پشت پرده دیوارکشی ترکیه در مرز ایران؛ اردوغان چگونه مهاجران افغان در ایران را مهار کرد؟

اقتصاد۲۴- دولت ترکیه ماه گذشته از پایان پروژه ساخت دیوار امنیتی ۱۷۰ کیلومتری در منطقه مرزی وان خبر داد. به گفته آنکارا این اقدام به منظور جلوگیری از عبور غیرقانونی، فعالیت‌های قاچاق و نفوذ تروریست‌ها صورت گرفته است.

ترکیه همچنین اعلام کرده که ساخت دیوار امنیتی و برج‌های دیده‌بانی و همچنین حفاری ترانشه‌ها برای تامین امنیت ۲۹۵ کیلومتری مرز با کشور همسایه و جلوگیری از فعالیت‌های غیرقانونی ادامه دارد. در همین راستا تیم‌های ویژه فرماندهی گردان جستجو و پاکسازی مین وابسته به فرماندهی مهندسی ژاندارمری آنکارا در حال پاکسازی مین‌ها در امتداد مرز هستند تا ساخت و ساز ایمن‌تر دیوار و حفاری ترانشه‌ها را تسهیل کنند.

نیرو‌های امنیتی با استفاده از طیف کامل فناوری از قابلیت‌های داخلی و ملی توسعه یافته توسط غول دفاعی ترکیه Aselsan استفاده می‌کنند. همچنین پهپاد‌ها نیز در تلاش‌های شناسایی و نظارت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مهمت امین بیلمز، فرماندار سابق استان شرقی وان که با ایران هم مرز است، اظهار داشت: «با حفظ اقدامات احتیاطی امنیتی در سطح بالا، هدف ما این است که به دنیا نشان دهیم که مرز‌های ترکیه به آسانی قابل عبور نیست.»

بیشتر بخوانید:رییس جمهور سفر خود به ترکیه را لغو کرد

ترکیه همچنین از رسانه‌ها و روزنامه نگاران برای مستند کردن روند ورود مهاجران و چگونگی برقراری امنیت مرزی دعوت به عمل آورده و تلاش دارد به هم پیمانان خود در ناتو اعلام کند که امنیت ترکیه به امنیت کل بلوک مربوط است، اما گزارش عفو بین الملل نشان می‌دهد که رفتار این کشور در میزبانی از مهاجران مناسب نبوده است. طبق این گزارش مرزبانان ترکیه به طور غیرقانونی از گلوله جنگی علیه افغان‌ها استفاده می‌کنند که منجر به رقم خوردن اتفاقاتی تلخ شده است.

از آنجایی که در ۱۰ سال گذشته، ترکیه به یکی از مهم‌ترین کشور‌های در مسیر مهاجرت به اروپا تبدیل شده گزارش‌ها حاکی از آن است که این کشور به طور معمول ده‌ها هزار افغان را در مرز زمینی خود با ایران به عقب می‌راند یا آن‌ها را مستقیماً به افغانستان اخراج می‌کند.

دیده بان حقوق بشر در گزارش خود آورده است که مقام‌های امنیتی ترکیه تعداد قابل توجهی از افغان‌های بدون مدرک را بازداشت و اغلب آن‌ها را وادار یا فریب می‌دهند تا فرم‌های به اصطلاح بازگشت داوطلبانه را امضا کنند و سپس آن‌ها را به افغانستان بر می‌گردانند. دولت ترکیه بر این روایت اصرار دارد که مهاجران افغان به طور داوطلبانه به سرزمین مادری خود بر می‌گردند.

ترکیه می‌گوید با فرارسیدن فصل سرما موج جدیدی از مهاجرت فرا می‌رسد که با دستگاه امنیتی در حال تقویت و توسعه مهار می‌شود. در وان، دومین استان فقیرتر از ۸۱ استان ترکیه، انسان‌ها به سودآورترین کالا برای قاچاق تبدیل شده اند و جایگزین استاندارد‌های قدیمی از جمله مواد مخدر، بنزین، شکر، چای و ... تبدیل شده اند. به همین دلیل است که مقام‌های ترکیه وان را خط مقدم بحران مهاجرت تلقی می‌کنند. نقطه‌ای که از آنجا مهاجران دستگیر و به بازداشتگاهی که ۴۵ دقیقه با این شهر فاصله دارد منتقل می‌شوند. البته امکانات مناسب ترکیه که در امتداد مرز پراکنده شده به این کشور اجازه می‌دهد که حدود ۱۶ هزار مهاجر را در نوبت اخراج نگه دارد. این سیستم تا حدی به دستور اتحادیه اروپا رشد کرده است. اروپا در سال ۲۰۱۶ قراردادی را با ترکیه امضا کرد تا به گسترش ظرفیت بازداشت مهاجران این کشور کمک کند. این پیمان در پی افزایش پناهندگان در سال ۲۰۱۵ منعقد شد، زمانی که بیش از ۱.۳ میلیون نفر در اتحادیه اروپا درخواست پناهندگی کردند. علاوه بر این حدود ۶ ماه پیش بود که بریتانیا و ترکیه یک قرارداد همکاری اطلاعاتی و امنیتی را برای مقابله با باند‌های قاچاق انسان امضا کردند. بر اساس این توافق، مرکزی در ترکیه برای تقویت همکاری و تبادل اطلاعات بین دستگاه‌های انتظامی ـ قضایی دو کشور تاسیس می‌شود.

به نوشته دیلی صباح آنکارا در سه سال گذشته دسترسی به بیش از ۱۵۵هزار مهاجر غیرقانونی را متوقف کرده است. کارشناسان می‌گویند زمان تکمیل دیوار مرزی مشخص خواهد شد که تا چه اندازه این حرکت موثر خواهد بود.

پروفسور اورهان دنیز از دانشگاه یوزونجوییل خاطر نشان کرد که این دیوار و تقویت گشت‌ها شمار مهاجران را به زیر ۱۰۰ نفر کاهش داده است. بسیاری از آن‌ها در تلاش برای سفر ۱۴۰۰ مایلی از طریق ایران و کوه‌های زاگرس به مرز ترکیه و به شهر‌هایی مانند باسکال، کالدرون، ساری و اوزالپ هستند.

کارشناسان می‌گویند، بحران فزاینده مهاجرت در ترکیه با نزدیک شدن به انتخابات محلی بر مباحث سیاسی این کشور حاکم خواهد شد و رئیس جمهور زیرک این کشور احتمالا این مساله را به نفع خود تغییر خواهد داد.

رجب طیب اردوغان که سال گذشته تصریح کرد ترکیه پناه‌گاه امنی برای مهاجران افغانستان نیست، با درک اهمیت موضوع پناهجویان در مبارزات سیاسی پس از موفقیت احزاب ضد پناهجو در انتخابات عمومی و ریاست جمهوری در ماه مه، متعهد شد که با نزدیک شدن به انتخابات محلی با مهاجرت غیرقانونی مبارزه کند تا شانسی برای پس گرفتن مدیریت شهرداری در کلانشهر‌های ترکیه از حزب جمهوری خواه خلق داشته باشد. از همین رو به نظر می‌رسد اردوغان با هوشمندی تا حدودی مساله مهاجرت غیرقانونی را با تکمیل دیوار مرزی در ایران مهار کرده است.