نقطه ضعف اقتصاد روسیه در برابر تحریم‌های غرب

اقتصاد۲۴-تاسیسات «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» شرکت نواتک در دریای منجمد کارا، بخش مهمی از برنامه‌های مسکو برای افزایش صادرات و پر کردن خزانه است. این تاسیسات ماه‌هاست که آماده ارسال گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) به بازار‌های جدید است تا جایگزینی برای صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله باشد.

اما این تاسیسات جدید ۲۵ میلیارد دلاری، عملا غیرفعال مانده و نخستین بخش از سیستم تولید انرژی روسیه است که تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا، دچار محدودیت شده است.

تحریم‌ها زودتر دست جنباندند

روسیه مدت‌ها به دنبال افزایش سهم خود از بازار جهانی ال‌ان‌جی بوده است، اما جنگ و متعاقب آن، کاهش صادرات به اروپا از طریق خط لوله، اهمیت این برنامه را تقویت کرد. مسکو می‌خواهد تولید ال‌ان‌جی را تا سال ۲۰۳۰، سه برابر افزایش دهد و حداقل ۳۵ میلیارد دلار به درآمد سالانه، بیافزاید.

به لطف تاسیسات قدیمی‌تر، روسیه اکنون چهارمین صادرکننده بزرگ ال‌ان‌جی در سطح جهانی است، اما محدودیت‌ها علیه پروژه «آرکتیک ال‌ان‌جی۲»، تمایلش برای پیشروی بیشتر را محدود کرده است. موضوع نگران کننده‌تر برای مسکو این است که این محدودیت‌ها، نقشه راهی را برای اقدامات آتی غرب فراهم می‌کند تا درآمد گازی روسیه را از طریق هدف قرار دادن فعالیت‌هایی نظیر یامال یا ساخالین ۲ در خاوردور که همچنان سوخت به مشتریان در اروپا و آسیا صادر می‌کنند، مهار کند.

مالت هامپرت، موسس موسسه آرکتیک که به مدت بیش از یک دهه گسترش روسیه در منطقه را زیر نظر دارد، گفت: تحریم‌های آمریکا به طرز شگفت‌آوری خوب عمل می‌کنند. در این بخش، آن‌ها جلوتر بوده و «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» را حتی پیش از این که تولیدش را آغاز کند، مهار کرده اند و جلوی تحویل کشتی‌ها را گرفته اند.

از زمانی که دولت بایدن تحریم‌هایی را علیه تاسیسات «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» در سال گذشته اعمال کرد، خریداران در چین و هند که محدودیت‌های موجود را دور زده و نفت روسیه را خرید و معامله می‌کنند، از خرید ال‌ان‌جی حتی با تخفیف خودداری کرده‌اند. در همین حال، وکلا در سنگاپور و لندن از مشارکت در این پروژه خودداری کرده‌اند.

حتی کشتی‌سازان هم گرفتار این محدودیت‌ها شده‌اند و کشتی‌هایی به ارزش صد‌ها میلیون دلار در حال حاضر در اسکله‌های خشک کره جنوبی، گیر افتاده‌اند. هیچ کس نمی‌تواند آن‌ها را بخرد یا اجاره دهد. در همین حال، گاز در این تاسیسات مانده است.

بیشتر بخوانید:آیا اوپک واقعا نمی‌تواند جای خالی روسیه در بازار را پر کند؟

برخلاف صادرات نفت روسیه که با وجود محدودیت قیمت و سایر محدودیت‌ها، با کمک یک ناوگان گسترده از نفتکش‌ها، ادامه یافته است، وضعیت صادرات ال‌ان‌جی متفاوت‌تر است که تا حد زیادی به دلیل فناوری پیچیده‌تر مورد نیاز برای بارگیری و حمل و نقل این سوخت است.

عبور آمریکا از متحدانش برای تحریم ال‌ان‌جی روسیه

اکنون اتحادیه اروپا که هنوز به ال‌ان‌جی روسیه متکی است و تمایلی به محدود کردن واردات ندارد، در حال آماده شدن برای اعمال برخی اقدامات است. اروپا صراحتا این سوخت را ممنوع نمی‌کند، اما بحث‌های مطرح شده در این بلوک نشان می‌دهد که با ورود جنگ اوکراین به سومین سال، اعمال محدودیت روی صادرات گاز روسیه دیگر خارج از بحث نیست.

