گره‌کور بر روابط تهران و آژانس؛ رافائل گروسی در سفر به ایران به دنبال چه بود؟

اقتصاد۲۴-در نشست خبری در شهر اصفهان، گروسی اظهار داشت که به مقامات ایران پیشنهاد کرده است «روی اقدامات بسیار ملموس و بسیار عملی تمرکز کنند که می‌تواند به منظور تسریع» همکاری‌ها اجرا شود. گروسی با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران از جمله محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی هسته‌ای گفتگو داشت و در اولین کنفرانس بین‌المللی علوم و فناوری هسته‌ای ایران که در اصفهان برگزار شد، سخنرانی کرد. در حاشیه این کنفرانس و نشست خبری مشترک با اسلامی، گروسی بر لزوم «حل و فصل اختلافات» در مورد موضوع هسته‌ای تأکید کرد. این در حالی است که تنش‌ها در منطقه رو به فزونی است و اخیرا رویارویی تهران و تل‌آویو نیز تنش‌ها را به نقطه جوش رساند. گروسی گفت که خاورمیانه «دوران سختی» را سپری می‌کند و تلویحا نسبت به آنچه احتمال حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران از سوی اسراییل در خبر‌ها نقل می‌شود، انتقاد کرد.

گروسی در بخش دیگری از سخنان خود به خبرنگاران گفت: «گاهی اوقات شرایط سیاسی موانعی را برای همکاری تمام عیار بین ایران و جامعه بین‌المللی ایجاد می‌کند.» مدیرکل آژانس افزود که توافق مارس ۲۰۲۳ با ایران «هنوز معتبر است»، اما به «مواد» بیشتری نیاز دارد. این توافق در آخرین سفر گروسی به ایران به دست آمد و اقدامات اساسی همکاری از جمله پادمان و نظارت را تشریح کرد. رییس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای مدعی شد، با این حال، «کندی» در اجرای این توافق وجود داشته است، چرا که ایران تعداد بازرسی‌ها را کاهش داده و اعتبار گروهی از کارشناسان آژانس را لغو کرده است.

از سوی دیگر، در اصفهان نیز محمد اسلامی در این نشست مشترک خبری گفت: «ما این حق قانونی را داریم که زمانی که طرفین به تعهدات خود پایبند نیستند، تعهدات خود را کاهش دهیم.». او تاکید کرد: «ما به تعاملات بر سر مسائل حل نشده از جمله مسائل مربوط به دو سایت ادامه می‌دهیم». اشاره اسلامی به دو سایتی است که آژانس انرژی هسته‌ای مدعی است در آن فعالیت‌های مشکوک هسته‌ای صورت می‌گیرد، ولی ایران همواره این ادعا را رد کرده است و عدم صدور مجوز به بازرسان آژانس را پایبند نبودن طرف غربی، به ویژه ایالات متحده به برجام می‌داند و معتقد است ایران حق دارد گام‌های متقابلی در برابر آن بردارد. اسلامی در این کنفرانس خبری گفت که مذاکرات با گروسی سازنده بوده و موافقت کرد که توافقنامه ۲۰۲۳ «پایه خوبی برای تعامل» بین ایران و آژانس است. اسلامی «اقدامات خصمانه علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی» را محکوم کرد.

به علاوه، ایران در پی عهدشکنی در برجام از سوی ایالات متحده، در حال غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد است. محمد اسلامی رییس سازمان انرژی هسته‌ای در آذرماه ۱۴۰۱ در حاشیه بازدید از نمایشگاه بین‌المللی محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگاران انجام غنی سازی ۶۰ درصد در فردو را تأیید کرد و اظهار داشت که «در روز‌های اخیر شاهد صدور قطعنامه علیه ایران بودیم که این کار با عکس‌العمل متقابل ما مواجه شد به‌طوری‌که در روز‌های اخیر تولید اورانیوم UF۶ با غنای ۶۰ درصد در فردو از سر گرفته شد.» برخی کشور‌های غرب و رژیم اسراییل با اتهام‌زنی به ایران مدعی‌اند که این کار می‌تواند به گذر ایران از آستانه گریز هسته‌ای منجر شود، هر چند خود آژانس تاکنون به‌طور رسمی چنین ادعایی را مطرح نکرده است. ایران همواره اقدامات برای گذر از آستانه گریز هسته‌ای را انکار می‌کند، و اظهار داشته است که تنها به دنبال اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای است و این حق را دارد که در چارچوب قوانین آژانس تا هر درجه که لازم باشد دست به غنی‌سازی اورانیوم بزند.

