کودک آزاری در صدر تماس‌های اورژانس اجتماعی

اقتصاد۲۴- ماریا مونتسوری پزشک و مربی ایتالیایی کودکان می‌گوید: «هیچ گروهی بیشتر از کودکان در معرض آسیب قرار نمی‌گیرند و هیچ‌کس ناتوان‌تر از آنان در دفاع از خود نیست»؛ وی شخصی بود که به طور جد نحوه رفتار با کودکان را پیگیری کرد و از بنیانگذاران نظریه‌های مربوط به تربیت کودکان بود.

آمار منتشرشده سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۹ میلادی نشان داد که حدود چهل میلیون کودک در سراسر دنیا در معرض انواع کودک‌آزاری قرار گرفته‌اند، گزارشی که پس از آن لزوم توجه به حقوق کودکان، ایجاد نظریه‌های گوناگون مربوط به کودکی و تاسیس انجمن‌ها و مراکز مشاوره کودکان را بیش از پیش نشان داد و سرآغاز توجه به کودکان و حقوق آنان شد.

سازمان بهداشت جهانی کودک آزاری را «هرگونه بدرفتاری فیزیکی، عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت و رفتار همراه با بی توجهی یا استثمار تجاری که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینه روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود»، تعریف می‌کند.

بیشتر بخوانید:شکنجه وحشتناک آوا کوچولو به دست نامادری سنگدل

بر اساس ماده ۲ قانون حقوق حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی، یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ممنوع است.

خود این قانون نیز به نوعی تقسیم بندی چهارگانه‌ای کودک آزاری ارائه می‌دهد که شامل آزار جسمی، جنسی، روانی و بی توجهی (مسامحه) بود و تمامی کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال را در بر می‌گیرد.

پیامد‌های کودک آزاری

جدای از پیامد‌های جسمی که کودک آزاری می‌تواند در پی داشته باشد و منجر به مصدومیت محدود یا گسترده، معلولیت و حتی مرگ شود، تبعاتی نیز در روح و روان کودک بر جا می‌گذارد که به مرور و در طول دوران رشد کودک خود را نشان می‌دهد و این تبعات به گزارش انجمن روان شناسی ایران شامل اختلال رشد، پرخاشگری، تمایل به آزار جسمی دیگران، تمایل به آسیب زدن به خود، تمایل به آزار جنسی دیگران، شب ادراری، ترس از دیدن جنس مخالف، عدم پذیرش بلوغ در کودک، ظاهر ناراحت، نگران و عدم اعتماد به نفس، ضعف در روابط اجتماعی و کار گروهی، اعتیاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی، خودزنی، حس آلوده بودن و آسیب دیده بودن، بروز رفتار تحریک‌آمیز نامناسب با سن کودک، لکنت زبان و اقدام به خودکشی می‌شود.

از دیگر پیامد‌های کودک آزاری می‌توان به خودداری از رویارویی با دیگران و سازگاری بیش از حد، دانش جنسی نامناسب با رده سنی، فرار از خانه و مشغول شدن به انجام بزه، وجود ترس‌های غیرمعمول (فوبیا)، گرسنگی و تشنگی مفرط، مشکلات مربوط به خواب، ترس از والدین و یا دیگر بزرگسالان و عدم رجوع کودک به خانواده در هنگام نیاز به تضمین و پشتیبانی شود.

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان و حمایت‌های آن

قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در آذر سال ۱۳۸۱ به تایید شورای نگهبان رسید و برای اجرا ابلاغ شد؛ قانونی که در آن قید شده است که حمایت آن شامل حال همه اشخاصی که به سن ۱۸ سال تمام هجری شمسی نرسیده‌اند، می‌شود.

ماده ۲ این قانون تاکید دارد که هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه‌جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.

در ماده ۳ نیز هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب‌اعمال خلاف از قبیل قاچاق ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارات وارده‌به ۶ ماه تا یک سال زندان و یا به جزای نقدی از ۱۰ تا ۲۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد.

همچنین ماده ۴ این قانون قید کرده است که هرگونه صدمه و اذیت و آزار و شکنجه جسمی و روحی کودکان و نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب به سه ماه و یک روز تا ۶ ماه حبس و یا تا ۱۰ میلیون ریال جزای‌نقدی محکوم می‌شود.

