نگاهی به جیش‌العدل بعد از یک‌دهه عملیات تروریستی؛ جیش‌العدل و بلوچ‌ها دو خط موازی که به هم رسیده‌ا

اقتصاد۲۴-  تحلیل‌ها به ما می‌گوید که ریشه‌های جیش‌العدل به دستگیری و اعدام عبدالمالک ریگی بازمی‌گردد. عملیاتی در نوع خود عجیب در اسفند سال ۸۸؛ سالی که سیاست داخلی هزینه‌های گزافی داده بود. وقتی یک به یک تصاویر دستگیری عبدالمالک جوان با کاپشن توسی و پیراهن سفید بین مردانی سیاه پوش که فقط چشم‌هایشان پیدا بود، در سایت‌های خبری با اینترنت کم سرعت آن‌زمان بارگیری می‌شد، به نظر می‌رسید مهم‌ترین شاخه برنامه‌ریزی عملیات تروریستی در شرق و جنوب شرق کشور، از هم گسسته باشد. اما همان‌طور که عبدالمالک، بازمانده تروریسم بود، استمرار تروریسم را به ارث گذاشت. آنچه امروز هنوز در شرق و جنوب کشور، قربانی می‌گیرد و به‌عنوان جیش العدل شناخته می‌شود، بازماندگان فکری و خانوادگی ریگی هستند در بلوچستانی که چندین دهه فقر و تبعیض و خشکسالی، میزبان خوبی برای رشد آن‌ها بوده‌است. چه بسا امروز بعد از احیاء القاعده به شکلی جدید در پاکستان و افغانستان، ظهور و بازنمایی طالبان در افغانستان و افزوده‌شدن غده‌ای به نام داعش به تروریسم در خاورمیانه، همه چیز برای بازسازی جبهه تروریستی در بلوچستان نیز آماده است.

همه گروه‌های تروریستی ایجاد شده در این منطقه اعلام می‌کنند که به دنبال گرفتن حق سنی‌ها از نظام رسمی کشور هستند؛ با هر ابزاری که در دستشان خوش‌تر بنشیند. این خود گواه بر محرومیت شدید و عدم تناسب در برنامه ریزی‌های مدیریتی کشور در مورد سیستان و بلوچستان است. تقریبا همه متفق‌القول هستند که هیچ‌گاه سیستان و بلوچستان، در اولویت برنامه‌ریزی و تخصیص بودجه از سوی دولت مرکزی نبوده‌است. این مساله چند دهه‌ای، اما در جریان حوادث منتسب به اعتراضات دوسال گذشته شکل جدیدی گرفت و به اعتراضات خونین خیابانی در زاهدان بین مخالفان و عوامل نیروی انتظامی کشیده شد.

جدیدترین عملیات

بامداد پنج‌شنبه تعدادی نیرو از گروه‌های تروریستی به‌طور همزمان به ۵ نقطه از اماکن عمومی و پایگاه‌های نظامی و انتظامی در شهر‌های چابهار و راسک در استان سیستان و بلوچستان حمله کردند. این عملیات که در نوع خود گسترده بود، ساعات زیادی طول کشید و علیرغم کشته شدن ۱۵ نیرو از اعضای گروه ترویستی، پنج نیروی نظامی نیز شهید شدند. اما جیش العدل کیست که چنین عملیاتی انجام داده‌است؟