سیاست یک بام و دو هوای آژانس

رافائل گروسی روز سه‌شنبه هنگام بازگشت از سفر ایران در فرودگاه وین در گفتگو به خبرنگاران گفت که ایران و ناظر هسته‌ای سازمان ملل به مذاکرات با هدف پایان دادن به بن‌بست در بسیاری از مسائل بین خود ادامه می‌دهند و باید «به زودی» بر سر بسته‌ای از اقدامات به توافق برسند. به نظر لحن گروسی در وین کمی از حالت محتاطانه خارج شده بود و مدعی است که در ایران با طیفی از مشکلات مواجه است. این دیده‌بان سازمان ملل ادعا می‌کند تهران تنها بخش کوچکی از آنچه در «بیانیه مشترک» در مورد همکاری‌های آتی در مارس ۲۰۲۳ اسفند ۱۴۰۱ به آن متعهد بود را اجرا کرده است و تنها گام‌های مشخصی که خرداد ماه سال گذشته برداشته شده است، متوقف شده است. گروسی روز سه‌شنبه در گفتگو با خبرنگاران در اصفهان در کنار محمد اسلامی، رییس‌سازمان انرژی هسته‌ای ایران، گفت که آن‌ها در تلاش هستند تا بر سر «اقدامات ملموسی» که ایران می‌بایست بر اساس آن بیانیه مشترک انجام دهد، توافق کنند و دیگر نیازی به توافقنامه جدید نخواهد بود. اما گروسی پس از بازگشت به وین در نشستی خبری در فرودگاه ادعا کرد: «مطمئنا انتظار دارم به زودی نتایج ملموسی به دست بیاورم». او گفت که خواستار نتایج ملموسی از طرف ایران است و امیدوار است تهران این نتایج را زود به آژانس ارایه دهد. او افزود که «خوب خواهد بود» اگر توافقی ظرف یک ماه و پیش از نشست بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به دست آید. او ضمن این اظهارات، تلویحا به ایران هشدار داد که در صورت نبود توافق با آژانس، نشست بعدی شورای حکام ممکن است بیانیه و یا حتی محکومیتی علیه تهران صادر کند.

بیشتر بخوانید:رافائل گروسی: ایران فعلا سلاح هسته‌ای ندارد

در این نشست خبری، رییس آژانس مراحل مورد بحث را مشخص نکرد، اما گفت که این مراحل شامل غنی‌سازی اورانیوم و دسترسی به تاسیسات هسته‌ای می‌شود. این امر می‌تواند اشاره‌ای به ازسرگیری نظارت بر فعالیت‌هایی باشد که در توافق سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های بزرگ مشخص شد، اما پس از پایان یافتن این توافق به واسطه خروج امریکا در سال ۲۰۱۸، ایران نیز آن مجوز‌ها را لغو کرد. گروسی گفت که آن‌ها همچنین شامل رسیدگی به تصمیم ایران در سال گذشته برای لغو مجوز فعالیت بسیاری از کارشناسان ارشد غنی‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بودند که به ایران مربوط می‌شدند. او همچنین به تحقیقات ادعایی آژانس اشاره و ادعا کرد تهران باید در مورد کشف اورانیوم غیرقابل توضیح در سایت‌های اعلام نشده توضیح دهد.

گروسی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران خواستار لغو تحریم‌ها در ازای گام‌های هسته‌ای است که فراتر از صلاحیت آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است و نیاز به دخالت قدرت‌های بزرگ دارد، گفت که این بحث‌ها جنبه‌های سیاسی دارد. او توضیح داد که «نکته پیچیده در این مورد این است که بسیاری از مسائل سیاسی در آن دخیل است. برخی از آن‌ها در حیطه اختیارات من هستند، برخی از آن‌ها خیر. بنابراین در مورد لغو تحریم‌ها و مواردی از این قبیل که برای ایران بسیار مهم است، من کسی نیستم که کلید حل این مسائل را در اختیار دارم.»

