تصویب قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام/ ایران چه پاسخی به آژانس خواهد داد؟

اقتصاد۲۴-آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اقدامی ضد ایرانی به قطعنامه سرزنش برنامه هسته‌ای ایران رای داد. تهران تهدید کرده است که از طریق کاهش بیشتر نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای خود، پاسخ خواهد داد. به گزارش وال‌استریت ژورنال، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان سازمان دیده‌بان سازمان ملل متحد، ایران را به دلیل پیشرفت در برنامه هسته‌ای و عدم همکاری با این سازمان سرزنش کرد، اقدامی که تهران در پاسخ به‌آن، تهدید به مقابله‌به مثل کرده است.

این سرزنش، نخستین قطعنامه رسمی محکومیت ایران توسط شورای حکام آژانس از نوامبر ۲۰۲۲ است که توسط دولت‌های اروپایی رهبری شد. دیپلمات‌ها گفتند این قطعنامه که توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان پیشنهاد شد و در ابتدا با مقاومت ایالات‌متحده مواجه شده بود، با ۲۰ رای موافق، ۲ مخالف و ۱۲ رای ممتنع به تصویب رسید.

توافق در سه‌شنبه شب

پیش‌تر لارا روزن، گزارشگر تارنمای دیپلمات در یک گزارش تفصیلی خبر داده‌بود که ایالات متحده و سه قدرت اروپایی که بخشی از توافق هسته ای۲۰۱۶ ایران بودند، به رغم نگرانی‌های آمریکا، در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه‌ای را منتشر کنند که در آن ایران را به‌دلیل همکاری ناکافی با پادمان‌های هسته‌ای محکوم می‌کند.

در ادامه گزارش لارا روزن، روزنامه نگار آمریکایی آمده‌بود که این اقدام می‌تواند واکنش ایران را برانگیزد و به نتیجه سیاسی روشن منجر نخواهد شد. نشست فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در وین آغاز به کار کرد و به گفته یک منبع دیپلماتیک، انتظار می‌رود قطعنامه‌ای علیه ایران در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره موضوع پادمان‌های هسته‌ای صادر شود.

طی چند هفته گذشته اخبار و تحلیل‌ها حاکی از آن بود که مقامات ایالات متحده در حال حاضر تمایلی به پیگیری قطعنامه‌ای علیه ایران ندارند و نسبت به موضع جنگ طلبانه تروئیکای اروپا در رایزنی‌های داخلی ابراز نگرانی کرده اند. 

بیشتر بخوانید:پیچ سخت خرداد؛ انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در آستانه نشست فصلی شورای حکام

البته واشنگتن در تحت فشار گذاشتن گروه۷ و متحدان اروپایی اش برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران، به‌ویژه در پی حمله موشکی بالستیک و پهپادی ایران در ۱۳آوریل به اسرائیل پس از حمله اسرائیل در اول آوریل به تاسیسات دیپلماتیک ایران در دمشق، جلودار بوده است. یک منبع دیپلماتیک گفت که ایالات متحده و اتحادیه اروپا در ۳ژوئن به‌طور مشترک شرکت‌های پهپادسازی ایرانی را تحریم کرده اند.

وزارت امور خارجه آمریکا از بیان اینکه از ایالات متحده انتظار می‌رود، چه اقدامی را در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته جاری انجام دهد، خودداری کرد؛ اما تایید کرد که ایالات متحده و تروئیکای اروپا -بریتانیا، فرانسه و آلمان- با هم عمل خواهند کرد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز ۴ژوئن به خبرنگاران گفت: «قصد ندارم اقداماتی را که ممکن است در شورای حکام انجام بدهیم، از قبل بیان کنم. فقط می‌گویم ما در گذشته، در شورای حکام اقدامات قابل توجهی انجام داده ایم. آماده هستیم که در آینده نیز دوباره آن را تکرار کنیم و به مذاکره با شرکایمان، از جمله تروئیکای اروپایی درباره اینکه دقیقا به چه شکلی خواهند بود، ادامه می‌دهیم.» میلر ادامه داد: «اگر قطعنامه‌ای در کار باشد، شاهد موضع آمریکا خواهید بود؛ اما فکر می ‎کنم نباید انتظار داشته باید که عملکردمان ناهماهنگ با شرکایمان در تروئیکای اروپایی باشد. اتحادمان با آن‌ها برایمان مغتنم است و انتظار من این است که ادامه یابد.»

یک کارشناس مسائل ایران که پیش نویس قطعنامه را مشاهده کرده است، گفت که قطعنامه بیان ملایمی دارد؛ اما همچنان می‌تواند واکنش شدید ایران را به دنبال داشته باشد؛ به ویژه در شرایطی که ایران مشتاق است در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام آسیب پذیر ظاهر نشود.

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران نیز گفت: «ما ممکن است در وضعیت بسیار دشواری قرار بگیریم؛ به این معنا که این یک قطعنامه بی معنی است که قرار نیست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به اهدافش نزدیک کند. با این حال این قطعنامه احتمالا واکنش ایران را به دنبال خواهد داشت که به تنش‌ها می‌افزاید.»

