بازار بی‌سامان اسباب‌بازی در ایران

اقتصاد۲۴-آیدین مهدی‌زاده به بررسی چالش‌های موجود در صنعت اسباب‌بازی یعنی عدم حضور دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در تدوین سند ملی اسباب‌بازی و بدون متولی بودن این صنعت و حتی گاهی تکثر متولیان آن اشاره کرد.

او اکنون در بخش دوم گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به اینکه در حوزه اسباب‌بازی اتلاف زمان و منابع وجود دارد، گفت: گویا این روند به شخصیت صنعت اسباب‌بازی تبدیل شده است. مهم‌ترین نکته این است که کلا موضوع اسباب‌بازی در هیچ ساختاری، حتی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، اولویت نیست و موضوع تولید اسباب‌بازی چندان نهادینه نشده است و آن را جدی نمی‌گیرند.‌

می‌توانستیم حرف اول تولید اسباب‌بازی در آسیا را بزنیم، اگر...

او با بیان اینکه دستورالعمل وظایف فرهنگی دستگاه‌ها در صنعت اسباب بازی سال ۹۳ ابلاغ شده است، اظهار کرد: اگر دستگاه‌ها حتی به ۵۰ درصد آن هم عمل کرده بودند، تحول ایجاد می‌شد و حتی می‌توانستیم بگوییم ایران در زمینه اسباب‌بازی حرف اول را در غرب آسیا می‌زند.

مهدی‌زاده ادامه داد: از طرفی متاسفانه این صنعت هیچ گاه دارای صنف و اتحادیه نبوده و همین موضوع باعث شده است که آمار و نظارت دقیقی در این زمینه وجود نداشته باشد.

او افزود: علی‌رغم اینکه بیش از ۶ سال از تاسیس انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی می‌گذرد، اما هیچ فعالیت جدی و مشخصی در راستای ساماندهی واحد‌های صنعتی انجام نداده است و هیچ چشم‌انداز مشخصی برای این حوزه ندارد. شاید حتی اگر انجمنی وجود نداشت، سرعت ما در اقدامات بیشتر هم می‌شد تا اینکه بار‌ها از آن‌ها حمایت کنیم، اما انجام وظایف و کار‌هایی مانند نظام آماری، شکل گیری اتحادیه، ساماندهی واحد‌های صنفی را به زمان نامعلومی موکول کنند.

الزام وجود استاندارد برای اسباب‌بازی‌ها

مهدی‌زاده با تاکید بر اینکه وجود استاندارد در صنعت اسباب‌بازی اجباری است، گفت: تمام واحد‌ها باید استاندارد داشته باشند در غیر این صورت، اسباب‌بازی کالایی غیرمشروع و ممنوع است که باید از بازار جمع شود، اما چند درصد اسباب‌بازی‌های موجود در بازار استاندارد دارند؟ به نظر می‌رسد کمتر از ۱۰ درصد از آن‌ها استاندارد داشته باشند.

بیشتر بخوانید:واردات اسباب‌بازی ممنوع شد؟

او ادامه داد: بخشی از این اتفاق به این علت است که برای تولید کنندگان این شبهه ایجاد شده است که اگر مجوز تولید اسباب‌بازی را از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دریافت کنند دیگر نیازی به دریافت استاندارد ندارند، درحالی که اینگونه نیست و حتما باید استاندارد را دریافت کنند. در واقع در این نقطه، متولی بودن شورای نظارت بر اسباب‌بازی به جای اینکه کمک کننده باشد، باعث تشتت شده است. در نهایت به تولیدکنندگان استان تهران تاکید کردیم که موضوع استاندارد شوخی نیست و در صورت عدم دریافت استاندارد، از سال آینده اسباب‌بازی‌ها توقیف می‌شود، اما در سمت مقابل باید دید خود سازمان استاندارد در این زمینه چقدر توفیق خواهد داشت.

چرا تاثیر اقدامات احساس نمی‌شود؟

مهدی‌زاده برخورد‌های غیر کارشناسانه، احساسی و بدون مطالعه جدی در سال‌های اخیر را عاملی برای این دانست که فعالیت‌های انجام شده ملموس نباشد و تاکید کرد: اگر هم در سال ۹۸ به یکباره شاهد رخ دادن یک جهش بودیم، مجموعه‌ای از عوامل مانند ممنوعیت واردات، موفقیت جشنواره ملی اسباب‌بازی، تغییر مدیریت شورای نظارت بر اسباب‌بازی، افزایش سرمایه‌گذارن در حوزه اسباب‌بازی و ... موثر بودند.