بالا گرفتن تنش میان ایران و آژانس

ایران پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق در سال ۲۰۱۸ و اعمال مجدد تحریم‌های گسترده، پایبندی به توافق تاریخی ۲۰۱۵ را که محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های هسته‌ای تعیین می‌کرد، به حالت تعلیق درآورد. تنش‌ها و عدم تفاهم بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای از زمان فروپاشی توافق برجام بار‌ها بالا گرفته است و تلاش‌ها با میانجی‌گری اتحادیه اروپا تاکنون نتوانسته است واشنگتن را به توافق بازگرداند و تهران که حق خود می‌داند دیگر به بند‌های متعدد برجام پایبند نباشد را دوباره به مفاد آن پایبند کند. آژانس بار‌ها مدعی شده است که ایران با این آژانس بر سر موضوعات مورد مناقشه همکاری نمی‌کند و ایران نیز تاکید کرده است که حق دارد تعهدات خود ذیل برجام را کاهش دهد. موضوعات مورد مناقشه شامل گسترش فعالیت هسته‌ای ایران، کم کردن دامنه نظارت بازرسان آژانس، و غیرفعال کردن دستگاه‌های نظارتی آژانس در تاسیسات هسته‌ای ایران است.

در گیرودار این تنش‌ها بود که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در گزارشی که در آخرین نشست شورای حکام خود در ماه مارس ارایه شد، مدعی شد که ذخایر تخمینی اورانیوم غنی‌شده ایران به ۲۷ برابر حد تعیین‌شده در توافقنامه ۲۰۱۵ موسوم به برجام رسیده است. ایران همواره هرگونه برنامه برای توسعه قابلیت گذر از آستانه گریز هسته‌ای را رد کرده و تاکید می‌کند که فعالیت‌های آن کاملا صلح‌آمیز است.

ایران بر اساس توافقنامه پادمان جامع خود که بخشی کلیدی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌تی‌پی) است، متعهد شده است با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همکاری کند و به آژانس اجازه دهد تا مواد هسته‌ای و فعالیت‌های هسته‌ای گذشته و فعلی را به‌طور کامل حسابرسی کند. ایران به این پیمان همواره پایبند بوده است و آژانس انرژی هسته‌ای نیز همواره این موضوع را تایید کرده است. اما تهران، پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام، اعلام کرده است که، چون از منافع این پیمان عایدی ندارد، بنابراین خود را ملزم به رعایت مفاد آن نمی‌بیند.

بیش از پنج سال است که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با طرح ادعاهایی، درباره اورانیوم اعلام نشده و فعالیت‌های هسته‌ای در چهار سایت ادعایی ایران گزارش می‌دهد. آژانس مدعی است که این سایت‌ها مربوط به کار گذشته ایران و پیش از امضای پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌تی‌پی) است و اکنون که ایران ذیل ان‌تی‌پی درآمده است، باید در مورد آن سایت‌ها گزارش قانع کننده‌ای ارایه کند.

در این میان، قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، چهار گامی را که ایران باید بردارد تا مسائل پادمان باقیمانده را روشن کند، بیان کرد. این چهار گام شامل ارایه توضیحات فنی برای ادعای آژانس در مورد کشف اورانیوم در سه سایت ادعایی در ایران، اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در مورد مکان (های) فعلی ادعایی مواد هسته‌ای و تجهیزات آلوده، ارایه تمام اطلاعات مورد نیاز آژانس و دسترسی به مکان‌ها و مواد در صورت لزوم می‌باشد. شورای امنیت از آن زمان تاکنون قطعنامه جدیدی تصویب نکرده و پرونده ایران را برای اقدامات متقابل به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نداده است. سازمان انرژی هسته‌ای ایران نیز در یادداشت توضیحی در خصوص گزارش‌های رافائل گروسی، مدیرکل به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درباره «موافقت‌نامه پادمانی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌تی‌پی) با جمهوری اسلامی ایران» و «نظارت و راستی‌آزمایی در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد»، عنوان کرد که «به دنبال خروج غیرقانونی امریکا از برجام در ماه مه ۲۰۱۸ و انفعال اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه در اجرای تعهدات خود، ایران در راستای اِعمال حقوق خود وفق بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام، کلیه اقدامات شفاف‌ساز داوطلبانه فراتر از موافقت‌نامه پادمان جامع خود شامل اجرای کد اصلاحی ۱/۳ (همانطور که در بند ۶۵ ضمیمه برجام مشخص شده است) را در فوریه ۲۰۲۱ متوقف کرد.»

