مروری بر اختلال‌های گسترده اینترنت در ۵ ماه گذشته

اقتصاد ۲۴-بررسی مروری اختلالات اخیر اینترنت در کشور طی بازه زمانی ۵ ماه اخیر حاکی از این است که از خردادماه تا کنون کاربران در برهه‌های مختلف با اختلال در اینترنت مواجه بودند که هر کدام از این مشکلات ارتباطی دلایل خود را داشته است و مسئولان وزارت ارتباطات نیز در واکنش به این اتفاقات پاسخ‌هایی ارائه داده‌اند.

دامنه این اختلالات از کندی در اینترنت ثابت تا قطعی لینک‌های بین‌الملل و آتش سوزی گسترده است.

خردادماه؛ کندی در اینترنت ثابت

در خردادماه سال جاری کاربران با اختلال در اینترنت ثابت مواجه بودند به طوری که با IP ایران هنگام مراجعه به بیشتر سایت‌های ایرانی با کندی اینترنت مواجه می‌شدند.

همچنین در اواخر خرداد ماه یکی از اپراتور‌ها با قطعی و اپراتوری دیگر با کندی روبرو بود.

تیرماه؛ قطع لینک‌های اینترنت بین‌الملل

در تیرماه سال جاری نیز برخی کاربران با اختلال اینترنتی نسبتاً گسترده‌ای روبرو شدند، همچنین یکی از شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت اختلال‌های زیادی را در شبکه اینترنت کشور به وجود آورد.

به دنبال کاهش قابل توجه سرعت اینترنت، روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این زمان با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد: برخی لینک‌های اینترنت بین‌الملل که ورودی‌شان از ارمنستان بوده در خاک کشور گرجستان قطع شده است. در اطلاعیه کوتاه رگولاتوری تأکید شد که پهنای باند مورد نیاز در دیگر مسیر‌ها تأمین شده است.

بیشتر بخوانید:واکنش وزیر ارتباطات درباره اختلالات اخیر اینترنت

علیرغم اعلام رگولاتوری مبنی بر پایداری شبکه اینترنت و اینکه در کوتاه‌ترین زمان، پهنای باند مورد نیاز توسط شرکت ارتباطات زیرساخت از دیگر مسیر‌های ورودی تأمین شد، اما بر اساس داده‌های رادار یک شرکت فعال در حوزه فناوری ابری اختلالی که در اینترنت مشاهده شده بود در بعضی از دیتاسنتر‌ها همچنان ادامه داشت.

عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره این اختلال گفته بود: با اینکه ۲.۵ ترابیت از ظرفیت کشور قطع شد؛ ولی بلافاصله جایگزین شد، چون ما ۳ برابر نیاز کشور اینترنت تأمین کرده‌ایم. این در حالی است که سال ۱۴۰۰ زمانی که ۴۳۰ گیگ از ارتباط در خلیج فارس قطع شد، تا چند روز اختلال داشتیم.

آتش‌سوزی حوضچه مخابراتی و قطع اینترنت سیار

اما اختلال در تیرماه تنها به قطعی لینک بین‌الملل محدود نبود. ۱۱ تیر آتش‌سوزی حوضچه مخابراتی سبب قطع اینترنت سیار در برخی شهر‌های جنوب استان تهران شد.

از سوی دیگر در این ماه اختلالی در دسترسی کاربران به سرویس گوگل پیش آمد که شرکت ارتباطات زیرساخت محدودیت جدید گوگل برای کاربران ایرانی را عامل آن اعلام کرد.

۱۲ مرداد ماه؛ اختلال در مرکز IXP تهران

کاربران در ۱۲ مرداد نیز از اختلال در دسترسی به اینترنت ثابت خبر دادند این اختلال به حدی بود که طی ساعاتی حتی دسترسی به سایت‌ها و سرویس‌های داخلی با مشکل مواجه شد. شرکت ارتباطات زیرساخت تنها پس از رفع این اختلال دلیل آن را اختلال در مرکز IXP تهران عنوان کرد.

قطع برق و دیتاسنتر‌های پایتخت و اختلال در شبکه اینترنت

از سوی دیگر مردادماه همزمان با قطع برق در مناطقی از تهران برخی دیتاسنتر‌های پایتخت با قطعی مواجه شدند و سرویس‌دهی آن‌ها مختل شد. برخی دیتاسنتر‌ها به علت بالا رفتن حرارت در این مراکز و رسیدن دما به نزدیک ۵۰ درجه با خاموشی سرور مواجه شدند.

مشکلات در شبکه اینترنت طی این ماه‌ها پای عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را به مجلس کشاند. وی با دفاع از عملکرد خود طی این مدت، عنوان کرد که در دو سال گذشته ورودی‌های اینترنت متنوع شده و بیش از دو برابر نیاز کشور، ظرفیت تأمین شده است.

