سرنوشت مسجدی که با لجبازی ساخته شد

اقتصاد۲۴-قرار ابتدا مسجد ولیعصر باشد، اما در میانه راه نقشه‌اش تغییر کرد وحالا مجتمع فرهنگی و مذهبی ولیعصر است. سال‌ها پیش ۵۰ میلیارد تومان برای این پروژه از جیب شهروندان تهرانی هزینه شد و پس از آن، با حاشیه‌های عجیبی همراه بوده است. حاشیه‌هایی که هم‌زمان با کلنگ‌زنی آن در سال ۸۳ آغاز شد. زمینی که پارکینگ تئاتر شهر بود در زمان ساخت، به تالار قشقایی لطمه زد و اعتراض هنرمندان تئاتر را به دنبال داشت. حکم توقف ساخت مسجد بدون گنبد و مناره «مجتمع فرهنگی و مذهبی ولیعصر» در شورای چهارم صادر شد، مجتبی شاکری آن زمان بازدیدی از این مسجد داشت و آن را برخلاف معماری ایرانی و اسلامی تشخیص داد. او اعلام کرده بود باید ساخت و ساز این مجتمع متوقف شود.

همان زمان مشاوری برای طرح گرفته شد تا این بنا دارای گنبد و مناره شود، اما این بنا با همان طراحی تکمیل و در سال ۹۷ آماده بهره‌برداری شد. با‌این‌حال، پروژه‌ای که سال‌هاست فعالیت‌های عمرانی آن به اتمام رسیده، هنوز برنامه‌ای برای بهره‌برداری ندارد! ضمن آن که گفته می‌شود این ساختمان از نظر ایمنی و استاندارد‌های آتش‌نشانی دچار مشکل است، سیستم اطفای حریق مکانیزه ندارد و اگر آتش‌سوزی در آن رخ دهد، جان افرادی که در آن هستند، در خطر است.

اما دلیل تأخیر در بهره‌برداری از این پروژه چیست؟ در دوره گذشته مدیریت شهری مقاومت یک روحانی که در سال‌های دور مسئولیت نمازخانه‌ای در این محل را بر عهده داشت و بعد از تکمیل آن خود را مالک کل بنا می‌دانست، دلیل حاشیه‌های ایجاد شده برای این پروژه بود. او مدتی پیش از دنیا رفت، اما باز هم قفل بهره برداری از این مجموعه باز نشد. صرف پارکینگ و انبار‌های این بنا مدت‌ها به طور غیررسمی بهره‌برداری شد و محل کسب درآمد بود.

اما چرا مقابل تئاتر شهر، مسجد ولیعصر طراحی شد؟ محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای پنجم شهر تهران سال‌ها پیش در این خصوص به رسانه‌ها گفته بود: با پایان دوره مدیریت غلامحسین کرباسچی، جریان آبادگران در فضای انتخابات پس از سال ۷۶ در شورای شهر به پیروزی رسید و محمود احمدی‌نژاد به شهرداری آمد. نگاه احمدی‌نژاد، تلاش برای رسیدن موقعیتی در میدان پاستور بود. اگر بخواهیم رویکرد او در شهرداری تهران را مرور کنیم، شاید بهتر متوجه شویم که آن دوران چه اتفاقاتی افتاد. شهردار اسبق تهران سراغ مجموعه‌ای از طبقات اجتماعی رفت که احساس می‌کردند به آن‌ها کم‌توجهی شده یا ممکن است بعضی از ارزش‌هایشان دستخوش بی‌توجهی شده باشد. یکی از مواردی که در دوران شهرداری و دولت محمود احمدی‌نژاد با محوریت اسفندیار رحیم‌مشایی (چه در سازمان فرهنگی هنری شهرداری، چه در میراث فرهنگی و چه در دفتر رئیس‌جمهور) دنبال می‌شد، مسئله ظهور بود. جایگاه و ویژگی‌هایی با محوریت حضرت ولیعصر صاحب‌الزمان (عج) مورد توجه جدی قرار داشت. تفکر حجتیه، به دنبال نمادسازی در شهر بود و احمدی‌نژاد در دوران ورودش رویکردی مذهبی با محوریت گرایش ایدئولوژیک داشت.

