اقتصاد۲۴-موضوع بنزین در سالهای اخیر به یکی از موضوعات پر بحث در هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی و همچنین در میان مردم جامعه تبدیل شده است. هر چند وقت یکبار شایعهای در خصوص افزایش قیمت بنزین منتشر میشود که دولت آن را رد میکند و میگوید برنامهای برای افزایش قیمت بنزین ندارد، اما در عین حال از ناترازی بنزین و افزایش مصرف سوخت در کشور خبر میدهد و یکی از پیشنهاداتی که برای رفع این مشکل مطرح شده هم بحث تغییر در نحوه توزیع بنزین است.
چندی پیش مرکز پژوهشهای مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۳، پیشنهاد توزیع یارانه بنزین به افراد را ارائه کرد. بر اساس این پیشنهاد، دولت باید از خردادماه سال آینده به سرپرست خانوارهای فاقد خودرو به ازای هر نفر، ماهانه ۱۵ لیتر سهمیه بنزین اعطا کند که این سهمیه از محل حذف سهمیه خانوارهای دارای سه خودرو و بیشتر تامین میشود.
البته موضوع اختصاص بنزین به کد ملی که در دولت سیزدهم از آن به عنوان طرح «بنزین برای همه» یاد میشود موضوع جدیدی نیست و سبقه مطرح شدن آن به چند سال قبل برمیگردد و اتفاقاً این طرح به صورت پایلوت در کیش اجرا شده است. در ابتدا از اختصاص ۲۰ لیتر بنزین به هر کد ملی سخن گفته میشد و در اجرای آزمایشی آن در کیش هم به هر کد ملی ۲۰ لیتر بنزین اختصاص داده شد، اما حالا بحث ۱۵ لیتر بنزین برای هر کد ملی مطرح است.
بیشتر بخوانید:آخرین جزئیات از کاهش سهمیه بنزین + اینفوگرافی
موافقان این طرح معتقدند که اختصاص بنزین به کد ملی به جای خودرو عادلانهتر است، زیرا از سویی سهمیه بنزین خانوادههایی که دارای چند خودرو هستند کاهش پیدا میکند و از سویی دیگر خانوادههایی که خودرو ندارند به طور ماهانه یک یارانه ۹۰ هزار تومانی دریافت میکنند. در واقع در صورت اجرای این طرح، خانوارهای چهار نفره مشمول ۶۰ لیتر بنزین با قیمت هر لیتر ۱۵۰۰ تومان میشوند که خانوارهای صاحب خودرو این یارانه را به صورت سهمیه بنزین و خانوارهای بدون خودرو که حدود ۴۵ درصد جمعیت خانوارها را تشکیل میدهند آن را به صورت نقدی دریافت میکنند.
طرح اختصاص بنزین به کد ملی از ابتدای اسفند ۱۴۰۰ در کیش اجرا شد و به هر کد ملی ۲۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی داده شد. در حالی که در شروع اجرای این طرح در کیش، گزارشاتی در خصوص رضایتبخش بودن آن منتشر شده بود و گمان میرفت طرح به مرحله اجرای سراسری برسد، پس از چند ماه اجرای آن متوقف شد و سرنوشت آن در هالهای از ابهام قرار گرفت.
سیداحسان خاندوزی وزیر اقتصاد پس از کنار گذاشته شدن این طرح گفت: در زمینه سیاستگذاری اصلاح نرخ حاملهای انرژی، هزینه زیاد دادهایم، اما درس کمتر گرفتهایم. در همان ۶ ماه اول شروع به کار دولت سیزدهم، پیشنهادی را به ستاد هماهنگی دولت بردیم و تا حد اجرای آزمایشی هم پیش رفتیم، اما متأسفانه به جهت عدم موافقت دستگاه متولی، کار متوقف شد. چه بسا اگر طرح مزبور در آن نقطه متوقف نمیشد، تا امروز به یک نقطه بلوغی رسیده بودیم.
پبا گذشت بیش از یک سال از توقف اجرای آزمایشی طرح بنزین برای همه در کیش، این روزها بار دیگر بحث اختصاص بنزین به کارت ملی مطرح شده است. چندی پیش رئیس کمیته نفت و گاز مجلس شورای اسلامی اعلام کرد اجرای این طرح منوط به موافقت دولت است. علیرغم اینکه این روزها شایعاتی در خصوص اجرای این طرح به گوش میرسد، اما با توجه به سکوت دولتمردان به نظر میرسد دولت هنوز برنامهای برای اجرای سراسری آن ندارد.
متاسفانه شرایط اقتصادی برای مردم دشوار شده و این موضوع امنیت مردم و حاکمیت را تهدید می¬کند.
از طرفی اگر قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی بالا رود ، مردم متحمل فشار اقتصادی میشوند، اما از سوی دیگر، اگر قیمت گذاری به همین روش کنونی بماند، آسیب و زیان آن برای مردم و کشور بسیار بیشتر است (به دلایل زیر). راه حل:
این منابع متعلق به همه مردم است، پیشنهاد میکنم برای اینکه مردم در صرفه جویی منابع مشارکت بیشتری کنند: 1- دولت صرفه جویی را از بودجه خود و نهادهای حاکمیتی شروع کند. 2- بخشی از درآمد صادراتی آنها با مشارکت بخش خصوصی با قیمت جهانی، مستقیما به مردم برسد و بخشی دیگر بصورت شفاف در بودجه دولتی، صرف رفاه و پیشرفت کشور گردد.
