتری پیدا می‌کند با وجود این نظر رئیس جمهور بر این است که احداث پل خلیج فارس لازم است و نظر برخی این است که پل ضرورتی ندارد. نظر آن‌هایی که می‌گویند پل خلیج فارس لازم نیست همسو با کشور‌های رقیب است که دوست ندارند پل خلیج فارس ساخته شود و پول خرج می‌کنند تا این طرح متوقف شود. جالب است بدانید ده، دوازده سال پیش در شورای اقتصاد یک بار اولویت این پل تصویب می‌شود، ولی ابلاغ نمی‌شود یعنی عده‌ای که موافق بودند در آن جلسه می‌توانند تاییدیه بگیرند، اما عده‌ای دیگر نمی‌گذارند ابلاغ شود و این دوگانگی همیشه در کشور وجود دارد.

تامین اعتبار با تهاتر

پیغامی همچنین می‌گوید: آخرین جمع بندی‌ها در سال ۱۴۰۱ این بود که با دستور رئیس جمهور، بخش خشکی از بخش دریایی جدا شود. در بخش دریایی، پل باید با استفاده از فاینانس خارجی احداث شود و ۲‌هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان اعتبار موردنیاز بخش خشکی به این صورت تامین مالی شود که ۵۵۰ میلیارد تومان را سازمان منطقه آزاد قشم و ۲‌هزار میلیارد تومان را دولت از محل تهاتر نفت به قرارگاه خاتم الانبیا پرداخت کند. از آن ۲ هزار میلیارد تومان که قرار شد از محل تهاتر نفت پرداخت شود فقط دستور پرداخت ۷۵ میلیارد تومان در یک سال و نیم گذشته ابلاغ شده و ۱۷ میلیارد تومان آن واریز شده که آن هم برای نگهداری سالانه از ستون‌های پل بوده است.

آنچه در سال ۱۴۰۱ به آن عمل شده این است که سازمان منطقه آزاد قشم ۸۰ میلیارد تومان از تعهد خود را به طرح تزریق کرد و دولت بسیار کمتر از این رقم را تخصیص داده و عملا تهاتر نفت توسط دولت انجام نشد. سازمان منطقه آزاد قشم تاکنون نزدیک به ۱۰۰ میلیارد تومان از ۵۵۰ میلیارد تومان را برای احداث این طرح هزینه کرده که این مبلغ برای این سازمان عدد بزرگی است. باید بگوییم که این مبلغ یک‌پنجم کل درآمد‌های عملیاتی این سازمان است. در بخش خارجی (فاینانس) طرح هم متاسفانه پیگیری‌های لازم نشده و فعلا تامین‌کننده مالی مناسبی پیدا نشده است.

چین مشتری همیشه حاضر

سفر مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم به همراه دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد کشور و جمعی از مدیران عامل سازمان‌های مناطق آزاد به چین و بازدید از عملیات اجرایی یکی از ۱۰ طرح برتر پل سازی جهان در گوانگجو، این موضوع را در افکارعمومی تقویت می‌کند که ایران برای ساخت پل خلیج فارس دست به دامان چین خواهد شد. همچنین در حاشیه بیست و سومین رویداد تجارت و سرمایه‌گذاری چین، در جلسه‌ای بین مسوولان ایرانی و چینی در راستای تکمیل طرح شبکه جامع ارتباطی خلیج فارس (شامل توسعه بندر کاوه - جاده و راه آهن و احداث پل خلیج فارس) مذاکراتی انجام شد.

مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در تازه‌ترین اظهارات خود از مذاکره با خارجی‌ها برای احداث این پل خبر می‌دهد. به نظر می‌رسد با توجه به تعاملات سیاسی و اقتصادی ایران با چین به عنوان شریک تجاری، پرونده این پل که ساخت آن معلق مانده، به دست چینی‌ها بسته خواهد شد.

پل خلیج فارس، همچون خیلی از طرح‌های دیگر درگیر کشمکش‌های بی پایان شده و هر کدام از گروه ها، غفلت در اجرای این طرح را به گردن دیگری می‌اندازد. اما به نظر می‌رسد دست‌های پشت پرده داخلی و خارجی که در نبود پل منافعی دارند مانع ساخت این پل شده اند که مدیرعامل منطقه آزاد قشم نیز به آن اشاره داشته است.