برخی معتقدند احیا، بازخوانی یا بازتولید تفکر انجمن حجتیه با نمادسازی‌هایی در شهر تهران دنبال می‌شد و عده‌ای بر این باور بودند که جامعه روشنفکری در آن مقطع زمانی، تفکر محمود احمدی‌نژاد و گروهش را خیلی برنمی‌تابیدند؛ چرا که طیف‌های فرهنگی و هنری، جامعه سینمایی و تئاتری همراهی چندانی با دوران مدیریت او نداشتند و به نوعی در کنار جریان رقیب‌شان (جریان اصلاحات) قرار می‌گرفتند. حضور احمدی‌نژاد در شهرداری تهران طولانی مدت نبود؛ چرا‌که او پس از یک سال به پاستور رفت. مدیریت جدید تحت تاثیر افکارعمومی، کار را به گروه طراحی و معماری جدیدی سپرد. گروه جدید افراد شناخته‌شده‌ای بودند که معماری جدیدی را طراحی کردند تا این بنا تئاتر شهر را تحت تأثیر قرار ندهد. این گروه سعی می‌کردند از حس تقابل بکاهند و ساختمان‌های جدید را هم به لحاظ مصالح مانند استفاده از بتُن، هم به لحاظ به‌کارگیری نماد (عدم استفاده از نماد گنبد یا گلدسته) و هم به لحاظ ارتفاع که ارتفاع بالاتر از ساختمان تئاتر شهر نباشد و با ساختمان تئاتر شهر همخوانی داشته باشد، طراحی کنند.

حق شناس معتقد است: در نقطه‌ای که چشم تهران است، چه ضرورتی دارد که دو نماد مذهبی و هنری رودرروی هم قرار گیرند که بدترین کار ممکن است...

بیشتر بخوانید:کارزار جدید برای برکناری زاکانی از شهرداری تهران

پیشنهاد‌های زیادی برای بهره برداری این پروژه مطرح بود از احداث تکیه شهر که هم محلی برای اجرای نمایش‌های آیینی و سنتی به ویژه تعزیه باشد و هم جلوه‌گاه اشیا و آثار به جا مانده از آیین‌های محرم باشد. برنامه‌ریزی‌های دیگری هم برای این بنا داده شد، اما هیچ‌کدام به مرحله اجرا نرسید تا این که قرار شد این بنا به اداره کل امور بانوان شهرداری تهران واگذار شود.

علیرضا نادعلی سخنگوی شورای شهر تهران درخصوص سرانجام این بنا به اکوایران می‌گوید: آنچه ما در سطح شهر به عنوان زیرساخت‌های مختلف اعم از فرهنگی و ... داریم، میراثی است که از دوره‌های گذشته به ودیعه در دست ماست و نمی‌توانیم آن‌ها را از سطح شهر محو کنیم یا در ظاهر و باطن زیرساخت‌های فیزیکی شهر تغییر اساسی ایجاد کنیم. البته ترمیم، اصلاح و تغییر کاربری را می‌توانیم انجام دهیم و از این جهت امکان ارتقا و تحول داشته باشیم. مجموعه ولیعصر که در ضلع جنوبی پارک دانشجو و در جوار تئاتر شهر قرار دارد، از تجربیات بد مدیریت شهری است یعنی چنان که مطلع هستم ابتدا طراحی خوبی برای ساخت یک مسجد تراز در آنجا صورت می‌گرفته و بنا به دلایلی به نتیجه نمی‌رسد و و ناگهان این طراحی به شخص دیگری داده می‌شود و چیزی ساخته می‌شود که حقیقتاً جذابیت بصری ندارد و ضوابط میراثی هم در آن رعایت نشده است

بیشتر بخوانید:تبدیل شدن تهران به شهر دوناتی!