وی افزود: در لایه زیرساخت نیز با بهره‌گیری از تجهیزات صددرصد ایرانی بیش از ۵۰ درصد رشد داشتیم که تا پایان سال به دو برابر می‌رسد و میزان قطعی‌ها و لینک‌های اشباع کاهش یافته و ترافیک داخلی تقویت شد، همچنین برای ترافیک داخلی بیش از سه برابر نقاط تبادل ترافیک افزایش یافته است.

کمیسیون صنایع از وضعیت اینترنت انتقاد کرد

با این حال در اواخر مرداد ماه کمیسیون صنایع مجلس از وضعیت اینترنت انتقاد کرد و بدین ترتیب روح‌الله عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس گزارش این کمیسیون در خصوص بررسی کیفیت اینترنت و شاخص‌های مرتبط با آن را قرائت کرد و گفت: از جمله کاستی‌های مشهودی که می‌توان به آن اشاره نمود، کیفیت دسترسی شهروندان به اینترنت در برخی از شاخص‌های آن به عنوان بستر اصلی توسعه دولت الکترونیک و بالطبع اقتصاد دیجیتال است که بعضاً موجب نارضایتی مردم و خسارات‌های اقتصادی در حوزه کسب‌وکار‌ها شده است.

عباسپور در جمع‌بندی گزارش کمیسیون صنایع گفت: یکی از مهمترین پارامتر‌های مؤثر در ایجاد مشکلات فنی در تسهیل دسترسی کاربران به اینترنت افزایش ترافیک شبکه از طریق استفاده از روش‌ها و نرم‌افزار‌های موسوم به فیلترشکن است که اغلب در قالب باج‌افزار با ایجاد آسیب‌های امنیتی در شبکه به جمع‌آوری اطلاعات مشترکین اقدام می‌کنند. باوجود آنکه برخی از گزارش‌ها از افزایش آمار استفاده‌کنندگان از فیلترشکن حکایت دارد، اما گزارش دقیقی برای شفاف‌سازی آمار موجود، ارقام قابل ملاحظه هزینه‌های فیلترشکن و تحمیل آن بر سبد هزینه‌های خانوار‌ها و در نهایت ارائه راهبرد‌های مؤثر برای کاهش استفاده از فیلترشکن‌ها توسط مشترکین، از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ارائه نشده است.

در ادامه این جلسه برخی نمایندگان در انتقاد از عملکرد وزارت ارتباطات و وضعیت اینترنت کشور، بخش مختلف گزارش کمیسیون صنایع را مورد توجه قرار دادند.

همچنین طی این ماه‌ها انجمن تجارت الکترونیک در گزارشی کیفیت اینترنت ایران را در وضعیت «بحرانی» دانست و براساس اطلاعاتی که منتشر کرد اینترنت ایران را پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین، دومین اینترنت محدود دنیا دانست. این گزارش همچنین تأکید کرد که اینترنت ایران جزو ۵ اینترنت کند جهان است.

شرکت ارتباطات زیرساخت بعداً با دعوت از این انجمن تلاش کرد ضمن بررسی گزارش مذکور به ابهامات موجود در این زمینه پاسخ دهد و با ارائه شواهدی از کیفیت اینترنت دفاع کند.

محمد جعفرپور، رییس زیرساخت در بخشی از نقد‌های خود نسبت به گزارش مذکور گفت: «برخی از نکات در این گزارش بررسی نشده است. اگر ما بخواهیم ۱۰۰ سایت برتر را بررسی کنیم باید نکاتی را در نظر داشته باشیم. در بین این سایت‌ها سایت‌های تحریمی وجود دارد و دستور فیلترینگ هم روی برخی از آن‌ها اعمال می‌شود که البته فیلترینگ نیز در اختیار وزیر ارتباطات نیست. در واقع باید این حقیقت را در نظر گرفت که بین ۱۰۰ سایت برتر که در نظر گرفته شد، ۵۰ عدد از آن‌ها در حالت تحریم یا فیلتر قرار دارند که این حقیقت را در کشور نمی‌توان نادیده گرفت.»

سریال اختلالات و به روزرسانی تجهیزات

سریال اختلال اینترنت در شهریور ماه نیز ادامه داشت به طوری که نت بلاکس در بامداد ۲۰ شهریورماه با انتشار نموداری در توییتر از اختلال سراسری اینترنت در کل ایران خبر داد و اعلام کرد که از ساعت یک بامداد، ‎اختلال در دسترسی به اینترنت در ایران ثبت شده و این سایت با انتشار نموداری از وضعیت شبکه اینترنت در کشور، اعلام کرد افت اتصال به اینترنت به سطح ٧١ درصد حد معمول خود رسیده است.