گزارش جدید آژانس مدعی «فقدان اعلامیه‌های کامل هسته‌ای ایران در توافقنامه پادمانی» است. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای مدعی است که ارزیابی خود را از مواد و یا فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در چهار سایت لویزان-شیان، ورامین، مریوان و تورقوزآباد تغییر نداده است. در پاسخ، تهران نیز در یادداشت توجیهی نظرات و مشاهدات جمهوری اسلامی ایران در مورد گزارش مدیرکل پیرامون موافقت‌نامه ان‌تی‌پی با جمهوری اسلامی ایران (GOV/۲۰۲۲/۲۶ مورخ ۳۰ مه ۲۰۲۲) به شرح زیر ارایه کرد: «جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل به تعهدات خود طبق موافقت‌نامه پادمان جامع (INFCIRC/۲۱۴) که آژانس از طریق آن به حفظ دانش خود به واسطه یک سازوکار راستی‌آزمایی قوی که در نظام راستی‌آزمایی آژانس از جمله اقدامات نظارتی و مراقبتی (C/S) منحصر به فرد در مورد مواد و فعالیت‌های هسته‌ای ایران ادامه می‌دهد، عمل می‌کند. همچنین، در راستای همکاری بیشتر با آژانس، ایران موافقت کرد تا در دو نوبت بیانیه‌های مشترک ۲۶ اوت ۲۰۲۰ و ۵ مارس ۲۰۲۲ را منعقد نماید که مفاد آن‌ها به‌طور کامل توسط جمهوری اسلامی ایران اجرا گردید. مکان‌های اشاره شده در گزارش فعلی مدیرکل مبتنی بر ادعا‌های مطرح شده از سوی طرف ثالث بدنیت-یعنی رژیم صهیونیستی- است که هیچ مبنای حقوقی ندارد. لازم به ذکر است که براساس اصول حقوق بین‌الملل مبنی بر اینکه «معاهدات، حق و تکلیف برای طرف ثالث پدید نمی‌آورد» و همچنین ماده ۳۴ از کنوانسیون وین در مورد حقوق معاهدات بین دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی که تصریح می‌کند: «یک معاهده نمی‌تواند بدون رضایت طرف ثالث حقوق و تعهداتی ایجاد کند»، طرف غیرعضو موافقت‌نامه پادمانی بدون پایبندی به این اسناد نمی‌تواند از برخی حقوق و مزایای مندرج در این موافقت‌نامه بهره‌برداری و از آن علیه یک کشور عضو به منظور طرح هرگونه ادعا و وارد کردن آژانس در تحقیقات بی‌پایان استفاده کند.

بیشتر بخوانید:گروسی: نباید درمورد ایران هم مانند کره شمالی شکست بخوریم

با این حال، آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در آخرین گزارش ان‌تی‌پی خود با تکرار ادعا‌های قبلی اظهار داشت: «یک بار دیگر هیچ پیشرفتی در حل مسائل پادمانی باقی‌مانده در این دوره گزارش‌دهی صورت نگرفته است». آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بار دیگر تاکید می‌کند که «علی‌رغم قطعنامه‌های متعدد هیات‌مدیره و فرصت‌های فراوان ارایه شده از سوی مدیرکل این آژانس طی چند سال اخیر، ایران هیچ توضیح فنی معتبری برای حضور ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در دو مکان اعلام‌نشده ارایه نکرده است. ایران از مکان (های) فعلی مواد هسته‌ای و یا تجهیزات آلوده به آژانس اطلاع نداده است.» آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با تکرار ادعا‌های خود علیه تهران، مدعی است که از زمان قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲، هیچ پیشرفتی حاصل نشده است. در بخش نتیجه‌گیری یادداشت توجیهی ایران آمده است که «جمهوری اسلامی ایران تاکنون همکاری کامل خود را فراتر از تعهداتش براساس موافقت‌نامه پادمان جامع و پروتکل الحاقی نسبت به آژانس ارایه کرده است. بایستی بار دیگر تأکید گردد که تمامی مواد و فعالیت‌های هسته‌ای ایران به‌طور کامل به آژانس اعلام شده است و نظام راستی‌آزمایی بسیار قوی را پشت سر گذاشته است. لازم به ذکر است که در طول ۲۰ سال گذشته بیشترین بازرسی‌های گسترده آژانس در ایران انجام شده است که گزارش اجرای پادمان آژانس در سال ۲۰۲۱ موید این موضوع است به‌طوری که بیان می‌دارد ۲۲ درصد از بازرسی‌های سراسر جهان در ایران انجام شده است در حالی که ایران تنها ۳ درصد از کل موسسات هسته‌ای تحت پوشش آژانس در سراسر جهان را داراست.»