نکته قابل توجه در این قانون مربوط به ماده پنج آن است که وظایف قانونی دستگاه‌ها از جمله سازمان بهزیستی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مشخص کرده است؛ در این ماده آمده است: کودک‌آزاری از جرائم عمومی بوده و احتیاج به شکایت شاکی خصوصی‌ندارد.

والدین آزارگر را بشناسیم

فوق تخصص روانپزشکی کودکان با برشمردن ویژگی‌های والدین کودک آزار گفت: اغلب والدین آزارگر در دوران کودکی تحت آزار قرار گرفته اند و بنابراین برخی از برخی اختلالات روانی رنج می‌برند؛ برای مثال بدبین و منزوی هستند و رفتار پارانوئید دارند به طوری که به جای اینکه بچه به آنان متکی باشد آنان به بچه متکی هستند. مشکلات خود را با کتک زدن بچه، تلافی می‌کنند و موضوع عجیب اینکه زنان کودک آزارتر از مردان هستند.

بهروز جلیلی آخرین راه قانونی برای خلاصی کودک از والدین کودک آزار را خارج کردن او از قیمومیت والدین و سپردن او به دولت (بهزیستی) دانست و تاکید کرد: اگر کودک به یکی از اقوام مانند پدربزرگ یا مادربزرگ سپرده شود، بهتر از نگهداری در مراکز بهزیستی است.

جلیلی فقر را از علل مهم کودک آزاری والدین خواند و تصریح کرد: وقتی فقر باشد، خشم هم بالا می‌رود.

این روانپزشک، یادآور شد: کودکان عقب مانده ذهنی، بیش فعال و نیز نابالغ بیشتر از هر کودک دیگری کتک می‌خورند و مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

وی این نکته را گوشزد کرد که والدین دچار اختلال خلقی - شخصیتی که اقدام به آزار کودکان می‌کنند، باید درمان کرد، اما حیف که بودجه دولت در این خصوص بسیار کم است.

علل متنوع کودک آزاری و نیاز به درمان خاص

سرپرست معاونت فرهنگی و امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز در همین زمینه می‌گوید: علل کودک آزاری متنوع و بخشی به دلیل مشکلات فرهنگی است؛ برخی نمی‌دانند که رفتاری که با کودک دارند، از مصادیق کودک آزاری است که از جمله آن می‌توان به غفلت از کودک اشاره کرد.

مهری سادات موسوی افزود: بخشی از کودک آزاری‌ها به خاطر مصرف مواد اعتیادآور، بخش عمده‌ای به خاطر مسائل اخلاقی، بخشی دیگر به دلیل اختلافات زناشویی است که کودک در این بین قربانی می‌شود و بخشی نیز به علت اختلالات روان مراقبین کودک اتفاق می‌افتد.

وی تاکید کرد: هر کدام از این موارد اختلالات روان به درمان خاص نیاز دارد.

۶۰ درصد تماس‌ها با ۱۲۳ برای گزارش کودک آزاری

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی استان تهران در همین زمینه گفت: حدود ۶۰ درصد تماس‌ها با خط تلفن ۱۲۳، مربوط به کودک آزاری است که در بررسی‌های کارشناسی توسط تیم خدمات سیار این آمار کاهش می‌یابد، زیرا بخشی از گزارش‌ها صحت ندارد و موضوع کودک آزاری منتفی است.

سهیلا اخگری بیان کرد: سال‌های قبل همزمان با دوران کرونا، اغلب گزارش‌های دریافتی با اورژانس اجتماعی مربوط به همسر آزاری بود، اما پس از آن مشابه قبل از این دوران، بیشتر تماس‌ها به کودک آزاری مربوط است.

وی با بیان اینکه اورژانس اجتماعی با شماره تماس ۱۲۳ با گزارش کودک آزاری شناخته می‌شود، یادآور شد: کودکان نمی‌توانند از حقوق خود دفاع کنند و شماره تماس آسان ۱۲۳ نیز برای سهولت در تماس کودکان پیش بینی شده است.

