کارت اهدای عضو به‌مثابه یک وصیت‌نامه

اقتصاد۲۴-آخرین روز اردیبهشت ماه در تقویم شمسی، به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت اهدای عضو و نقش آن در نجات جان انسان‌ها، به عنوان «روز ملی اهدای عضو» نامگذاری شده است. در همین راستا، انجمن اهدای عضو با هدف استفاده بهینه از اعضای همه افراد مرگ مغزی برای اهدای عضو به منظور نجات بیماران نیازمند پیوند، در سال ۱۳۹۴ تأسیس شد. این انجمن، ضمن فر‎هنگسازی و آگاهی‌بخشی، به نجات جان‌های بسیاری کمک می‌کند.

در همین راستا دکتر کتایون نجفی‌زاده، مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان، در گفتگو با خبرآنلاین ضمن گرامیداشت این مناسبت، می‌گوید: «فرهنگ‌سازی، وظیفه اصلی انجمن است. پس از شناسایی موارد مرگ مغزی توسط واحد‌های فراهم‌آوری و اهدای عضو، انجمن تلاش می‌کند که از خانواده بیماران برای اهدا رضایت بگیرد. علاوه بر این، انجمن با مدد رسانی به خانواده‌های اهداکننده، در صورت بروز مشکلات پزشکی و درمانی، مالی، اجتماعی و ... آن‌ها را یاری می‌کند.»

متن کامل این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

**تجربه نشان می‌دهد در کشور ما بعد از مرگ مغزی فرد، حتی در صورت عضویت او در انجمن اهدای عضو، اجازه نهایی برای اهدا دست خانواده است؛ در این‌باره توضیح می‌دهید؟

در برخی کشورها، از جمله آلمان، بلژیک، اسپانیا، سوئد و انگلستان، قانونی تحت عنوان «رضایت نفر اول - (First Person Consent)» وجود دارد که به افراد امکان می‌دهد قبل از فوت خود، موافقت کتبی و رسمی برای اهدای اعضا ارائه دهند. این اجازه به خانواده‌ها و پزشکان کمک می‌کند تا در زمان فوت فرد، اعضای او را اهدا کنند. این روند مشابه دریافت کارت اهدای عضو در کشور ماست. اما توجه داشته باشید حتی با وجود این قانون، اجازه از خانواده بیمار مرگ مغزی، یک فعل مرسوم در تمام دنیاست. نه‌تن‌ها در ایران، بلکه در کشوری مثل اسپانیا که موفق‌ترین کشور جهان در زمینه اهدای عضو است، حتماً از خانواده بیمار مرگ مغزی رضایت می‌گیرند و اگر خانواده راضی نبود، اهدا صورت نمی‌گیرد.

**پس نقش کارت اهدای عضو در این میان چیست؟

اگر خانواده ندانند که نظر بیمار مرگ مغزی‌اش در خصوص اهدای عضو چه بوده، احتمال رضایت به اهدا ۴۸ درصد است و اگر بدانند که نظر او مثبت بوده است، این احتمال به ۱۰۰ درصد می‌رسد. در واقع کارت اهدای عضو به‌مثابه یک وصیت‌نامه است. بد نیست که خانواده، از قبل در جریان خواسته عزیزش در زمینه اهدای اعضا و عضویت وی در انجمن اهدای عضو باشد؛ تا در صورت وقوع هر اتفاق ناگواری، خواسته او را بر میل شخصی خود ترجیح دهد.

**آیا امکان ابطال این کارت وجود دارد؟

بله، فرد هر زمان که مایل بود، با ورود به پروفایل خود در سایت یا با ارسال ایمیل می‌تواند درخواست ابطال بدهد.

بیشتر بخوانید:فیلم/ اهدای عضو فرزند ۱ سالۀ پلیس در هرمزگان

**مستحضرید که تصادفات رانندگی شایع‌ترین علت مرگ مغزی در ایران است و سالانه بین ۱۶ تا ۱۸ هزار مرگ ناشی از تصادف وجود دارد و از این میان، احتمالاً سالانه حدود ۷ تا ۸ هزار مورد مرگ مغزی در کشور داریم. از این تعداد چند نفرشان اهدای عضو می‌کنند؟

آماری که اشاره کردید، درست است و طبق محاسبات ما، نصف این تعداد بیماران مرگ مغزی، قابلیت اهدا دارند؛ به عبارتی، ما سالانه ۳ تا ۴ هزار مورد مناسب اهدای عضو در ایران داریم، اما در واقع کمتر از یک‌سوم آن‌ها اهدای عضو می‌کنند.

**تأثیر رسانه را در تبلیغ موضوع اهدای عضو چگونه می‌بینید؟

در دوران کرونا عکسی در فضای مجازی منتشر شد که تعداد زیادی جسد در سردخانه روی هم بودند و شایعه شد که اعضای فوت‌شدگان کرونا را برای اهدا استفاده می‌کنند. این یعنی جنایت؛ یک فرد جنایتکار چنین پستی را بدون هیچ سند و مدرکی با یک توضیح دروغین منتشر و افکار عمومی را مغشوش می‌کند. اصلاً با عقل سلیم همخوانی ندارد که اعضای یک بیمار مرگ مغزی را، که بدنش همزمان درگیر یک ویروس عفونی شده، اهدا کنند. به عبارتی شیوع همه‌گیری کرونا و حتی انتشار این پست، یکی از دلایل کاهش آمار اهدای عضو در آن دوران بود.

