۸ مارس روزی جهانی برای زنان ؛ این روز چگونه به عنوان روز جهانی زن ثبت شد؟

اقتصاد۲۴- در تقویم میلادی ۸ مارس هر سال روز جهانی زنان است. نامگذاری این روز برگرفته از مبارزات تاریخی، سیاسی و اجتماعی زنان در اروپاست.
به گزارش ایسنا پلاس، قصه مبارزات و دلیل نامگذاری ۸ مارس به عنوان روز جهانی زنان از سال ۱۸۵۷ میلادی آغاز شد. به دنبال شرایط کاری سخت و غیر انسانی و همچنین دستمزد کم؛ کارگران زن در واکنش به این نابرابری و بی‌عدالتی در نقاط مختلفی از اروپا و آمریکا اعتراض کردند. تظاهرات زیادی را در این زمینه نیز به راه افتاد. کارگران نساجی زن در یک کارخانه پوشاک در شهر شیکاگو برای اعتراض به این شرایط اعتصاب کردند. به همین دلیل صاحب این کارخانه برای جلوگیری از اتحاد کارگران بخش‌های مختلف، این زنان را در محل کارشان حبس کرد. پس از مدتی؛ این کارخانه آتش گرفت و تنها تعداد کمی از زنان کارگر توانستند جان خود را نجات دهند. در نهایت ۱۲۹ نفر دیگر از آن‌ها در این آتش گرفتار شدند و سوختند. سال‌ها بعد زنان در آمریکا و کشور‌های مختلف اروپا؛ در واکنش به تبعیض، استعمار کاری زنان و فشار علیه زنان در محیط کار در این روز به خیابان‌ها آمدند.

به گزارش یورونیوز، روز جهانی زن که هر ساله در هشتم مارس جشن گرفته می‌شود، فرصتی برای یادآوری سختی‌ها و همچنین موفقیت‌ها و دستاورد‌های زنان در عرصه‌های مختلف در سراسر جهان و تاکید بر ضرورت دستیابی آن‌ها به حقوقی برابر با مردان است.
در برخی از کشور‌ها روز زن تعطیل است و به این مناسبت علاوه بر دادن هدیه‌هایی به زنان، خواهران، مادران و مادر بزرگها، این امکان برای آن‌ها فراهم می‌شود تا در ویژه برنامه‌های این روز شرکت کنند.
قدمت «روز جهانی زن» به سال‌های ۱۹۰۰ میلادی برمی‌گردد یعنی زمانی که انسان شاهد گستردگی و همزمان آشفتگی دنیای صنعت، افزایش ناگهانی جمعیت و رشد قابل توجه ایدئولوژی‌های رادیکال بود.
مبتکر نامگذاری این روز نیز سوسیالیست‌ها بودند و هدف آن‌ها از این کار، نشان دادن سهم عظیم زنان در پیشرفت بشریت بود تا به این ترتیب زنان بتوانند به حقوق اولیه خود از جمله حق رای دست یابند.

اولین حرکت در این باره در سال ۱۹۰۹ میلادی در شهر نیویورک دیده شد. در ۲۸ فوریۀ آن سال به ابتکار حزب سوسیالیست آمریکا و در یادبود اعتصاب «اتحادیه جهانی زنان کارگر صنایع پوشاک» مراسم ویژه‌ای با نام «روز ملی زنان» برگزار شد. پس از آن زنان آمریکا تا سال ۱۹۱۳ میلادی هر ساله در آخرین یکشنبه ماه فوریه، مراسم مشابهی را برگزار کردند.
پس از سوسیالیست‌های آمریکا، زنان سوسیالیست اروپا نیز وارد عمل شدند. به این ترتیب در سال ۱۹۱۰ میلادی در جریان دومین کنفرانس بین‌المللی زنان کارگر که در دانمارک برگزار می‌شد، پیشنهاد نامگذاری روزی جهانی برای زنان ارائه شد. کلارا زتکین، سوسیالیست مشهور آلمانی و رهبر دفتر زنان حزب سوسیال دموکرات آلمان از مدافعان این نامگذاری بود. بیش از ۱۰۰ نماینده زن از ۱۷ کشور مختلف که در این کنفرانس حضور داشتند، با ایدۀ نامگذاری چنین روزی موافقت کردند.
یک سال بعد از آن در تاریخ ۱۹ مارس ۱۹۱۱ میلادی، پیرو تصمیمی که در دومین کنفرانس بین‌المللی زنان کارگر گرفته شده بود، بیش از یک میلیون زن و مرد در کشور‌هایی همچون اتریش، دانمارک، آلمان و سوئیس به خیابان‌ها آمدند. آن‌ها خواستار حقوقی همچون حق رای دادن، حق آموزش، حق کار در نهاد‌های عمومی و دولتی برای زنان و رفع تبعیض‌ها علیه آن‌ها شدند.