طرحی برای ممنوعیت استفاده از بنادر اتحادیه اروپا برای صادرات مجدد کالا‌های روسیه به مقصد کشور‌های ثالث مطرح است. این موضوع از این نظر حائز اهمیت است که تاسیسات ال‌ان‌جی روسیه در منطقه قطب شمال، بسیار دورافتاده هستند، بنابراین، محموله‌های ال‌ان‌جی معمولا ابتدا به بلژیک یا فرانسه می‌روند و سپس از آنجا به آسیا یا دیگر بندر‌های اروپایی مجددا صادر می‌شوند. محدود کردن این رویه ناوگان کشتیرانی روسیه را به نقطه شکست می‌رساند.

به گفته افراد مطلع از این استراتژی، شورای امنیت ملی کاخ سفید در سال ۲۰۲۳، یعنی حدود یک سال پس از جنگ، توجه خود را به فلج کردن برنامه‌های توسعه ال‌ان‌جی روسیه معطوف کرد.

مقامات شورا با وزارت خارجه و وزارت دفاع تیم شدند تا هدفی را انتخاب کنند و در نهایت به پروژه «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» متمرکز شدند. سپس آن را به خزانه داری بردند.

همانطور که جفری پیات، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور منابع انرژی، ماه گذشته در کنفرانسی گفت: اکنون، به عنوان بخشی از یک طرح گسترده‌تر برای متوقف کردن توسعه هر گونه پروژه انرژی جدید توسط روسیه که ممکن است درآمد قابل توجهی داشته باشد، آمریکا می‌خواهد مطمئن شود که سرمایه‌گذاری آرکتیک، قادر به حیات نیست.

مقامات کاخ سفید در هدف قرار دادن این تاسیسات که تحت مالکیت مشترک دولت ژاپن، شرکت‌های نفتی چینی و شرکت توتال انرژی فرانسه است، دلایل خوبی دارند. هر چند این اقدام، مطمئنا موجب ناراحتی متحدان مهم آمریکا می‌شود، اما مسدود کردن «آرکتیک ال‌ان‌جی۲»، به مسکو ضربه می‌زند و در عین حال، پیامد‌های محدودی در بازار‌های جهانی گاز طبیعی دارد. مهم‌تر از آن برای بایدن که به زمان انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می‌شود، این است که پیامد چنین اقدامی برای مصرف کنندگان آمریکایی، مهار شده است.

کشتی‌های سفارشی به گِل نشستند

همچنین مزایای دیگری برای واشنگتن وجود دارد. تجارت ال‌ان‌جی، مستلزم کشتی‌های خاص گران قیمتی است که می‌توانند با داده‌های ماهواره‌ای رصد شوند و ایجاد یک ناوگان جایگزین را غیرممکن می‌کند. در حالی که اکنون حدود ۷۵۰۰ نفتکش در اندازه‌های مختلف وجود دارد، صنعت ال‌ان‌جی، حدود ۷۰۰ کشتی دارد.

همچنین این حقیقت وجود دارد که «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» نیاز به نوع خاصی کشتی دارد که بتواند از یخ‌ها عبور کند. ۲۱ کشتی یخ شکن برای این تاسیسات سفارش داده شده که شامل کشتی‌های متعلق به شرکت هانوا اوشن و میتسویی کره جنوبی است.

این کشتی‌ها اکنون به دنبال مالک جدید هستند. البته روسیه می‌تواند ظرفیت خود را بیاورد و کشتی‌های ال‌ان‌جی در کشتی سازی زوزدا ساخته می‌شوند، اما حتی ساخت این کشتی‌ها هم به دلیل تحریم‌ها به تاخیر افتاده است.