در واکنش به این موضوع شرکت ارتباطات زیرساخت، عملیات اجرایی ارتقا و توسعه شبکه ارتباطات زیرساخت را علت این اختلال اعلام کرد و گفت: به‌منظور ارتقا و توسعه ظرفیت شبکه ارتباطات زیرساخت و بر اساس نیازسنجی و طراحی‌های انجام شده قبلی، تجهیزات مورد نیاز تأمین شده و مراحل جایگزینی و ارتقا تجهیزات آغاز شده است. بدین منظور بر اساس فرآیند رایج و مصوب، تغییرات در ساعات کم ترافیک شبانه روز (اکثراً بامداد)، در قالب down time فنی انجام می‌شود.

عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در ۲۲ شهریور ماه در حاشیه جلسه هیأت دولت این موضوع را تأیید کرد و گفت: در حال توسعه شبکه مادر مخابراتی کشور یا core هستیم. ظرف ۶ ماه آینده ۵۰ درصد به ظرفیت لایه IP شبکه اضافه می‌کنیم و به همین منظور تجهیزات جدید به شبکه اضافه خواهد شد.

نت بلاکس در ۴ مهر ماه بار دیگر از افت کیفیت اینترنت در کشور گزارش داد، اما وزیر ارتباطات در همان روز بار دیگر توسعه در هسته شبکه کشور و نصب تجهیزات جدید را دلیل احتمالی مشکل ارتباطی در ساعت‌های نخستین بامداد اعلام کرد و گفت: برخی لینک‌های ارتباطی شرکت زیرساخت به مدت محدود قطع می‌شود که عمدتاً کاربران اثر آن را احساس نمی‌کنند، اما در سامانه‌های نظارتی ثبت می‌شود.

همچنین در پی مشکلات شبکه در آن روز‌ها زیرساخت اقدام به انتشار جداول اختلال احتمالی اینترنت در کشور کرد که با انتقادات زیادی از سوی کاربردان در فضای مجازی همراه شد.

آبان ماه؛ قطع فیبر نوری در خاک گرجستان

قطعی لینک‌های بین‌الملل در آبان ماه نیز منجر به ایجاد مشکل ارتباطی برای کاربران شد. این بار قطعی فیبرنوری در خاک گرجستان برخی از لینک‌های بین‌الملل ورودی از خاک ارمنستان و ترکیه را دچار مشکل کرد.

آخرین اختلالی که در روز‌های اخیر با آن روبرو شدیم به ۲۷ آبان ماه برمی گردد که در اثر آن نزدیک به یک ساعت شبکه اینترنت بر روی اپراتور‌های همراه و ثابت با اختلال مواجه شد.

بیشتر بخوانید:عذرخواهی شرکت ارتباطات زیرساخت به دلیل اختلال اینترنت

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به مهر مشکل این اختلال اخیر را فنی اعلام کرد و گفت: گمانه زنی‌هایی درباره اختلال اخیر اینترنت می‌شود که حمله سایبری شده است؛ به هیچ وجه هیچ حمله‌ای اتفاق نیفتاده و یک مشکل فنی بود.

دستور رییس جمهور روی زمین ماند..

همه این‌ها در حالی است که در میانه اختلالات پرتکرار ماه‌های اخیر، رییس جمهور در جلسه تیرماه شورای عالی فضای مجازی دستور بررسی این موضوع را صادر کرد.

ابراهیم رییسی در این جلسه با تاکید بر اقدامات خوب صورت گرفته برای توسعه شبکه ملی اطلاعات و سکو‌های ایرانی و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی به برخی گلایه‌های مردمی در سفر‌های استانی در رابطه با کندی اینترنت اشاره و کارگروهی متشکل از مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مأمور کرد تا موضوع را بررسی و حداکثر تا یک‌ماه آینده نتیجه بررسی و راهکار‌های رفع دغدغه‌های مردم را ارائه کند.

اگر چه پس از این دستور، مهلت تعیین شده برای رسیدگی به این مشکل مردمی از سوی رییس جمهور به مدت یک ماه دیگر تمدید شد، اما از آن موقع تا کنون متولیان امر نتیجه این بررسی را برای عموم اعلام نکرده‌اند و با گذشت ۴ ماه از دستور رییس جمهور همچنان خبری از نتیجه گزارش اختلال‌ها و کندی اینترنت نیست.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در آخرین اظهارات خود در این باره گفت: پیگیری اینترنت از سمت وزارت ارتباطات همچنان دنبال می‌شود و دبیر شورای عالی فضای مجازی نیز در این خصوص می‌گوید ما تکالیف خود را برای رسیدگی به کندی اینترنت انجام می‌دهیم.

این پاسخ‌ها در حالی است که طبق دستور رییس جمهور لازم بود نتیجه این گزارش‌ها به مردم اعلام شود.