از دیگر موارد اختلاف تهران و آژانس انرژی هسته‌ای لغو مجوز ناظران این نهاد برای ادامه فعالیت در ایران است. در آخرین نشست شورای حکم در ماه مارس (اسفند ۱۴۰۲)، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درباره لغو مجوز تعدادی از بازرسان این سازمان از سوی ایران که در چارچوب موافقتنامه جامع پادمان صورت گرفت ابراز نگرانی کرد. او در این باره گفت که تنها از طریق تعامل سازنده و موثر می‌توان به دلمشغولی‌های پادمانی پایان داد و بار دیگر از ایران خواست که به‌طور کامل و بدون ابهام با آژانس همکاری کند. این در حالی است که تهران شهریور ۱۴۰۲، بعد از صدور بیانیه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس هسته‌ای، مجوز ۸ بازرس آلمانی و فرانسوی این نهاد در ایران را لغو کرد.

آخرین گزارش آژانس

برای اولین بار، آخرین گزارش سه ماهه پادمانی آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای درباره پایبندی ایران به معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان پی‌تی) خط ادعایی را بین عدم پایبندی ایران به توافقنامه پادمان جامع (CSA) و نگرانی از توانایی فعلی ایران در ساخت سلاح هسته‌ای ترسیم کرد. این در حالی است که اخیرا چند مقام بلند پایه جمهوری اسلامی ایران در مورد تهدیدات کشور‌های متخاصم، به خصوص رژیم اسراییل هشدار داده‌اند و اعلام کرده‌اند در صورت ماجراجویی خطرناک از سوی هر بازیگری، ایران در دکترین هسته‌ای خود تجدید نظر خواهد کرد. در همین رابطه، رافائل گروسی در گزارشی مدعی است که: «اظهارات علنی در ایران در مورد توانایی‌های فنی این کشور برای تولید سلاح‌های هسته‌ای تنها نگرانی‌های مدیرکل را در مورد صحت و کامل بودن اعلامیه‌های پادمانی ایران افزایش می‌دهد.»

آژانس همچنین مدعی امتناع ایران از اعلام ساخت تاسیسات هسته‌ای جدید است. آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای مدعی است که ایران بدون انجام تعهدات پادمان برای ساخت رآکتور جدید نیرو به نام ۳۶۰ - IR دست به کار شده است. ایران اخیرا به‌طور علنی برنامه‌های ساخت و ساز جدید را برای چندین رآکتور هسته‌ای دیگر اعلام کرده است. اما آژانس مدعی است که تهران از ارایه اطلاعات اولیه طراحی به آژانس امتناع کرده است. گزارش آژانس بر این ادعا پافشاری می‌کند که ایران ممکن است در صورت ساخت تاسیسات جدید و مخفی غنی‌سازی، آن را به اطلاع آژانس نرساند.

بیشتر بخوانید:گروسی: ایران به آژانس اتمی نیاز دارد

سفر اخیر رافائل گروسی به ایران در راستای مذاکره با تهران در رابطه با همین موضوع ارزیابی شده است؛ به ویژه که رویارویی اخیر ایران و اسراییل و ادامه‌دار شدن تنش‌ها در منطقه آژانس را نسبت به واکنش ایران در صورت تهدید از سوی اسراییل و یا متحدینش همچون ایالات متحده حساس‌تر و نگران‌تر کرده است. مقامات بلندپایه ایران بار‌ها هشدار داده‌اند اگر موجودیت جمهوری اسلامی ایران از سوی بازیگری متخاصم همچون رژیم اسراییل تهدید شود، در دکترین دفاعی و هسته‌ای کشور تجدید نظر خواهند کرد.