تان گوستافسون، استاد دانشگاه جورج تاون که توسعه سوخت فسیلی روسیه را به مدت دهه‌ها زیر نظر داشته است، می‌گوید: بزرگترین محدودیت برای توسعه «آرکتیک ال‌ان‌جی۲»، موجود بودن کشتی‌های تخصصی حمل سوخت است. این یک نقطه ضعف در استراتژی کلی روسیه است. چشم انداز بلندمدت، با این واقعیت مبهم شده است که هدف اولیه یعنی توسعه تجارت ال‌ان‌جی به شرق آسیا از طریق مسیر دریای شمال، در حال حاضر امکان پذیر نیست.

روسیه با داشتن حدود ۲۰ درصد از ذخایر قطعی، بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد، اما همچنان باید آن را به درآمد تبدیل کند. خطوط لوله جدید با سرعت کافی برای تغییر مسیر فروش ساخته نمی‌شوند و تنها ال‌ان‌جی باقی می‌ماند که خود پوتین آن را به عنوان آینده سوخت معرفی کرده است.

بیشتر بخوانید:درو تاریخی کشاورزان روس در راه است

کرملین می‌گوید می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۱۰۰ میلیون تن ال‌ان‌جی در سال صادر کند که در مقایسه با ۳۱ میلیون تن صادرات در سال گذشته با یا بدون تحریم، بالاتر است.

چالش توسعه فناوری‌ها و تجهیزات بومی

«آرکتیک ال‌ان‌جی۲»، اولین پروژه‌ای نیست که با محدودیت مواجه می‌شود و محدودیت‌های مربوط به انتقال فناوری و تجهیزات اکتشاف هیدروکربن در سال ۲۰۱۴ باعث ایجاد برخی جایگزین‌های بومی شده است.

با این حال، با انباشته شدن تحریم‌ها و کندی روند توسعه فناوری بومی، حتی دولت روسیه نیز به گستردگی این چالش اذعان دارد. آمار منتشره در یک سند وزارت اقتصاد روسیه که اوایل سال جاری منتشر شد و توسط بلومبرگ مشاهده شد، نشان می‌دهد تحت یک سناریوی محافظه‌کارانه، تولید در واقع ممکن است تا سال ۲۰۲۷ با رکود مواجه شود و «آرکتیک ال‌ان‌جی۲» ممکن است به سرعت افزایش تولید نداشته باشد.

هیچ یک از معامله‌گران و تحلیلگران در نظرسنجی بلومبرگ، انتظار نداشتند این تاسیسات که تنها ساخت یکی از سه واحد تولیدی را به پایان رسانده و آغاز کرده است، تا زمانی که تحریم‌ها همچنان پابرجا هستند، به ظرفیت کامل برسد.

شرکت نواتک که اداره این تاسیسات را برعهده دارد، به کار خود ادامه می‌دهد. لئونید میکلسون، موسس این شرکت که چهارمین فرد ثروتمند روسیه و متحد نزدیک پوتین است، سال گذشته موفق به تکمیل ساخت اولین مرحله از پروژه آرکتیک ال‌ان‌جی ۲ شد که برخلاف انتظارات صنعت از متوقف شدن توسعه این پروژه به دلیل فقدان فناوری لازم بود. زنجیره‌های تامین جدیدی پس از خروج شرکت‌های غربی ساخته شدند و قطعات و تجهیزات از چین آورده شدند.

میخلسون در شانزدهم مجمع اقتصادی اوراسیا ورونا در نوامبر، اندکی پس از تحریم این پروژه، گفت: این واقعیت که ما هدف تحریم‌ها قرار گرفته‌ایم، نشانه آن است که آن‌ها چگونه صلاحیت‌های ما را ارزیابی می‌کنند.

اما اکنون او باید با خروج احتمالی شرکای خارجی بیشتر به دلیل تشدید محدودیت‌ها مواجه شده و مشتری پیدا کند.

به گفته منابع آگاه، نواتک، افرادی را در چین استخدام کرده تا کسب و کار خود را تقویت کند و مقاماتی را در فوریه به هند فرستاد. اما هنوز هیچ قراردادی منعقد نشده است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، منابع آگاه می‌گویند آزمون بعدی در تابستان خواهد آمد که نواتک قصد دارد نخستین محموله ال‌ان‌جی را از پروژه آرکتیک ال‌ان‌جی ۲ صادر کند.