سید عباس عراقچی؛ دیپلماتی برای فصل‌های سخت سیاست خارجی ایران/ مرد روز‌های سخت دیپلماسی به کابینه پزشکیان می‌رسد؟

اقتصاد۲۴- میرا قربانی فر - انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳، پس از سقوط بالگرد سید ابراهیم رئیسی در حالی به پایان رسید که برنده آن مسعود پزشکیان بود که توانست زمانی که انتخابات به دور دوم کشیده شد از رقیبش سعید جلیلی، متعلق به طیف فکری تندروی پایداری عبور کند و بار دیگر به عنوان یک نماینده از طیف اصلاح طلبان به ایستگاه پاستور برسد.

در تمام دوران مبارزات انتخاباتی مسعود پزشکیان، اما همواره یک نام در کنار نام وی قرار داشت؛ محمد جواد ظریف که در اذهان بخشی از ایرانیان تا مدت‌ها یکی از محبوب‌ترین وزرای خارجه ایران محسوب می‌شده است. او در تمام دوران مبارزات انتخاباتی دوش به دوش پزشکیان در میان مردم حاضر شد و استان به استان سفر کرد تا ردای ریاست جمهوری را بر تن مسعود پزشکیان ببیند.

اما در حالی که بسیاری او را گزینه بازگشت به وزارت خارجه در دولت مسعود پزشکیان می‌دانند، به نظر می‌رسد که در نهایت نظر آن دسته از منتقدان که باور دارند محمدجواد ظریف از مجلس حال حاضر امکان دریافت رای اعتماد ندارد را باید دقیق‌تر و درست‌تر دانست.

گزینه ای که ظریف نیست، اما ظریف به او اعتماد دارد

در این بین برخی نیز ظریف را گزینه معاون اولی می‌دانند، هر چند که برخی همچنان آن را نیز چندان محتمل نخواهند دانست. از سوی دیگر خود محمدجواد ظریف نیز به صراحت گفت که قصد ندارد هیچ بخشی از اجزای دولت چهاردهم باشد. اما فارغ از آن چه در انتظار ظریف است، سوال دیگری مطرح است و آن اینکه، وزیر خارجه دولت مسعود پزشکیان چه کسی خواهد بود؟

اصلی‌ترین گزینه مطرح شده اکنون، سید عباس عراقچی است. نام عراقچی را، اما ایرانیان بسیاری شنیده اند و او را به عنوان مذاکره کننده ارشد ایران در مذاکرات برجام در وین به یاد می‌آورند.
از عراقچی، دیپلمات و مذاکره‌کننده ارشد ایران که با ارکان محتلف قدرت در کشور تعامل خوبی دارد و از بدنه وزارت خارجه محسوب می‌شود، در حالی به عنوان وزیر خارجه احتمالی دولت چهاردهم یاد می‌شود؛ که او احتمالا بتواند رای اعتماد مجلس دوازدهم را نیز کسب کند.

سید عباس عراقچی کیست؟

سید عباس عراقچی، اما سابقه‌ای طولانی در حوزه دیپلماسی و وزارت خارجه دارد. او نخستین مسئولیت خود را به عنوان کارشناس بخش بین الملل وزارت خارجه، در سال ۱۳۶۷ برعهده گرفت تا اینکه در سال ۱۳۷۳ اولین پست خود که سرپرستی نمایندگی ایران در سازمان کنفرانس اسلامی بود را عهده دار شد.

وی از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ به عنوان سفیر ایران در فنلاند مشغول به فعالیت بود و سپس در سال ۱۳۸۲ نیز به مدت یکسال رئیس اداره اول اروپای غربی وزارت خارجه بود.

اما با روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۴ و رسیدن منوچهر متکی به وزارت خارجه، عراقچی از سال ۸۴ تا ۸۶ معاون حقوقی و امور بین المللی وزارت خارجه شد. وی در سال ۱۳۸۶ به عنوان سفیر ایران در ژاپن، راهی توکیو شد و چهار سال را نیز در این سمت سپری کرد.

با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲، وی در ابتدا مدتی را به عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه به فعالیت پرداخت تا اینکه در همان سال ۱۳۹۲ از سوی محمد جواد ظریف، به عنوان معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه منصوب شد.

عراقچی همچنین در تاریخ ۱۹ مهر ۱۳۹۲ به عضویت تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران درآمد که حاصل آن امضای توافق موسوم به «برجام« میان ایران و گروه ۱+۵  در ژوئیه ۲۰۱۵ بود. سید عباس عراقچی پس از تغییر ساختار وزارت خارجه از ۱ بهمن ۱۳۹۶ به عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه فعالیت می‌کند.