تنها یک هفته پس از برگزاری این راهپیمایی میلیونی در اروپا، حادثه تلخ آتش سوزی «کارخانه تری‌انگل» (Triangle Fire) در شهر نیویورک روی داد که در جریان آن ۱۴۰ زن کارگر جان باختند. وقوع این فاجعه یک بار دیگر توجه‌ها را به سوی آمریکا و شرایط و قوانین کار در آنجا و وضعیت زنان کارگر جلب کرد و این مساله در کانون توجه برگزار کنندگان مراسم روز جهانی زن نیز قرار گرفت.
در سال ۱۹۱۳ میلادی در آستانه وقوع جنگ جهانی اول و در بهبوحۀ مبارزه تشکل‌های مختلف برای حفظ صلح، زنان روسیه نیز این فرصت را یافتند تا اولین مراسم روز جهانی زن را در آخرین یکشنبۀ ماه فوریه برگزار کنند.
از سال ۱۹۱۴ میلادی برگزاری مراسم روز جهانی زن از آخر فوریه به ۸ مارس منتقل شد و در این روز زنان در بخش عمده‌ای از کشور‌های اروپا برای اعلام مخالفت خود با جنگ و اعلام همبستگی زنان به خیابان‌ها آمدند.

در آخرین یکشنبه ماه فوریه سال ۱۹۱۷ میلادی زنان روسیه در مخالف با خط مشی سیاستمداران این کشور و اعتراض به کشته شدن بیش از ۲ میلیون سرباز روس در جریان جنگ جهانی اول، دست به اعتصاب «نان و صلح» زدند. با وجود مخالفت سیاستمداران، اعتصاب زنان برای چهار روز ادامه یافت تا اینکه درنهایت سزار مجبور به کناره گیری شد و دولت موقت نیز به زنان حق رای اعطا کرد.
در سال ۱۹۷۵ میلادی برای اولین بار روز جهانی زن توسط سازمان ملل متحد نیز جشن گرفته شد. این سازمان درنهایت در دسامبر ۱۹۷۷ میلادی با تصویب قطعنامه‌ای در مجمع عمومی این روز را به رسمیت شناخت.

۸مارس از چه سالی آغاز شد؟

نخستین مراسم روز زن در ۲۸ فوریه سال ۱۹۰۹ در نیویورک برگزار شد. این مراسم توسط حزب سوسیالیست آمریکا (اندیشه‌ای سیاسی اجتماعی که هدف آن ایجاد نظم اجتماعی است)، برای یادبود اعتصاب «اتحادیه جهانی زنان کارگر صنایع پوشاک» بود.

همچنین در ماه اوت؛ «لوییس زیتس» سوسیالیست آلمانی پیشنهاد تأسیس سالانه روز بین‌المللی زن را داد و کلارا زتکین سوسیالیست پیشرو که بعد‌ها یک رهبر کمونیست شد از او حمایت کرد. اما در آن کنفرانس تاریخ و روز خاصی برای این روز مشخص نشد. در آن کنفرانس؛ نمایندگان که مجموعه‌ای از ۱۰۰ زن از ۱۷ کشور اروپایی و آمریکایی بودند، با ایده «ترویج حقوق برابر، شامل حق رای برای زنان» موافقت کردند.