در مقابل، به‌دنبال پخش برخی برنامه‌های تلویزیونی با محوریت و ترویج اهدای عضو، یک‌دفعه آمار اهدای عضو به‌صورت چشمگیری افزایش می‌یابد؛ طوری که ما بنا به تجربه، در حین و یا بعد از پخش برنامه، در طول صد ساعت، ساعتی هزار کارت اهدای عضو صادر کردیم. هم‌چنین از دیگر همکاری‌های صداوسیما می‌توان به زیرنویس کردن آدرس سایت ما، در طول برنامه‌های پربیننده مانند فوتبال اشاره کرد. تجربه ما از این اقدام نیز صدور ۱۶هزار کارت اهدای عضو طی یک روز بود.

**نرخ اهدای عضو در کشور ما به چه صورت است؟

نرخ اهدای عضو را برحسب PMP (Per Million Population) بیان می‌کنند و آن را نسبت به جمعیت یک کشور می‌سنجند. PMP ایران قبل از کرونا ۱۴.۳ بود و بعد از کرونا، طی یک افت شدید، به ۷.۸ رسید. هرچند افت آماری در آن مقطع برای تمام کشور‌ها صدق می‌کرد؛ چون فرد مشکوک به کرونا نمی‌تواند اهدای عضو انجام دهد. بعد از پایان پاندمی، به‌مرور آمار‌ها رشد پیدا کرد. طبق آخرین آمار، PMP ایران در یک سال اخیر به ۱۲.۲ رسید. هنوز به مقدار ۱۴.۳ قبل از کرونا نرسیده‌ایم، اما رشد قابل توجهی را شاهد هستیم.

**کدام شهر‌ها در زمینه اهدای عضور پیشتاز هستند؟

نیشابور (۴۱.۵:PMP) رتبه نخست را دارد و آمار آن نسبت به جمعیتش، بسیار عالی است. شهر‌های دیگری، چون فسا (۴۰.۹:PMP)، شیراز (۳۸.۵:PMP) و یزد (۳۵.۴:PMP) نیز در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

**گفته می‌شود نرخ مرگ‌ومیر بعد از پیوند اعضا در ایران بالاست؛ این مورد را تأیید می‌کنید؟

خیر. بقای عمر بعد از پیوند کلیه، کبد و قلب در ایران بسیار خوب و قابل مقایسه با آمار جهانی است. پیوند ریه نیز، بعد از یک افت طولانی، در کشور ما روزبه‌روز در حال بهبود است و به آمار جهانی نزدیک‌تر می‌شود.

بیشتر بخوانید:مداح لرستانی به ۱۰ نفر جان دوباره بخشید

**دوره طلایی بقا بعد از عمل پیوند حدوداً چند سال است؟

به میزان مراقبت فرد بستگی دارد؛ در صورت مراقبت صحیح، عضو پیوندی تا مدت‌ها به عملکرد خود ادامه می‌دهد و در غیر این‌صورت ممکن است بقا به حداقل برسد. جالب است بدانید پیوند ریه، به لحاظ عفونت‌های مکرر، دفع پیوند و مشکلات مختلفی که در بر دارد، سخت‌ترین پیوند از نظر بقای بیمار است؛ اما با این حال، اولین پیوند ریه در ایران سال ۱۳۷۹ انجام شد و بیمار، به‌واسطه مراقبت درست، تا ۲۰ سال به خوبی زندگی کرد. اما متأسفانه در دوران همه‌گیری، به دلیل ابتلا به کرونا فوت کرد.

**مراقبت‌های پس از عمل شامل چه اقداماتی است؟

بیماران می‌بایست ضمن استفاده از دارو‌های باکیفیت، آن‌ها را به‌موقع استفاده کنند، مرتب ویزیت شوند و در صورت وقوع هر مشکلی سریعاً به پزشک مراجعه کنند. این موارد ساده، اما کلیدی باعث تضمین کیفیت و جلوگیری از بروز اتفاقات ناگوار می‌شود.

**فعالیت انجمن به چه صورت است؟ آیا در بیمارستان‌ها دفاتر و نیرو‌هایی تحت این عنوان کار می‌کنند؟

ساختار به این صورت است که تمام دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی کشور، واحد‌هایی مختص اهدا و پیوند اعضا دارند؛ که هر دانشگاه در هر استان، تعدادی بیمارستان را تحت پوشش دارد و هر اهدا و پیوندی که در آن‌ها انجام شود، توسط دانشگاه کنترل می‌شود. در رأس این شبکه، وزارت بهداشت قرار دارد که به‌واسطه اداره فراهم‌آوری و پیوند اعضا بر امور نظارت می‌کند. انجمن اهدای عضو ایرانیان، یک واحد غیردولتی و غیرانتفاعی است که با همکاری وزارت بهداشت، این اقدامات را تسهیل می‌کند.

از اقدامات و وظایف انجمن برایمان بگویید.

فرهنگ‌سازی، وظیفه اصلی انجمن است. پس از شناسایی موارد مرگ مغزی توسط واحد‌های فراهم‌آوری و اهدای عضو، انجمن تلاش می‌کند که از خانواده بیماران برای اهدا رضایت بگیرد. علاوه بر این، انجمن با مدد رسانی به خانواده‌های اهداکننده، در صورت بروز مشکلات پزشکی و درمانی، مالی، اجتماعی و ... آن‌ها را یاری می‌کند.

خانواده‌های اهداکننده می‌توانند به‌عنوان سفیر اهدای عضو در مجموعه فعالیت کنند و با انجام این کار، افزون بر اثرات فرهنگی بر جامعه، در التیام سوگ عزیز ازدست‌رفته به خودشان هم کمک کنند.

از دیگر اقدامات انجمن اهدای عضو می‌توان به تنظیم و تحویل برنامه رجیستری یا سامانه‌ی اتوماتیک ثبت اطلاعات فراهم‌آوری و پیوند اعضا در وزارت بهداشت اشاره کرد.