چالش‌های مهم محیط زیستی و راهکار‌های موثر برای مقابله با آن‌ها

اقتصاد۲۴-خشایار نادی، کارشناس اقتصاد سیاسی ضمن بیان مطالب فوق می‌گوید: «ظرفیت طبیعت محدود است و باید به آن توجه شود. در حال حاضر هم صنعت توسعه پیدا کرده و رشد شهر‌ها را داشته‌ایم و سیستم حمل‌ونقل موتوری هم افزایش داشته و خودرو‌ها هم عامل اصلی آلودگی هوا هستند. مسائل محیط‌زیست موضوعات فرارسانه‌ای است و همه باید درگیر آن شوند.»

وی در ادامه می‌افزاید: «باید در موضوع آلودگی به سمتی رفت که منشأ آلودگی را پیدا کرد و برای رفع آن اقدام کرد. داشتن هوای سالم نعمتی است که حق مردم جامعه است و استفاده از هوای پاک و سالم از حقوق شهروندی (طبق اصل ۵ قانون اساسی و ماده ۱۱۳ حقوق شهروندی) است. منابع آلودگی هوا ثابت هستند مثل فعالیت‌های معدنی، صنعتی و... و منابع متحرک هم مثل خودرو حمل‌ونقل موتوری، موتورسیکلت‌اند.»

نادی تصریح می‌کند: «مطالعاتی که بر روی ۷ کلان‌شهر انجام‌گرفته است نشان می‌دهد ۷۲ درصد آلودگی سهم وسائل نقلیه موتوری و منابع موتوری است. در تهران ۴۱درصد سهم آلودگی از منابع ثابت است که در آن هم نوع کیفیت سوخت مؤثر است و هم خودرو‌هایی که استاندارد نیستند. در منابع ثابت نیز غالباً سوخت ایجاد آلودگی می‌کند. مصرف مازوت در نیروگاه ها، کارخانه‌های فولاد و سیمان و سایر حوزه‌ها باید متوقف شود. با شروع فصل سرما برای اینکه مشکل ناترازی گاز تا حدودی برطرف شود از مازوت استفاده می‌شود. این کار باعث آسیب غیر قابل جبران به محیط زیست، افزایش بیماری‌های تنفسی و ریوی و زیان فراوان به اقتصاد کشور می‌شود.»

وی می‌افزاید: «نیروگاه‌ها همواره عاملی مهم در ایجاد آلودگی هوا هستند، اما طبق مطالعات در اکثر شهر‌ها درصدی پایین‌تر از ۷ درصد از سهم آلودگی را به خود اختصاص داده است. کمتر از ۱ درصد از نیروگاه‌های ما تجدیدپذیر یا پاک هستند. ۴۵ درصد از ناوگان کشور فرسوده‌اند که عدد بالایی است. ۳۸ درصد آلودگی هوای تهران به خاطر خودرو‌های فرسوده است. ۱۲ میلیون موتورسیکلت داریم که ۱۱ میلیون آن فرسوده‌اند؛ البته قابل‌ذکر است به طور متوسط هر موتورسیکلت ۳ تا ۴ برابر خودرو آلودگی دارد.»

این کارشناس مسائل اقتصاد سیاسی درباره میزان خسارات ناشی از آلودگی هوا توضیح می‌دهد: «طبق آمار مسئولین وزارت بهداشت کشور ۲۰۸۰۰ نفر در سال ۱۴۰۰ بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ‌ومیر شده‌اند و هزینه‌های مراجعین به مراکز درمانی هم بالا است. بر اساس اعلام مسئولین وزارت نفت ۷۱ درصد سوخت کشور یورو ۴ و ۵ است، اما طبق نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست ۳۴ درصد اعلام شده است.»

نادی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در آلودگی هوا ذرات معلق بسیار مهم هستند و در حال حاضر ۲.۵ (ذرات معلق هوا) میکرون است و عامل اصلی آلودگی هوا محسوب می‌شود. هم اکنون در کشور ۲۳۰ ایستگاه سنجش و در تهران ۳۰ ایستگاه وضعیت هوا را گزارش می‌دهند. هوا روی سلامتی و تمام حوزه‌های بدن اعم از هوش و جسم تأثیر دارد. ساخت‌وساز‌های شهری هم در سکون هوا مؤثر است. برج‌های غرب تهران به عنوان متهم به آلودگی در جلوگیری از تهویه هوا توسط باد غرب هستند. اکثر این ساخت و ساز‌ها و برج‌ها بدون در نظر گرفتن عواقب و پیامد‌های زیانبار محیط زیستی در مسیر باد غالب تهران که از غرب به شرق می‌وزد و باعث آسایش شهروندان و پاکیزگی هوای تهران می‌شود قرار گرفته اند.»

وی تصریح می‌کند: «در منطقه وردآورد بین تهران و کرج حجم و تراکم آلودگی خیلی بیشتر است، چون که هوا محبوس شده است. دلایل استمرار آلودگی هوا در کلان‌شهر‌ها شامل تعداد خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها، میزان استاندارد خودرو‌ها و موتورسیکلت‌ها است. ۲.۵ برابر میانگین دنیا و ۱۵ برابر ژاپن ما مصرف انرژی داریم (بر اساس الگوی مصرف و به صورت سرانه). الگوی مصرف در ایران هم از دلایل افزایش مصرف سوخت است. معاینه فنی خودرو‌ها هم بسیار مهم هستند که باید به‌درستی صورت گیرند و می‌توان ۲۵ درصد سهم آلودگی خودرو را بر طرف کرد. خودرو‌های فرسوده بیش از ۲۰ برابر خودرو‌های استاندارد ایجاد آلودگی می‌کنند و متأسفانه بسیاری هنوز ازرده‌خارج نشده‌اند. در ارتباط با توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر هنوز کار خاصی انجام نشده و همچنان در حد حرف باقی‌مانده است.»

نادی در انتهای صحبت‌هایش به راهکار‌هایی برای مهار آلودگی هوا اشاره کرده و می‌گوید: «باید قوانین متناسب با ظرفیت و توان کشور باشد. با اینکه در تحریم هستیم، اما تحریم‌ها از گذشته بهانه‌ای شده است و خیلی هم در آلودگی مؤثر نیست. تصمیماتی که در آلودگی و تعطیلات گرفته می‌شود باید همه‌جانبه باشد تا خسارت اجتماعی به بار نیاورد. همچنین اصلاح حمل‌ونقل عمومی، اصلاح الگوی مصرف، توسعه حمل‌ونقل عمومی، افزایش سهم ریلی قوانینی است که خیلی مورد توجه نبوده است. با اجرائی‌کردن راهکار‌های اولویت‌دار نظیر اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، ارتقای کیفیت سوخت، توسعه حمل‌ونقل عمومی، توسعه انرژی تجدیدپذیر، استانداردسازی خودرو، توسعه ایستگاه‌های سنجش آلودگی، برقی‌سازی موتورسیکلت و خودرو‌ها و اینکه موتورخانه‌ها باید معاینه فنی بشوند و به طور سالانه کنترل گردند.»

این کارشناس اقتصاد سیاسی خاطرنشان می‌کند: «وزارت صمت و کارخانه‌ها می‌توانند با کنترل آلاینده‌ها به مهار آلودگی کمک کنند. باید فیلتر‌ها و کاهنده عوامل آلاینده در صنعت بیشتر مورد توجه باشد. ضمناً وزارت صمت و سازمان محیط‌زیست باهم تعامل بیشتری داشته باشند که البته در قانون توسعه ششم ذکر شده است که باید پایش لحظه‌ای صورت گیرد.»