برگزاری ۳۰۰ تظاهرات در یک روز

به گزارش ایسنا، سال بعد در ۱۹ مارس ۱۹۱۱ روز بین‌المللی زن برای میلیون‌ها شهروند در اتریش، دانمارک، آلمان و سوییس برای اولین بار شناخته شد. تنها در امپراطوری اتریش-مجارستان، ۳۰۰ تظاهرات برگزار شد. در وین، زن‌ها در رینگ‌اشتراسه رژه رفتند و بنر‌هایی به افتخار کشته شده‌های کمون پاریس حمل کردند. مطالبات زنان در آن سال؛ حق رای، مناصب عمومی، تنظیم ساعت کار برابر با مردان، حقوق برابر با مردان و تنظیم مرخصی زایمان بود. آن‌ها همچنین نسبت به تبعیض جنسیتی در استخدام اعتراض داشتند. آمریکایی‌ها در آخرین یکشنبه فوریه روز ملی زن را به پا داشتند.

مبارزه برای اعطای حق رای زنان از لندن تا آلمان

در ۱۹۱۴ روز جهانی زنان در ۸ مارس برگزار شد. در همان سال، برگزاری روز زن در آلمان منجر به اعطای حق رای زنان شد، اما زنان آلمانی همچنان تا سال ۱۹۱۸ این حق را به دست نیاوردند.

در ۸ مارس ۱۹۱۴ در لندن نیز راهپیمایی از میدان «بو تا ترافالگار» در حمایت از حق رای زنان برگزار شد. «سیلویا پنکهرست» فعال حقوق زنان در بریتانیا در راه میدان ترافالگار برای سخنرانی، جلوی ایستگاه چارلز کراس دستگیر شد. سیلویا از جمله زنانی است که برای اعطای حق رای در بریتانیا تلاش کرد. در ۱۹۱۷ تظاهراتی تحت عنوان روز بین‌المللی زن در سنت پترزبورگ برپا شد که سرآغاز انقلاب فوریه بود. در این روز، زنان در سنت پترزبورگ برای «نان و صلح» در اعتصابات شرکت کردند و خواستار پایان دادن به جنگ جهانی اول، کمبود مواد غذایی روسیه و حکومت استبدادی مطلقه شدند.

چرا ۸ مارس ۱۹۱۷ روسیه ماندگار شد؟

در آخرین یکشنبه ماه فوریه سال ۱۹۱۷ در تقویم قدیمی روسی که برابر با ۸ مارس است؛ زنان روسیه در خیابان اصلی شهر «پتروگراد» تجمع کردند و در مخالفت با خط‌مشی سیاست‌مداران این کشور و اعتراض به کشته شدن بیش از دومیلیون سرباز روس در جریان جنگ جهانی اول شعار سر دادند.

این تجمع به تجمع «نان و صلح» معروف شد و زنان در آن روز خواستار پایان دادن به جنگ جهانی اول، کمبود موادغذایی در روسیه و حکومت استبدادی شدند. در این تجمع گروه‌های مختلفی از زنان شامل دختران دانشجو، زنان شاغل و البته زنان کارگر شرکت کردند. آنچه که در این روز مهم است این است که تجمع ۸ مارس در روسیه سرآغاز جنبش اعتراضی علیه امپراتوری روسیه و در نهایت انقلاب روسیه شد. برای همین گفته می‌شود این انقلاب را کارگران زن آغاز کردند، نه مردان.
۸ مارس سال ۱۹۱۷، زنان کارگر کارخانه نساجی در منطقه ویبورگ، در پتروگراد، دست به اعتصاب زدند. زنان کارگر در آن روز کارخانه‌ها را ترک کردند و در گروه‌های صدنفری درحالی که از کارخانه‌ای به کارخانه دیگر می‌رفتند؛ از دیگر کارگران هم درخواست می‌کردند تا به اعتصاب‌شان بپیوندند و در درگیری‌های بین آن‌ها و نیروی پلیس حاضر شوند.