از مبارزه با استعمار بریتانیا تا ستاندن حق بلوچ‌ها

اگرچه با نگاهی تاریخی سابقه گروه‌های قومیتی تجزیه طلب در منطقه سیستان و بلوچستان به جنبش‌های ضد استعماری علیه بریتانیا و درهند و پاکستان بازمی‌گردد، اما بعد از پیروزی انقلاب در ایران، این گروه‌ها بیشتر بر ستاندن حقوق سنی‌ها از حکومت مرکزی متمرکز هستند. یکی از مهم‌ترین این گروه‌ها «جندالله» نام داشت که در سال ۱۳۸۲ بنیان‌گذاری شد. گروهی که یکی از مهم‌ترین رهبران آن، عبدالمالک ریگی بود. البته آن‌ها خود را «یک گروه جدایی‌طلب» نمی‌دانستند، اما هدفشان را تلاش برای تأمین حقوق قوم بلوچ و اهل‌سنت بلوچستان اعلام کرده‌بودند عمدتا کارشان قاچاق سوخت و مواد مخدر بود و لابه‌لای آن، اسلحه و مهمات هم جابه‌جا می‌کردند. بعد از دستگیری و اعدام ریگی، این گروه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که محمدظاهر بلوچ را به عنوان رهبر جدید خود منصوب کرده‌است. اما مدتی بعد این گروه توسط اعضای آن منحل و گروه‌هایی جدید، با نام‌های جیش العدل به رهبری محمد ظاهر بلوچ و با نام مستعار صلاح‌الدین فاروقی و جیش النصر با رهبری عبدالرئوف ریگی تشکیل شدند. آن‌ها در بین خود مناطق مختلف سیستان و بلوچستان را تقسیم کرده و هر کدام عملیات ویژه خود را انجام می‌دهند.

صلاح‌الدین فاروقی از سال ۱۳۹۱ رهبر جیش العدل است و از او به‌عنوان «امیر» و «رهبر جهاد بلوچستان» یاد می‌کنند.

علاوه بر ایران، آمریکا، ژاپن و نیوزلند هم این گروه را تروریستی می‌شناسد.

این گروه بار‌ها به نیروی انتظامی و سربازان مرزبانی در مناطق مختلف ایران حمله کرده‌است.

بیشتر بخوانید: سیاست اردوغان در قبال اسرائیل چگونه نتیجه معکوس داشته است؟

بی بی سی در گزارشی در این مورد نوشته که «عبدالرئوف ریگی (برادر عبدالمالک ریگی، رهبر گروه جندالله)، تابستان ۱۳۹۳ با جدا شدن از گروه جیش العدل، فعالیت مسلحانه خود را در مخالفت با جمهوری اسلامی و در قالب گروه جیش النصر از سر گرفت. عبدالرئوف ریگی بنا به گزارش‌ها پس از آن از گروه جیش العدل جدا شد که در میان شبه نظامیان این گروه بر سر اعدام یک گروگان ایرانی اختلافاتی به وجود آمد.»

یکی از واکنش‌برانگیزترین عملیات‌هایی که جیش العدل انجام داد مربوط به منطقه‌ای به نام جکیگور و به بهمن ۱۳۹۲ و حمله به یک پاسگاه ایران در مرز پاکستان بازمی‌گردد که پنج مرزبان ایرانی را ربود. یکی از گروگان‌ها به نام جمشید دانایی فر توسط جیش العدل اعدام شد و چهار سرباز وظیفه دیگر را بعد از وساطت مقام‌های محلی آزاد کرد.

بر اساس مصاحبه‌های ویدیویی که از عبدالرئوف ریگی در شبکه‌های اجتماعی موجود است او با اعدام گروهبان ایرانی مخالف بوده و به همین سبب با تاسیس جیش النصر راه خود را از گروه جیش العدل جدا می‌کند. عبدالرئوف ریگی، شهریور سال ۱۳۹۳ در پاکستان کشته شد.»

سال ۱۳۹۵ «جیش العدل» در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که نیرو‌های «جیش النصر» در «جیش العدل» ادغام شده‌اند و این گروه عملا منحل شده است.

در عمده این عملیات‌ها جیش‌العدل هدفی اضافه بر رهایی قوم بلوچ برای خود مطرح می‌کرد. موضوع مخالفت با حمایت ایران از سوریه و آزادی زندانیان بلوچ یا سنی مذهبی که آن‌ها مدعی بودند در بازداشت سپاه پاسداران در سوریه هستند در این دوره به بیانیه‌های آن‌ها بعد از عملیات‌ها افزوده شد. درعملیات جدید البته ممانعت از توسعه بندر مکران به این ادعای تروریستی افزوده شده است. به نظر می‌رسد از منظر سلفی‌ها توسعه بندر مکران می‌تواند مسیری برای بازگشایی راه استعمار به نظر بیاید که آن‌ها به این شکل می‌خواهند مخالفت خود با آن‌را اعلام کنند.