کودکی تا دانشگاه و وزارت خارجه برای سید عباس عراقچی چگونه گذشت؟

حال برای شناخت بیشتر عراقچی کمی بیشتر باید به عقب بازگردیم.
به گزارش اقتصاد ۲۴، سید عباس عراقچی در سال ۱۳۴۱ و در خانواده‌ای پرجمعیت در تهران چشم به جهان گشود. خانواده وی همواره در تجارت و بازرگانی فعالیت داشته اند و برادران وی نیز در همین عرصه حضور داشتند، اما او مسیر دیگری را طی کرد.

سید عباس عراقچی دوران کودکی خود را در خیابان بهار، حدوده پیچ شمیران و هفت تیر سپری کرد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را به اتمام رساند.
او در سال ۱۳۵۸ و پس از اخذ دیپلم و به علت تعطیلی دانشگاه‌ها و سپس آغاز جنگ تحمیلی، از ادامه تحصیل در دانشگاه منصرف و به جبهه‌های جنگ می‌پیوندد. پس از چند سال حضور در جبهه ها، در سال ۱۳۶۴ در آزمون ورودی دانشکده وزارت خارجه قبول و تحصیلات خود در دانشگاه را آغاز می‌کند.
با پایان جنگ تحمیلی و اخذ مدرک کارشناسی، در سال ۱۳۶۸ در وزارت امور خارجه ایران مشغول به فعالیت می‌شود و به این شکل قدم در دنیای سیاست و دیپلماسی می‌گذارد.

او پس از پس از کسب مدرک کارشناسی خود، کارشناسی ارشد را در رشته علوم سیاسی و در دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز دریافت می‌کند و کمی بعدتر نیز مدرک دکترای خود را در رشته اندیشه‌های سیاسی از دانشگاه کنت انگلستان دریافت می‌کند.

فعالیت‌های روزنامه نگاری عراقچی

نکته جالب درباره سید عباس عراقچی، سابقه وی به طور حرفه ای در یک مجله است. او در سال ۱۳۷۷ به عضویت هیات تحریریه مجله سیاست خارجی درآمد و از سال ۷۷ تا ۷۹ نیز سر دبیر مجله سیاسی خارجی بود؛ سال ۱۳۸۴ رتبه اول پژوهشگر برگزیده وزارت امور خارجی شد و سال ۱۳۸۵ هم به مدت یکسال عضو هیئت تحریریه همشهری دیپلمات شد.

در واقع شاید به این ترتیب هر چند با فاصله بسیار از شهید دکتر حسین فاطمی، بتوان عباس عراقچی را یک دیپلمات روزنامه نگار بعد از سید حسین فاطمی دانست. هر چند که نمی‌توان تاثیرگذاری روزنامه باختر امروز، سید حسین فاطمی را ابدا با مجله سیاست داخلی مقایسه کرد، اما دستکم می‌توان اذعان داشت که عراقچی در سال های فعالیت خود روابط بهتری همواره با رسانه‌ها داشته است.
سید عباس عراقچی در حوزه زندگی شخصی خود، اما حالا سال هاست با خانم بهاره عبداللهیان ازدواج کرده است.

عباس عراقچی ؛ فردی غیرجناحی و مردی برای همه فصل‌های سیاست خارجه ایران

عراقچی، اما به عنوان یک فرد غیرجناحی تعامل بسیار خوبی همواره با بدنه وزارت خارجه داشته است و از او به عنوان دیپلماتی برای همه فصول نیز یاد می‌شود.
به گزارش اقتصاد ۲۴، او البته مسلط به زبان‌های عربی و انگلیسی است، و سفیر ایران در ترکیه نیز بوده است.
عراقچی در دوره ای نیز، در پی استعفای رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه در ۲۱ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۲، از سوی علی اکبر صالحی به عنوان سخنگوی وزارت خارجه منصوب شد و در دولت دهم در سال ۱۳۹۲ به مدت ۴ ماه سخنگوی وزارت خارجه بود و پس از آن از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ به عنوان معاون حقوقی و بین المللی وزیر امورخارجه فعالیت می‌کرد و در پی تغییر ساختار این وزارتخانه، از ۱ بهمن سال ۱۳۹۶ معاونت سیاسی وزیر امور خارجه را بر عهده داشته است.

حضور عراقچی در تیم مذاکرات هسته‌ای

محمدجواد ظریف در دولت یازدهم، از تاریخ ۱۹ مهر ۱۳۹۲ عراقچی را به عضویت تیم مذاکره کننده هسته‌ای درآورد. او در کلیه مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ حاضر بود و تا پایان مذاکرات هسته‌ای ایران و دستیابی به برنامه جامع اقدام مشترک، به عنوان مذاکره‌کننده ارشد در متن مذاکرات حضور داشت و بعد از محمدجواد ظریف، نفر دوم ایران در مذاکرات محسوب می‌شد.