افزایش قاچاق اسباب‌بازی طی ۵ سال گذشته

او درباره جلوگیری از قاچاق اسباب‌بازی، توضیح داد: تمام آمار‌ها از سال ۹۸ به بعد نشان می‌دهد که قاچاق اسباب‌بازی افزایش یافته است. در چند سال اخیر خانواده‌ها تک فرزند شده‌اند و همین امر باعث شده است که به خرید اسباب‌بازی برای کودکانشان اهمیت بیشتری دهند که با این اتفاق عملا سرانه استفاده از اسباب‌بازی افزایش یافته است. فاصله میان نیاز بازار و میزان محدود تولید، با قاچاق پر شده و این سبب شده است با افزایش قاچاق اسباب‌بازی روبرو باشیم.

اضافه شدن اسباب‌بازی به سبد خرید خانوار

مهدی‌زاده ادامه داد: البته این‌گونه هم نبوده است که رشد تولید نداشته باشیم، تعداد تولید کنندگان و حتی تولید محصول افزایش یافته است، اما شتاب تولیدِ داخل با شتاب رشد درخواست از صنعت اسباب‌بازی در دنیا همسو نیست. در این بین نکته مهم دیگر این است که اکنون دیگر مانند گذشته تنها کودکان متقاضی اسباب‌بازی نیستند و تقاضای بازی‌های مخصوص بزرگسالان مانند بازی‌های رومیزی نیز افزایش یافته است. در چنین شرایطی خانواده نمونه‌های خارجی اسباب‌بازی را هم می‌بیند و طبیعتا تقضای اسباب‌بازی‌های جدید هم به نیاز او اضافه می‌شود.

او افزود: با افزایش تنوع، اسباب‌بازی بیش از گذشته وارد سبد خرید خانواده شده است،، اما در عین حال افراد در انتخاب سختگیرتر هم شده‌اند و بیشتر به کیفیت، طراحی، نوآوری و... اهمیت می‌دهند.

خبری از قیمت‌گذاری برنامه‌ریزی شده نیست!

رئیس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درباره فرایند قیمت‌گذاری بر اسباب‌بازی، گفت:، چون این صنعت اتحادیه ندارد، قیمت‌گذاریِ چندان یکپارچه‌ای نداریم و فرد بر حسب تجربه، نیازِ بازار و بدون جریان مهندسی شده قیمت را اعلام کرده است. در کل در صنعت اسباب‌بازی چیزی تحت عنوان قیمت‌گذاری نداریم و با این شرایط، اگر تولیدکننده ببیند کالا روی دست‌اش مانده است زیر قیمت می‌فروشد.

او با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری زیر نظر شورای نظارت بر اسباب‌بازی انجام نمی‌شود، بیان کرد: در همه این سال‌ها ابعاد فرهنگی موضوع را بررسی کردیم؛ قیمت‌گذاری کاملا سنتی انجام می‌شود. یکی از مسائل مهم حوزه اسباب‌بازی در کشور قطع ارتباطِ تولیدکننده با بازار بوده است. ضعف شبکه توزیع و اینکه چیزی تحت عنوان توزیع کننده علمی و رسمی اسباب‌بازی در ایران نداریم سبب شده است تولید کننده حتی نداند قرار است چه تعداد در بازار بفروشد و اطلاعات خاصی از بازار نداشته باشد. این فضای سنتی باعث شده است که هیچ توزیع‌کننده و بُنَکداری اطلاعات دقیقی از بازار ارائه ندهد تا بتوان تحلیل درستی انجام داد.

سطح پایین تکنولوژی تولید اسباب‌بازی در ایران

مهدی‌زاده افزود: به شکل مشکوک و جالبی، تولید کننده در پستو اسباب‌بازی تولید می‌کند و به بازار می‌آورد، در صورتی که در هیچ صنعتی روند تولید به این صورت نیست و همه صنایع با نیازسنجی از بازار تولید می‌کنند. علت این رخداد در صنعت اسباب‌بازی ایران به این علت است که سطح تکنولوژی پایین است و گاهی حتی برخی شب تصمیم به تولید می‌گیرند و صبح به تولیدکننده اسباب‌بازی تبدیل شده‌اند، چون حالت کارخانه‌ای و مهندسی شده ندارد.