ترور از جندالله تا جیش‌العدل

خبرگزاری‌های داخلی ایران، عمده عملیات‌های اخیر این گروه تروریستی را این گونه برشمرده‌اند.

در یکی از خون‌بارترین حملات این گروه، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ ایران، بمبی در یکی از مساجد شیعیان زاهدان منفجر شد که جان ۲۵ نفر را گرفت و بیش از ۱۲۰ نفر را مجروح کرد. جندالله مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت. سازمان ملل این حمله را تروریستی خواند و محکوم کرد.

۳ آبان ۱۳۹۲ جیش‌العدل به یک گشت مرزبانی در منطقه سراوان حمله کردند که در پی کمین آن‌ها ۱۴ نفر از اعضای پلیس مرزبانی ایران کشته شدند و ۷ نفر هم مجروح شدند. مهاجمان پس از حمله از مرز ایران و پاکستان عبور کرده و در کشور پاکستان مخفی شدند. از میان ۱۴ پلیس مرزبان ایرانی، ۱۲ نفر سرباز وظیفه و ۲ نفر از پرسنل کادر نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران بودند.

بهمن‌ماه ۹۷ یک دستگاه اتوبوس حامل پرسنل مرزبانی که از مأموریت بازمی‌گشتند، در جاده خاش-زاهدان هدف حمله انتحاری قرار دادند و ۲۷ نفر شهید و ۱۲ نفر زخمی شدند.

بهمن‌ماه ۹۷ به ناحیه مقاومت بسیج شهرستان نیک شهر حمله کردند که در جریان این حمله در مجموع ۲ نفر شهید و ۵ نفر زخمی شدند.

سه‌شنبه ۲۴ مهر ۹۷ افراد این گروه از داخل خاک پاکستان به منطقه (لولکدان) در بخش ریگ ملک در ۵۰ کیلومتری شهر میرجاوه در استان سیستان و بلوچستان نفوذ کرده و ۱۴ نفر از افراد مسلح مرزبان را در این منطقه به اسارت گرفته و به خاک پاکستان بازگشتند.

مرداد ۹۹ دو بمب صوتی در فاصله نزدیک از کلانتری ۱۲ زاهدان واقع در خیابان بعثت منفجرشد که باعث مجروح شدن ۴ نفر شد.

جیش‌العدل برگ بازی مرزی

نگاهی دقیق‌تر نشان می‌دهد جیش‌العدل در بیش از یک‌دهه‌ای که از تاسیسش می‌گذرد در حال طراحی و اجرای عملیات متفاوت تروریستی در منطقه سیستان و بلوچستان است که مدتی توجه افکارعمومی را به خود جلب می‌کند و بعد مثل مسایل دیگر رها می‌شود. اما مسایل لایه لایه سیستان و بلوچستان موجب می‌شود که چنین گروهی بتواند به راحتی نیرو جذب کند و عملیات انجام دهد. نابسامانی مرز بلوچستان در پاکستان و عدم استقرار یک دولت قوی در آن کشور به این موضوع دامن می‌زند. البته این خوش بینانه‌ترین شکل نگاه به این موضوع است. برخی معتقدند که جیش‌العدل و پتانسیل تخریبی‌اش برگ بازی در دست بازیگرانی می‌شود که می‌خواهند جمهوری اسلامی را بیش از آن‌چه اکنون است، درگیر مسایل مرزی و امنیتی کند. واکنش کلامی جمهوری اسلامی در مقابل این موضوعات، منتسب کردن این گروه به پاکستان و عربستان سعودی است. در‌حالی‌که پاکستان کشور دوست و برادر به شمار می‌آید، اما هیچ‌گاه این دوستی انتفاعی برای ایران نداشته‌است. علاوه بر این‌ها، حوادثی که بعد از تابستان ۱۴۰۰ در زاهدان رخ داد، اختلافات بین نظام حاکم و قوم بلوچ را افزوده‌است. مسایلی که هیچ‌کدام آینده‌ای رو به بهبود و حل مساله را نشان نمی‌دهد.

منبع: امتداد