اخگری اظهارداشت: همه تماس‌های دریافتی با ۱۲۳ برایمان جدی است؛ تمامی موارد با جدیت پیگیری می‌شود، اما مواردی که کودک در وضعیت مخاطره آمیز است و بیم جان کودک می‌رود، مطمئنا با حساسیت بیشتری مورد پیگیری انجام می‌گیرد.

بیشتر بخوانید:بازداشت پدری به جرم سوءاستفاده از پسرش در اینستاگرام

کارشناس مسئول اورژانس اجتماعی استان تهران تاکید کرد: کودکی که تحت آزار جسمی یا روانی قرار گرفته، مواردی است که از طریق مراجع قضایی نیز پیگیری می‌شود.

وی اضافه کرد: آمار کودک آزاری با توجه به افزایش مشکلات اجتماعی و اقتصادی و اعتیاد و مساله آسیب‌های اجتماعی رو به افزایش است و به تبع آن بحث کودک آزاری نیز رو به افزایش می‌رود.

اخگری خاطرنشان کرد: همه مشکلات مربوط به کودک آزاری ریشه در فقر فرهنگی و اقتصادی دارد ضمن آنکه مسائل اجتماعی نیز در زمینه تاثیرگذار است.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران با بیان اینکه هر کودکی که تحت آزار قرار گیرد، ما موظف به رسیدگی به وضعیت وی هستیم، اعلام کرد: مواردی که مبنی بر کودک آزاری گزارش می‌شود، تیم اورژانس اجتماعی به محل مراجعه می‌کند و در صورت صحت گزارش، تیم تا خروج کودک از وضعیت مخاطره آمیز پیگیری‌های لازم را دارد.

وی ادامه داد: خروج از وضعیت مخاطره آمیز ممکن است با مداخلات روانی و اجتماعی برای کودک و خانواده اش یا ارجاع به مراجع روانپزشکی باشد یا نیاز باشد که کودک به صورت فوری از آن وضعیت مخاطره آمیز خارج شود که این روند با اخذ دستور قضایی، ارجاع به پزشکی قانونی و پذیرش در مراکز بهزیستی انجام می‌گیرد.

اخگری تاکید کرد: به تبع آنکه کودک از وضعیت مخاطره آمیز خارج شد، همزمان با آن فرد آزارگر هم برخورد می‌شود و تیم اورژانس اجتماعی در خصوص ارجاع پرونده به مراجع قضایی اقدام می‌کند و با توجه به جرم انگاری کودک آزاری در قانون، با فرد آزارگر طبق قانون با آن برخورد می‌شود.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران گفت: کودک آزاری جسمی بیشترین آمار را دارد، اما کمترین آمار گزارش‌های کودک آزاری مربوط به مسامحه و بی توجهی به نیاز‌های زیستی و روانی کودک است، چون شناخت کافی در آحاد جامعه نسبت وجود ندارد، در این زمینه گزارش کمتری داریم.

وی افزود: گزارش کودک آزاری جنسی را هم داریم، چون مردم بیشتر از اهمیت اطلاع رسانی در این زمینه آگاه‌تر شده اند و تابوی اجتماعی در مورد صحبت از تجاوز به کودک شکسته شده است؛ حتی در بُعد کودک آزاری روانی نیز گزارش‌ها را داریم، خود کودک یا هر فرد مطلعی در این زمینه که می‌تواند شامل مسئولان مدرسه، اقوام یا یکی از والدین باشد می‌تواند مساله را گزارش دهد.

اخگری گفت: برای کاهش پدیده کودک آزاری هم باید والدین نسبت به نیاز‌های کودک و نوجوان آگاه شوند و هم یک سری عوامل ناشی از آسیب‌های اجتماعی مانند فقر، اعتیاد و طلاق کاهش یابد بدون شک اگر برای کاهش این آسیب‌ها کار کنیم مطمئنا آمار کودک آزاری نیز کاهش می‌یابد.

کارشناس مسئول اورژانس استان تهران اضافه کرد: یکی از نشانه‌های توسعه یافتگی در هر جامعه‌ای میزان شناخت نسبت به آزار و آگاهی کودکان نسبت به حقوق خود است و هیچ نسبتی با میزان پیشرفتگی اقتصادی و سیاسی یک جامعه ندارد.