بیشتر بخوانید: هشت مارس روز جهانی زن

۱۲ تا ۱۳ ساعت کار در شرایط آلوده و ناسالم و دریافت دستمزد کم باعث خشم زنان روسیه شده بود. البته این تمام خواسته زنان نبود. آن‌ها همچنین خواستار پایان جنگ و بازگشت مردان از جبهه جنگ جهانی بودند. در این اعتراضات، کارگران زن خواستار همبستگی بیشتر آحاد مردم و حمایت مردان به ویژه کارگران ماهر در بخش مهندسی و کارگران کارخانه‌های فلز بودند. این گروه‌ها کسانی بودند که از نظر سیاسی و اجتماعی آگاه‌تر و قدرتمندترین نیروی کار شناخته می‌شدند. در آن روز، زنان به سمت پنجره‌های کارخانه چوب و سنگ و گلوله‌های برفی پرتاب می‌کردند و تلاش می‌کردند تا وارد ساختمان اصلی شوند.

انقلاب زنان برای نان

به گزارش اقتصاد ۲۴، به نقل از ایسنا، مورخان و تاریخ پژوهان می‌گویند که این اعتراض زنان برای «نان» بود و مانند همیشه، گروهی از جامعه روسیه خواستار مطالبات اقتصادی خود بودند. با وجود اینکه تمام اعتراض ۸ مارس زنان کارخانه نساجی ویبورگ برگرفته از احساسات زنانه‌شان بود و بدون هیچگونه برنامه ریزی سیاسی پیش رفتند، اما همین یک اعتراض زنانه اولین چراغ انقلاب روسیه و حکومت تزاریسم شد.

زنان تلاش کردند پیش از آنکه اقدامشان پشت حرکت مردان کارگر و احزاب مردسالار نادیده گرفته شود، حرف خود را نیز بزنند. از آغاز اعتصابات فوریه شعار‌های سیاسی علیه جنگ در اعتراضات داده می‌شد. جسارت، بی‌باکی، عزم و همچنین روش‌هایی که زنان برای اعتراض استفاده می‌کردند روشن کرد که زنان ریشه مشکلات را به خوبی متوجه شده‌اند. زنان فهمیده بودند که وحدت کارگران و حمایت سربازان از معترضان، به جای دفاع از دولت تزاری، رمز پیروزی آن‌هاست.
«ترورتسکی» متفکر روسی در این باره نوشته است: «نقش بزرگ را زنان کارگر با ایجاد روابط بین کارگران و سربازان ایفا کردند. آن‌ها شجاع‌تر و جسورتر در صحنه حاضر می‌شدند و با نزدیک شدن به سربازان و فرماندهان نظامی از آن‌ها می‌خواستند تفنگ خود را زمین بگذارند و به آن‌ها بپیوندند. سربازان نیز با دیدن این صحنه هیجان­ زده می‌شدند و با نگاه‌هایی مضطرب با یکدیگر صحبت می‌کردند و نمی‌دانستند چه واکنشی نشان دهند.»

چرا ۸ مارس روز جهان «زن» شد؟

در ۲۳ فوریه (۸ مارس)، زنان کارگر توانستند سربازانی را که مسئول مخازن واگن‌های برقی بودند؛ متقاعد کنند به اعتصاب بپیوندند. سربازان واگن‌ها را واژگون کردند تا از آن‌ها به‌عنوان سنگر علیه پلیس استفاده کنند. خستگی سربازان از جنگ و بحران‌های حاصل از آن و همچنین گسترش این اعتراضات خودجوش در دیگر نقاط تنها دلیل پیروزی معترضان بر سربازان نبود، بلکه زنان کارگر نساجی از سال ۱۹۱۴ با تعداد زیادی از سربازان کشاورز و رعیت که عمدتاً در پتروگراد زندگی می‌کردند، آشنا بودند.