بیشتر بخوانید:گردش مالی صنعت اسباب بازی در ایران چقدر است؟

او با اشاره به اینکه اسباب‌بازی ایرانی گران است و با اختلاف قیمتی کمی، مصرف کننده ترجیح می‌دهد اسباب‌بازی خارجی بخرد، اظهار کرد: تیراژ تولید به شدت پایین است و در کشور چیزی تحت عنوان خط تولیدِ بدون توقف اسباب‌بازی نداریم و تولیدات کارگاهی و مونتاژ شده است. وقتی در چنین مقیاسی، تولیدکننده اسباب‌بازی نبودیم عملا چیزی به عنوان قیمت‌گذاری برنامه‌ریزی شده هم نداریم.

جبر قیمت‌گذاری به واسطه چینی‌ها!

رئیس دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، تاکید کرد: البته در مورد بازی‌های رومیزی، اگر یک بازی قیمت بیشتری ارائه می‌کرده عملا از بازار حذف شده است و این مسئله باعث شده است در بازی‌های رومیزی قیمت‌ها تقریبا شبیه هم باشد،، اما در مورد اسباب‌بازی‌های چوبی، پارچه‌ای، پولیشی و... به خاطر اینکه رقابت در این بازار با کالای وارداتی چینی است، عملا جبر قیمت‌گذاری داریم، چون اسباب‌بازی قاچاق چینی وارد شده و قیمت بازار را در مقایسه با نمونه داخلی تعدیل کرده است.

تولیدکنندگان حمایت می‌شوند؟

او درباره حمایت از تولیدکنندگان حوزه اسباب‌بازی، بیان کرد: متولی اصلی وزارت صمت است و صندوق‌های نوآورانه هم می‌توانند به این فضا کمک کنند. مشخصا چیزی تحت عنوان حمایت از تولید اسباب‌بازی نداریم و اگر هم حمایتی اتفاق افتاده است به شکل محدود و مقطعی بوده است. این به معنی عدم حمایت دولت یا اینکه اصلا ردیف بودجه مشخصی در این زمینه وجود نداشته باشد، نیست.

مهدی زاده تاکید کرد:، اما هرچه از تولید حمایت کنیم کم است، چون تولید راهکار نجات از بحران‌های اقتصادی است و خلق ارزش می‌کند. در این نکته شکی نیست و دولت هرجا توانسته حمایت کرده است و حتی در مقاطعی معافیت‌های مالیاتی قائل شده است که البته گاهی تولید کننده از وجود این امتیاز بی‌خبر است.

او با اشاره به اینکه اطلاعات از صنعت اسباب‌بازی کم است، ادامه داد: به طور کلی صنعت اسباب‌بازی جدی نبوده و وزارت صمت حتی لیست مشخصی از میزان تولیدکنندگان اسباب‌بازی ندارد که بتواند بر اساس آن برنامه‌ریزی کند. به دنبال این موضوع اگر اتفاق مثبتی هم رخ داده است، کاملا در لحظه بوده است. این گروه اتحادیه ندارند، اصلا جوازی برای فعالیت ندارند و یا بنگاه‌ها به قدری کوچک هستند که توانایی صدور فاکتور رسمی ندارند که بتوانند گردش مالی مورد پسند بانک را برای دریافت تسهیلات اعلام کنند.

افزایش حمایت‌ها با تشکیل یک دفتر تخصصی

مهدی‌زاده گفت: قبل از مهر سال ۱۴۰۱ حتی یک دفتر تخصصی مخشص درباره صنعت اسباب‌بازی در وزارت صمت وجود نداشت؛ اگر اسباب‌بازی پلاستیکی تولید می‌شد، کارگاه را زیرنظر صنایع پلیمری حساب می‌کردند، اگر فرد اسباب بازی چوبی تولید می‌کرد زیر نظر صنایع سلولوزی محسوب می‌شد و... بنابراین اساسا کسی در وزارت صمت، موضوع اسباب بازی را درک نمی‌کرد که بخواهد حمایتی قائل شود. البته از این تاریخ به بعد، دفتر صنایع خلاق به عنوان یک متولی در بدنه وزارت صمت شکل گرفته است، اما گام مهم بعدی شکلگیری اتحادیه است تا به عنوان یک واحد صنفیِ رسمی اعلام موجودیت کنند.

او در پایان به پیگیری‌هایی برای ساخت شهرک اسباب‌بازی اشاره و بیان کرد: قرار است وزارت صمت یک شهرک صنعتی اختصاصی به حوزه اسباب‌بازی اختصاص دهد که تولیدکنندگان اسباب‌بازی یکجا مستقر شوند تا بتوان حمایت دقیقی از آن‌ها انجام داد. مشکل بعدی با وزارت ارشاد است که هیچ فضایی برای پذیرش اسباب بازی به عنوان کالای فرهنگی تعریف نکرده است که باید به دنبال این موضوع هم باشیم.