او با اشاره به این که متأسفانه به خاطر کاربری‌های خاص این بنا از زمان ساخت تا به حال، تقریباً به جهت فرهنگی کاربرد مثبتی نداشته است، گفت: دراین دوره پیشنهاد‌های مختلفی برای کاربری این بنا مطرح شد که در این مکان، مجموعه فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی، هنری و ... انجام شود. یکی از مباحثی که تقریباً به نتیجه رسیده و شهرداری تا به حال روی آن ایستاده، اما هنوز عملیاتی نشده این است که آنجا در اختیار اداره کل امور بانوان قرار گیرد و فعالیت‌های فرهنگی- اجتماعی مربوط به زنان انجام شود. این اقدام شایسته به نظر می‌رسد، زیرا مکان‌هایی که بانوان فعال این شهر حضور دارند، عمدتا فضای سالمی است، برای ما هم مهم است که پارک دانشجو به آن سلامتی که برای حضور خانواده‌ها در آن نیاز داریم دست پیدا کند. یکی از موارد آن شامل اتفاقات فرهنگی و اجتماعی خوب توسط فعالین فرهنگی-اجتماعی شهر است که می‌تواند به بهانه اختصاص این کاربری رقم بخورد.

وی ادامه داد: البته تا قبل از اینکه بتوانیم مسجد کوچکی نه در بوستان بلکه در نزدیکی آن به عنوان جایگزین انتخاب کنیم یا بسازیم یا تغییر کاربری دهیم، نماز جماعت در شبستان آن انجام می‌شود و شهرداری منطقه نیز باید امکانات لازم در این خصوص را در اختیار نمازگزاران قرار دهد. براساس تصویب شورای سامان‌دهی مساجد قرار شد تغییر کاربری آن به تدریج اتفاق بیفتد و زمانی که مسجدی در اطراف چهارراه ولیعصر احداث شود کاملاً مسجد از اینجا انتقال داده می‌شود و کل پیکره آن در اختیار طراحی جدید فرهنگی قرار می‌گیرد.

نادعلی در پاسخ به این پرسش که در دوره‌های گذشته مدیریت شهری هم برای بنا برنامه‌ریزی‌های شده بود، اما همچنان دچار بلاتکلیفی است، گفت: اگر سرعت عمل باشد این امر می‌تواند در همین دوره مدیریت شهری محقق شود. من نتایج شورای سامان‌دهی و گسترش مساجد را نتایج خوبی می‌بینم، چون برخلاف تبلیغی که در این مدت در مورد پارک قیطریه انجام شد و مواردی شبیه به این، به دلیل حضور دستگاه‌های مختلف مباحث فنی، شهرسازی و حقوقی زیادی در آن مطرح می‌شود و از تصمیم تا عمل فرایند تقریباً کوتاهی طی می‌کند. این هم جزء همان مصوبات است و مناطق و سازمان‌های مدیریت شهری ما باید این زمان یک سال و اندی باقی مانده را برای عملیاتی کردن مصوبات و طرح‌ها غنیمت بشمارند تا در حد امکان به دوره بعدی محول نشود. تجربه شده است که از دوره آقای دکتر قالیباف به دوره بعد از ایشان با اینکه تنها ده درصد خیلی از کار‌ها باقی مانده بوده تکمیل نشده و به این دوره رسید و کامل شد. برای ما مهم است که باید به عنوان نمایندگان مردم امسال از شهرداری مطالبه داشته باشیم و سعی کنیم کار‌هایی را که به هر دلیل تا به حال طول کشیده تا جای ممکن و نه به هر هزینه و با هر شرایطی [که خدای ناخواسته ایمنی یا کیفیت تحت تأثیر قرار بگیرد]به فرجام برسانند تا مردم تا دوره بعدی سرگردان نمانند.