البته که عباس عراقچی در زمان مذاکرات سعید جلیلی نیز عضوی از تیم مذاکره کننده هسته‌ای بود، مذاکره کننده‌ای که برخلاف نفر ارشد تیم به زبان انگلیسی کاملا تسلط داشت، اما به دلیل شاید تمامیت خواهی سعید جلیلی تا بعد از تغییر رهبر تیم مذاکره کننده، تیم مذاکره کننده مقابل هیچ اطلاعی از تسلط او به زبان انگلیسی نداشتند.

بیشتر بخوانید: حاشیه‌های تکراری سعید جلیلی ؛ از مذاکره کننده بدون اعتقاد به دیپلماسی تا ارتباط با ساداتی نژاد/ مردی با کوله باری از تحریم سازی

سید عباس عراقچی در کلیه مذاکرات دو جانبه ایران با گروه پنج به علاوه یک حضور داشت.  این عراقچی بود که در آخرین روز دور اول از مذاکرات ژنو (۲۴ نوامبر ۲۰۱۳) با ثبت پیغامی با مضمون «برخاستن دود سفید از مذاکرات ژنو» در صفحه توییتر خود، موفقیت در دستیابی به توافق اولیه در خصوص برنامه اتمی ایران را اعلام رسانه‌ای کرد.

عراقچی تا پایان مذاکرات هسته‌ای ایران و دستیابی به برنامه جامع اقدام مشترک، به عنوان مذاکره‌کننده ارشد در متن مذاکرات حضور داشت و پس از ظریف، نفر دوم ایران در مذاکرات محسوب می‌شد.

به گزارش اقتصاد ۲۴، پس از آغاز مذاکرات برای احیای برجام، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه به عنوان رئیس تیم مذاکره کننده انتخاب شد و راهی وین پایتخت اتریش گشت. اولین دور مذاکرات نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور معاونان و مدیران سیاسی وزرای امور خارجه ایران، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و انریکه مورا به نمایندگی از جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ۶ آوریل ۲۰۲۱ در وین برگزار شد.
کمتر کسی می تواند البته منکر رابطه خوب و هماهنگی عراقچی و ظریف باشد. این دو چنان نوک حمله در تیم مذاکرات هسته ای بوده اند و تقریبا تمام سعی خود را به کار بردند تا بهترین توافق برای منافع ملی نوشته شود.

عراقچی در تاریخ ۱۰ مهر ماه سال ۱۴۰۰ با حکم سید کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، به سمت دبیری این شورا منصوب شد.
اما او که به عنوان مذاکره کننده ارشد و شخصیتی کاملا غیرجناحی و ملی شناخته می‌شد، در دولت سید ابراهیم رئیسی جای خود را به علی باقری داد که به عنوان یکی از نزدیکان سعید جلیلی شناخته می‌شد.

عراقچی و پاسخ به سعید جلیلی برای منافع ملی کشور

عباس عراقچی هر چند در انتخابات به عنوان مشاور مسعود پزشکیان وارد عرصه شد، اما به اندازه ظریف در کمپین انتخاباتی پزشکیان حاضر نبود و در مقابل او در چند مرحله به صورت تخصصی به اظهارات سعید جلیلی واکنش نشان داد.
سعید جلیلی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری در جریان مناظره با مسعود پزشکیان درباره قطعنامه‌های علیه ایران گفت: «۶ قطعنامه سازمان ملل علیه کشورمان تصویب شد که سه مورد در دوره آقای لاریجانی بوده است که در آن دوره ظریف سفیر کشورمان در سازمان ملل و عراقچی معاون بین الملل بود. صورت مساله را غلط مطرح نکنید. بررسی کنید عمده آن قطعنامه‌ها در چه دولتی انجام شد. بررسی کنید چه رفتار غلطی موجب تصویب آن قطعنامه‌ها شد. اگر تجربه قبل را نبینیم، مجددا در آینده اشتباه می‌کنیم.»

عباس عراقچی در واکنش به این اظهرات جلیلی نوشت: «همین که می‌پذیرید قطعنامه‌های شورای امنیت کاغذ پاره نیستند و خسارت‌های راهبردی به کشور زده‌اند، و اکنون دنبال شریک جرم می‌گردید، پیشرفت خوبی است. منافع ملی بازیچه اهداف جناحی و شخصی نیست وگرنه گفتنی زیاد است...»

در نهایت عباس عراقچی را به عنوان دیپلماتی آرام، صبور و بسیار جدی می‌شناسند که تقریبا از منتقد تا حامیانش به این مساله که منافع ملی برای او بر هر مساله‌ای ارجح است، شهادت می‌دهند.

این دیپلمات که از جبهه‌های جنگ تا سنگر‌های سیاست خارجی را برای ایران جنگیده است، به گفتگو و مذاکره معتقد است و شاید بتوان امید داشت با سکانداری او در ساختمان وزارت خارجه، دوران آرام تری برای کشور سپری شود و بتوان امید داشت با سکانداری سید عباس عراقچی در وضعیت اقتصادی کشور نیز شاهد بهبود شرایط نسبی برای شهروندان خسته و به جان آمده بود.