به همین خاطر با سهمیه بندی (ارائه سهمیه به هر کد ملی ) و اصلاح تدریجی و پلکانی شدن قیمت بنزین و دیگر حاملهای انرژی در بازار بهینهسازی و خرید و فروش سهمیه توسط مردم موافقم. اگر درست و حساب شده اجرا شود، این نتایج را در پی دارد: 1- حل مشکل مصرف بالا و غیر بهینه و ناترازی سوخت 2- کاهش کسری بودجه دولت که منشا اصلی تورم است 3- به کاهش ترافیک خیابانها و آلودگی شدید هوا و در نتیجه، بحران عظیم خشکسالی (افزایش بارندگی پس از هر دوره کاهش رفت و آمد و مصرف سوخت ، مثلا سال 98 و 99 و عید نوروز سالهای گذشته استان تهران یکی از نشانه های این موضوع است) و مرگ و میر فراوان ناشی از آن منجر میشود 4-اصلاح قیمت باعث بهینه سازی مصرف انرژی و جایگزینی خودروهای فرسوده و سرمایه گزاری و اشتغال بیشتر و افزایش سطح دستمزدها می گردد 5- به عدالت اجتماعی بیشتر می¬انجامد
در صورتی که فقط سهمیه دریافت شده از دولت قابل فروش باشد، میتوان از دلالی هم جلوگیری کرد.
در زمینه دیگر حاملهای انرژی و کالاها هم سهمیه قابل مبادله به مردم داده شود . اینکار همچنین باعث اصلاح الگوی مصرف میگردد و مردم نتیجه برنامه ریزی و صرفه جویی را بطور مستقیم دریافت کنند.
باید همه به دولت کمک کنیم شرایط و علت این کار را برای مردم توضیح دهد، و این اصلاحات را با کمک کارشناسان با تجربه و یک برنامه جامع به سرانجام برساند، پیش از آنکه دیرتر شود و از روی انفعال و اجبار بخواهد کاری انجام دهد. اگر در این اصلاحات تاخیر کنیم، در اثر به هدر روی منابع و قاچاق، شرکتها، تامین کنندگان و منابع کشور ورشکسته شده و دچار قحطی خواهیم شد.
البته در کنار اصلاح و بروز بودن قیمت انرژی و سوخت، بهتر است سیاستهای تکمیلی دیگری مانند کوپن یا کارت مواد غذایی و سهمیه حمل و نقل عمومی و حذف قیمت گذاری دستوری انجام گیرد.
بهترین ماشیهای دنیا هم توی خیابونهای پر ترافیک و حرج و مرج ایران ( با این فرهنگ رانندگی) مصرفشون بالا هست و حدود ۲ برابر میزان اعلامی کارخونه هست
درسته که ماشیای داخلی بی کیفیت هستن ولی علت اصلی مصرف بالای سوخت و آلودگی شدید هوا و در نتیجه خشکسالی و مرگ و میر ناشی از آلودگی همین ترافیک شدیده و مصرف غیر بهینه سوخت و انرژیه ( بنزین، گاز و برق و...)
اما مصرف بنزین خودرو پراید و تیبا در ترافیک سنگین بین 8 تا 9 لیتر است
مصرف خودرو هیوندای I20 و رنو کپچر بعنوان خودروهای کم مصرف خارجی در همین شرایط ترافیک شدید خیابانها ( و نه خیابانهای پاریس و کیفیت بنزین آنجا) نیز 8-9 میباشد، اگر چه خودروهای سمند و پژو بیشتر است. پس علت چیز دیگری است
علت اصلی مصرف بالا ، ترافیک سنگین خیابانها و علت ترافیک.....
حتی اگر همه خودروهای مملکت هم برقی بودن باز هم این مشکلات حل نمیشدن، چونکه برخلاف تصور خیلیا برق لازم برای شارژ خودرو خیلی خیلی بالاتر از تصور عامه هست و این میزان برق برای این همه استفاده غیر بهینه از خودرو اونقدر زیاد هست که خیلی بیشتر از الان کمبود برق و همینطور آلودگی ناشی از سوخت نیروگاهها خواهیم داشت.
همه این مشکلات بخاطر اینه که با سیاست گذاری غلط اقتصادی و انرژی و و قیمت دستوری انرژی ، مردم انگیزه ای برای مصرف بهینه ندارن ، یعنی نفع اقتصادی براشون نداره، برعکس،صاحبان خودرو انگیزه بالا برای مصرف بیشتر دارند
علت اصلی ترافیک، مصرف بالای انرژی و سوخت و در نتیجه آلودگی هوا و خشکسالی، قیمت دستوری آن است که باعث شده هیچکس انگیزه ای اقتصادی برای صرفه جویی و مصرف بهینه نداشته باشد، راه حل آن: پرداخت سهمیه قابل مبادله انرژی و سوخت بر اساس کد ملی بسیار به سود همه مردم و دولت است و بسیاری از معضلات اقتصادی و زیست محیطی کشور را حل میکند