مردان در پادگان‌ها و زنان در کارخانه‌ها، کسانی که از یک منطقه به شهر‌ها آمده بودند، با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند و درباره مشکلات حرف می‌زدند. این کار باعث شده بود که فاصله بین سربازان و کارگران به مرور کمتر شود و زنان کارگر درباره حمایت مسلحانه در اعتراضات درک و فهم روشنی پیدا کنند. زنان کارگر کسانی بودند که در خط اول انقلاب فوریه یعنی انقلابی که اوج نابودی تزاریسم بود، محکم و استوار ایستادگی کردند. آن‌ها صرفاً جرقه این انقلاب را نزدند، بلکه موتور محرک آن بودند. زنان کارگر زمانی دست به چنین اقدامی زدند که بسیاری از کارگران مرد و انقلابیون به آن‌ها اطمینان نداشتند.

زنان کارگر و سرپرست خانوار مجبور بودند ساعت‌ها برای تامین موادغذایی خانواده خود در صف بایستند. این امر باعث شد آن‌ها به مرور زمان متوجه شوند که مطالباتشان برای رسیدن به نان، بر مطالبات سیاسی مبنی بر پایان یافتن جنگ ارجحیت ندارد و هر دو به یک میزان باید در اولویت قرار گیرند. در نهایت، مردم متوجه شدند که فقر و قحطی و بحران اقتصادی به‌وجود آمده نتیجه ناکارآمدی سیاست مدارانی است که در رأس تصمیمات هستند.

هر ساله سازمان ملل متحد یک شعار برای روز جهانی زن انتخاب می‌کند. شعار سال ۲۰۲۳ «نوآوری و فناوری برای برابری جنسیتی» است.
بنا بر گزارش یورونیوز، بیش از یک قرن از آغاز این حرکت می‌گذرد. در این مدت با وجود مبارزات بی‌وقفۀ زنان در سراسر جهان برای احقاق حقوق خود، پیشروی برای کسب این حقوق چندان سریع نبوده و دستاورد‌ها از کشوری به کشوری دیگر متفاوت بوده است.
در موضوع حق رای، زنان بریتانیا در سال ۱۹۱۸ میلادی به این حق دست یافتند و زنان عربستان سعودی در سال ۲۰۱۷ میلادی.

فعالیت در امور دولتی و حق داشتن دستمزد برابر با مردان، از دیگر خواسته‌های زنان بود که همچنان در بسیاری از کشور‌های جهان تحقق نیافته است.

با وجود تلاش‌های زنان در صد سال اخیر، امروز تنها یک پنجم کرسی‌های پارلمان‌ها متعلق به آنهاست و از ۱۹۶ رئیس دولت در سراسر جهان نیز تنها ۱۹ نفر زن هستند.
شمار وزرای زن در دولت‌ها نیز اگرچه بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۴ میلادی سه برابر شده، اما همچنان تعداد آن‌ها در مقایسه با وزرای مرد بسیار کم و تنها ۱۷ درصد است. تنها ۵۵ نفر از ۵۰۰ فرد ثروتمند در جهان نیز زن هستند.
بر این اساس برخی پیش‌بینی می‌کنند که احتمالا زنان باید یک قرن دیگر نیز در انتظار باشند تا اختلاف دستمزدی که میان آن‌ها و مردان وجود دارد، رفع شود.

در کنار انگیزه‌های قدیمی زنان مانند حق فعالیت سیاسی و داشتن دستمزد برابر با مردان، آنچه امروز بیشتر در اولویت فعالیت‌های آن‌ها قرار گرفته، توانمندسازی زنان و دختران به عنوان اصلی‌ترین ابزار برای مقابله با عملکرد ضعیف اقتصادی دولتمردان، فقر جهانی و مبارزه با انواع سوء استفاده‌ها از جمله سوء استفاده‌های جنسی است.
بر اساس مطالعات هم اکنون ۱۲۰ میلیون زن و دختر زیر سن ۲۰ سال در سراسر جهان از انواع سوء استفاده‌های جنسی که به اجبار به آن‌ها تحمیل شده است، رنج می‌برند و بیش از یک سوم از زنان در سراسر جهان نیز دست‌کم در دوره‌ای از زندگی خود، تحت خشونت‌های فیزیکی یا جنسی بوده‌اند.