او افزود: «اما همان‌طور که شما این بازی را ادامه می‌دهید، نقطه فشار نهایی آژانس بین‌المللی اتمی، ارجاع موضوع ایران به شورای امنیت سازمان ملل است؛ جایی که روسیه از تصویب هرگونه قطعنامه علیه ایران جلوگیری می‌کند.» واعظ گفت: «از این نظر، منفعت بسیار کمی از این رویکرد وجود دارد. اما در عین حال اروپایی‌ها معتقدند که عدم‌همکاری ایران در زمینه پادمانی باید عواقبی داشته باشد، در غیر این صورت رژیم منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تضعیف می‌شود.»

چرا آمریکا همراهی کرد؟

مقام‌های آمریکایی می‌گویند که دولت برای عدم‌توجه اروپایی‌ها به ایران ارزش قائل است. همان‌گونه که متیو میلر گفت: «نباید انتظار داشته باشید که عملکردمان ناهماهنگ با شرکایمان در تروئیکای اروپایی باشد. اتحادمان با آن‌ها برایمان مغتنم است و انتظار من این است که ادامه یابد.»

واعظ نگاهی هم به سیاست داخلی آمریکا داشت. وی گفت: «دولت آمریکا نمی‌خواهد در این زمان نزدیک به انتخابات درحالی‌که متحدان آمریکا رویکرد سخت تری را در پیش گرفته اند رویکردش در قبال ایران نرم در نظر گرفته شود؛ بنابراین اگرچه دولت با این سیاست موافق نبود، اما در نهایت تصمیم گرفت با آن همراه شود.» کلسی داونپورت، مدیر سیاست منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات گفت که این مساله تعجب‌آور نیست.

داونپورت گفت: «تروئیکای اروپا در ماه مارس اعلام کرد که اگر ایران نتواند با آژانس همکاری کند، قطعنامه‌ای را در ژوئن پیگیری خواهد کرد.» زمانی که ایران برنامه هسته‌ای خود را در پاسخ به آن افزایش دهد، تعجب آور نخواهد بود.

او گفت: «علامت سوال این است که آیا قطعنامه سرزنش بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر برای کاهش خطرات هسته‌ای است یا خیر؟» ایالات متحده و تروئیکای اروپا باید اقدامات پیشگیرانه‌ای برای جلوگیری از تشدید بیشتر تنش و تشویق ایران برای گسترش دسترسی و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انجام دهند. بعید است که ایران تا پس از انتخابات ریاست جمهوری خود تعامل داشته باشد، اما درخواست تهران مبنی بر رفع تحریم‌ها در ازای همکاری با آژانس تغییر نخواهد کرد. 

بیشتر بخوانید:تناقض‌گویی‌ها پس از سفر گروسی و تعیین تکلیف در شورای حکام

تروئیکای اروپا در بیانیه‌ای مشترک در نشست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از ایران خواست «تشدید تنش‌های هسته‌ای خود را متوقف کند» و «به محدودیت‌های تحمیلی» توافق هسته ای۲۰۱۶ ایران، «برنامه جامع اقدام مشترک» بازگردد؛ توافقی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا در سال۲۰۱۸ به‌صورت یک جانبه از آن خارج شد. در بیانیه مشترک فرانسه، انگلیس و آلمان آمده است: «ما آماده ایم از تمام اهرم‌های دیپلماتیک موجود برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده کنیم.»

سفیر بریتانیا که به نمایندگی از تروئیکای اروپا صحبت می‌کرد، به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «فرانسه، بریتانیا و آلمان به‌طور مداوم برای یک راه‌حل دیپلماتیک کار کرده اند. در سال۲۰۲۲، ایران دو بار راهکار دیپلماتیک و مذاکره را که این کشور را به پایبندی به برجام بازمی گرداند، رد کرد. در عوض ایران تصمیم گرفت برنامه هسته‌ای خود را به سطوح نگران کننده‌ای گسترش دهد. ایران به غنی سازی اورانیوم فراتر از تعهداتش در برنامه اقدام مشترک ادامه داده است.»

همچنین لورا هولگیت، نماینده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی در وین، در جلسه روز سه شنبه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بیانیه‌ای را درباره «راستی آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد» قرائت کرد. نماینده آمریکا گفت: «تصمیم سه‌سال پیش ایران برای توقف اجرای تعهدات هسته‌ای خود در برجام و متعاقب آن برداشتن تجهیزات نظارت و پایش مرتبط با برجام، تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف می‌کند.» در مقابل ایران، روسیه و چین در بیانیه مشترکی اعلام کردند زمان آن رسیده است که کشور‌های غربی اراده سیاسی از خود نشان دهند و گام لازم را برای احیای برجام اتخاذ کنند.

به گزارش «ایسنا»، ایران، روسیه و چین بیانیه مشترکی را در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دستور کار «راستی آزمایی و نظارت بر جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت سازمان ملل» صادر کردند.

در این بیانیه تاکید شده است: «جمهوری خلق چین، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه متقاعد شده اند که زمان آن رسیده است که کشور‌های غربی اراده سیاسی نشان دهند و از چرخه بی پایان تشدید خودداری کنند که تقریبا در دو سال گذشته در حال چرخیدن بوده است و گام لازم را برای احیای برجام اتخاذ کنند. هنوز هم امکان انجام این کار وجود دارد. جمهوری خلق چین، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه برای آن آماده هستند.»