آشنایی با ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: «ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان» یکی از بنا‌های تاریخی و مهم مجموعه گنجعلی‌خان در شهر کرمان است. این ضرابخانه در دوره صفویه و به فرمان گنجعلی‌خان، حاکم وقت کرمان، ساخته شده و به عنوان یکی از نمونه‌های برجسته معماری و هنر دوره صفویه در ایران شناخته می‌شود. این ضرابخانه که امروزه به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد، به بازدیدکنندگان این فرصت را می‌دهد که با تاریخچه ضرب سکه و فرآیند‌های مربوطه در دوره صفویه آشنا شوند و از زیبایی‌های معماری و هنری آن لذت ببرند.

تاریخچه ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

ضرابخانه گنجعلی‌خان در سال ۱۰۰۵ هجری قمری (۱۶۱۶ میلادی) در زمان حکومت شاه عباس صفوی ساخته شد. گنجعلی‌خان که یکی از حاکمان برجسته و قدرتمند دوره صفوی بود، به توسعه و زیباسازی شهر کرمان اهتمام ویژه‌ای داشت. او نزدیک به ۳۰ سال حاکم کرمان بود و در زمان فرمانروایی‌اش بنا‌های متعدد شهری را پایه‌گذاری کرد، مجموعه گنجعلی‌خان را که شامل بازار، حمام، مدرسه، کاروانسرا و ضرابخانه است، به دستور او ساختند. بخشی از این آثار امروز به دست ما رسیده، ولی بخشی دیگر نیز مخصوصاً در زمان لشکرکشی آغامحمدخان آسیب فراوان دیده و از میان رفته است. ضرابخانه گنجعلی خان محل ضرب سکه‌های رایج دوره صفوی بود و دارای فضای داخلی با آجرکاری‌های اخرایی رنگ است. ساختمان ضرابخانه دارای گنبد بلندی است که فضا‌هایی برای عبور نور و جریان هوا در آن قرار داده شده است.

بیشتر بخوانید: 

معرفی مهمترین موزه های خودرو در تهران

مهمترین کاخ موزه های تهران کدامند؟

معرفی مهمترین کوه های تهران برای گردش یک روزه

سردترین شهر ایران کجاست؟

با جاذبه های استان البرز کوچکترین استان ایران آشنا شوید

این ضرابخانه اکنون به عنوان موزه سکه کار برد دارد و می‌توانید در آن موزه‌هایی از دوره‌های ایران باستان مانند اشکانیان و ساسانیان تا دوره پس از اسلام و عصر صفویه را هم در آن مشاهده کنید. ضرابخانه گنجعلی خان که در قسمت شمالی میدان، داخل بازار مسگری شمالی و درست رو به روی حمام قرارگرفته است از سال ۱۳۷۰ و همزمان با مراسم بزرگداشت خواجویی کرمانی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمان اعلام کرد که از این پس ضرابخانه گنجعلی خان به عنوان موزه سکه به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

معماری ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

به گزارش اقتصاد۲۴ ضرابخانه گنجعلی‌خان به سبک معماری سنتی ایرانی و با استفاده از مصالح محلی ساخته شده است. سردر بنا کاملاً ساده و تزئین آن آجرکاری گچی دارد. نقشه بنا به شکل مربع است که مشتمل بر یک گنبد مرکزی و چهار طاق نمای کم عمق بوده که چهار اتاق در چهار گوشه آن قرار دارد. بادگیر زیبای مدرسه ابراهیم خان از داخل میدان برفراز آن خودنمایی می‌کند که تقابل آن با گنبد چهارسوق، زیبایی خاصی به فضا بخشیده‌است. بالای گنبد بلند ضرابخانه گنجعلی خان، یک عمارت کلاه فرنگی قرار گرفته که باعث می‌شود مقدار زیادی نور به داخل ساختمان ضرابخانه راه پیدا کند. این بنا دارای یک سالن بزرگ و چندین اتاق و فضای جانبی است که در آن‌ها فعالیت‌های مربوط به ضرب سکه و نگهداری ابزار‌های مرتبط انجام می‌شد.

ویژگی‌های معماری ضرابخانه

سقف بلند و طاق‌های زیبا: سقف ضرابخانه به صورت طاق‌دار و با تزیینات زیبا طراحی شده است.

کاشی‌کاری: برخی از قسمت‌های بنا با کاشی‌های زیبای دوره صفوی تزیین شده است.

حیاط داخلی: ضرابخانه دارای یک حیاط داخلی کوچک است که به فضای باز و نورگیری بنا کمک می‌کند.

فعالیت‌ها و کاربرد‌های ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

ضرابخانه گنجعلی‌خان محلی برای ضرب سکه و تولید پول‌های رایج دوره صفویه بود. در این مکان سکه‌های نقره و طلا ضرب می‌شدند که به عنوان پول رایج در مبادلات تجاری و اقتصادی استفاده می‌شدند. ابزار‌های مختلفی برای ضرب سکه و فرآیند‌های مربوطه در این ضرابخانه مورد استفاده قرار می‌گرفت.

موزه ضرابخانه ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

امروزه ضرابخانه گنجعلی‌خان به عنوان موزه‌ای تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این موزه، ابزار‌ها و وسایل مربوط به سکه‌های زیادی از ادوار مختلف نظیر اشکانیان، ساسانیان، عباسی، تیموری، ایلخانی، سلجوقی، صفوی، زندیه، قاجار و پهلوی در معرض نمایش قرار گرفته‌اند. بازدیدکنندگان می‌توانند با تاریخچه ضرب سکه و نحوه تولید پول در دوره صفویه آشنا شوند. در این موزه، علاوه بر سکه‌های ایرانی، سکه‌های رومی و یونانی را نیز می‌توان مشاهده کرد. تعدادی اسکانس به جا ی‌مانده از اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی نیز در این موزه وجود دارند.

اهمیت فرهنگی و تاریخی ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

ضرابخانه گنجعلی‌خان به عنوان یکی از بنا‌های مهم و تاریخی شهر کرمان و نمونه‌ای برجسته از معماری و هنر دوره صفویه، نقش مهمی در حفظ و معرفی تاریخ و فرهنگ ایران دارد. این بنا همچنین به عنوان یک مرکز فرهنگی و گردشگری، هر ساله تعداد زیادی بازدیدکننده داخلی و خارجی را جذب می‌کند.

دسترسی و بازدید از ضرابخانه گنجعلی‌خان کرمان

ضرابخانه گنجعلی‌خان در مجموعه گنجعلی‌خان واقع شده و دسترسی به آن از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی به راحتی امکان‌پذیر است. این موزه همه‌روزه به جز ایام تعطیل رسمی برای بازدید عموم باز است و بازدیدکنندگان می‌توانند از فضای تاریخی و فرهنگی آن بهره‌مند شوند.