در میانه سفر گروسی به ایران که همزمانی داشت با سالروز خروج امریکا از برنامه هسته‌ای موسوم به برجام، اسپنسر آکرمن، در مقاله‌ای در نشریه نشین به دولت بایدن توصیه کرد تا قبل از وقوع وضعیت اضطراری در خاورمیانه با ایران به مذاکره بنشیند. او که نقش ایالات متحده را در آرام نگاه داشتن منطقه کلیدی می‌داند، معتقد است رسیدن به درک درستی از نقش ایران در منطقه می‌تواند به آرامش در خاورمیانه کمک کند. به نوشته این تحلیلگر، با توجه به تنش اخیر در منطقه و رویارویی مستقیم ایران با اسراییل در همه زمینه‌ها، از جمله برنامه هسته‌ای ایران، می‌بایست تا پیش از آنکه خیلی دیر شده باشد، به گفتگو بنشیند. آکرمن می‌نویسد که ایران به دنبال حفظ کرامت و احترام در منطقه است و در عین حال برای رسیدن به توافق نیز تمایل نشان داده است. او با اشاره به نشست ژانویه ۲۰۲۴ گفت که مقام‌های عمانی میزبان هیات‌های عالیرتبه‌ای از هر دو کشور ایران و ایالات متحده بودند و بین نمایندگان دو طرف که در اتاق‌هایی جداگانه مستقر بودند به تبادل پیام پرداختند. آکرمن می‌نویسد که این دیدار‌ها نباید میان ایران و امریکا قطع شود چرا که از نظر او تهران مایل است با حفظ اصول خود با ایالات متحده بر سر برنامه هسته‌ای به توافق برسد.

در همین ارتباط، حسین موسویان، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای سابق ایران و پژوهشگر دانشگاه پرینستون نیز در گفتگو با نشریه نیشن، ضمن انتقاد از رویکرد دولت بایدن می‌گوید که در ابتدای دولت بایدن، قصد او احیای برجام بود. او حتی گام‌های عملی برای این کار برداشت. با این حال، به نظر می‌رسد دنباله روی از رویکرد «فشار حداکثری» ترامپ باعث شد ایران با بی‌اعتمادی به غرب، تمایل کمتری برای حرکت به جلو داشته باشد. موسویان یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات دولت بایدن را به تعویق انداختن مداوم مذاکرات هسته‌ای با ایران می‌داند. او بر آن است که این امر باعث شد که مذاکرات با ایران به حاشیه مناسبات داخلی امریکا از یکسو و جنگ در اوکراین و غزه برود و وجه‌المصالحه این عوامل شود. همه این مولفه‌ها باعث شده است مذاکرات بر سر برنامه هسته‌ای ایران و رسیدن به توافقی جدید تاکنون با شکست مواجه شود.

گروهی از ناظران می‌گویند شکست مذاکرات هسته‌ای در سال‌های اخیر عمدتا به دلیل بی‌اعتمادی ایران نسبت به مقاصد و نیات غرب و عدم ارایه تضمین‌های سازنده از سوی دولت امریکا رخ داده است. همچنین، حمایت ایالات متحده از رژیم اسراییل در تهاجم به غزه باعث شده است که ایران بیش از پیش از حضور و نقش واشنگتن در تنش‌های منطقه ناخشنود باشد و نسبت به نیات آن بیشتر ظنین شود. کارشکنی‌های اسراییل نیز در سال‌های اخیر بی‌تاثیر نبوده است. به علاوه اینکه ایران به آژانس هشدار داده است که به گزارش‌های نادرست رژیم اسراییل علیه برنامه هسته‌ای ایران تکیه نکند و این نهاد را گروگان بازیگری خاص، به ویژه رژیم اسراییل نکند. از سوی دیگر، اعضای کنگره ایالات متحده عمدتا نسبت به هر گونه مذاکره دولت بایدن با ایران بدبین بوده‌اند. در چنین شرایطی سیاست‌گذاری اخیر دولت بایدن و تلاشش برای عادی‌سازی روابط عربستان و اسراییل و انعقاد پیمانی امنیتی با تل‌آویو به باور ناظران صرفا بسان بنزینی است بر آتشی که خاورمیانه را دربرگرفته است.