تاریخ انتشار: ۱۳:۰۸ - ۰۱ مرداد ۱۴۰۳

چگونه علی کریمی تبدیل به لیدر سیاسی شد؟

امروزه روشنفکران عرصه عمومی محبوبیت خود را از دست داده‌اند و رسانه‌ها و سلبریتی‌ها بر جای آن‌ها نشسته‌اند. نمونهٔ بارز این امر را می‌توان در جایگاهی که علی کریمی در عرصه عمومی دارد و نقشی که به عنوان اپوزیسیون بازی می‌کند دید.

علی کریمی

اقتصاد۲۴-«وظیفه روشنفکر نقد نهاد‌های قدرت است. یک اصل مهم که در طول تاریخ و در عرض جغرافیا به اثبات رسیده، این است که قدرت بدون نقد فساد می‌آورد. اخلاقی‌ترین آدم‌ها هم وقتی در بالای پلکان قدرت بنشینند، اگر به طور جدی با نظارت و نقد کنترل نشوند، دچار خودشیفتگی می‌شوند و پس از این به باتلاق حکومت ایدئولوژیک می‌غلتند. بعد از آن هرچه بر دیگران مکروه و حرام است، بر سلطان مباح می‌گردد! نقد کردن علاوه بر نیاز به دانش و مهارت و صرف وقت و انرژی، نیاز به شهامت و شجاعت دارد؛ شجاعت ِ پرداخت ِهزینه! گروهی از روشنفکران هم هستند که کار سخت تری در پیش می‌گیرند و آن آگاه‌سازی توده‌های مردم است.

در این معنی روشنفکر فردی است با یک قوه ذهنی وقف شده برای فهماندن، مجسم کردن و تبیین یک پیام، یک نظریه، یک رویه، فلسفه یا اندیشه، هم برای همگان و هم به همگان. کسی که قرار است توده‌های مردم را آگاه کند، از یکسو باید دارای دانش و مهارت نقد باشد و از سویی باید بتواند با زبان غیر تخصصی سخن بگوید. این کار شبیه بندبازی است. اگر کمی تخصصی‌تر سخن بگوید، مخاطبانش سخنش را نمی‌فهمند و اگر کمی عوامانه‌تر سخن بگوید، به سرعت دچار پوپولیسم، عوام زدگی، می‌شود!»

ادوارد سعید، وظیفه روشنفکر

امروزه روشنفکران عرصه عمومی محبوبیت خود را از دست داده‌اند و رسانه‌ها و سلبریتی‌ها بر جای آن‌ها نشسته‌اند. نمونهٔ بارز این امر را می‌توان در جایگاهی که علی کریمی در عرصه عمومی دارد و نقشی که به عنوان اپوزیسیون بازی می‌کند دید. سوال اینجاست که برای چرا، از جهت مثال، علی کریمی بدون کمترین میزانی از دانش سیاسی چنین جایگاهی را اشغال کرده؟ مگر این مملکت آدم فرهیخته و سیاست‌دان با تجربه کم دارد؟

این تغییر مرجعیت فکری جامعه از روشنفکران و کنش‌گران سیاسی به سلبریتی‌ها، تبعات بدی برای عرصه عمومی دارد و ریشهٔ آن را باید در گسترش فرهنگ مصرف‌گرایی و سیاست‌زدایی از شهروندان جست و جو کرد.

روشنفکری چیست؟ روشنفکر کیست؟

روشنفکری، به معنایی که امروز می‌شناسیم، از اواخر قرن نوزدهم به وجود آمد. ماجرا به متهم کردن یک شهروند بی‌گناه به جاسوسی بازمی‌گشت. نام این شهروند دریفوس بود و با اینکه همه می‌دانستند بی‌گناه است به جرم جاسوسی در زندانی شده بود. اما درست در همین لحظه که همه از آزادی دریفوس ناامید شده بودند، رخدادی در فضای مطبوعاتی فرانسه همه چیز را تغییر داد. این رخداد عبارت بود از انتشار مقاله‌ای نوشته «امیل زولا» نویسنده معروف فرانسوی که بعد‌ها به یکی از مشهورترین مقالات در تاریخ روزنامه‌نگاری جهان مبدل شد.

مقاله زولا در واقع نامه‌ای سرگشاده به رئیس جمهور فرانسه بود و با عبارت من متهم می‌کنم آغاز می‌شد. زولا برای نخستین بار و به شکلی بی‌سابقه مقامات عالی ارتش را به سرپوش گذاشتن روی پرونده دریفوس متهم کرد. وی با استفاده از اعتبار و محبوبیتی که داشت در دفاع از بی‌گناهی دریفوس افکار عمومی را مورد خطاب قرار داد و دست‌درکاران دادگاه نظامی را به زیرپا گذاشتن قانون و ساخت مدارک جعلی متهم کرد.


بیشتر بخوانید:عکس/ مهناز افشار و علی کریمی در کنار هم


در همان روز انتشار، حدود دویست هزار نسخه از روزنامه‌ای که مقاله زولا را نشر داده بود به فروش رسید. زولا را به‌خاطر نوشتن این نامه محاکمه و به یک سال زندان و پرداخت سه هزار فرانک محکوم کردند. وی به توصیه دوستانش به انگلستان گریخت و در آنجا به فعالیت و مبارزه خود در این زمینه ادامه داد. همانطور که ادوارد سعید می‌گوید، ریشه مفهوم «روشنفکر» به معنی امروزی آن را می‌توان در روند دادگاه دریفوس یافت. پس از انتشار نامه زولا، بیانیه‌ای با امضای حدود سیصد نفر که در میان آن‌ها نام بسیاری از نویسندگان، هنرمندان، و دانشمندان فرانسه، از جمله امیل دورکیم، ژورژ سورل، کلود مونه و مارسل پروست نیز به چشم می‌خورد، در همان روزنامه به چاپ رسید که این بیانیه نیز محاکمه افسر یهودی را غیرقانونی اعلام می‌کرد.

این نوشته که در نزد افکار عمومی به «بیانیه روشنفکران» شهرت یافت، ارتش و دادگستری آن زمان فرانسه را در موضع ضعف قرار داد، جایگاه ویژه‌ای به روشنفکران فرانسه بخشید، و نقش و نفوذ آنان را در جامعه و افکار عمومی گسترش داد. پس از این واقعه بود که «آناتول فرانس» یکی از نخستین تعریف‌ها را از «روشنفکران» به‌دست داد: «روشنفکران آن گروه از فرهیختگان جامعه‌اند که بی‌آنکه تکلیفی سیاسی، ورای فعالیتی در محدوده حرفه ایشان، به آن‌ها واگذار شده باشد، در اموری نیز دخالت می‌کنند و نسبت به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند که معطوف به منافع و مصالح عمومی جامعه است.»

باید گفتار ادوارد سعید را نیز به این اضافه کنیم که معتقد بود روشنفکر فردی است که به وضع موجود تن نمی‌دهد، بلکه در پی تغییر آن است. اما دربرابر این، می‌توان سلبریتی‌ها را افرادی نامید که در پی تثبیت وضع موجود هستند.

سلبریتیسم چیست؟ سلبریتی کیست؟

سلبریتی به شخصی گفته می‌شود که معمولا در زمینه‌های هنر، تجارت، سرگرمی، ورزش، رسانه، مدل، سیاست و نظایر آن، دارای نوعی شهرت و معروفیت گسترده باشد. چنین شخصی به‌راحتی از طریق مردم به‌ویژه قشر جوان قابل شناسایی است و به رسمیت شناخته می‌شود. سلبریتی‌ها اغلب از طریق رسانه‌های جمعی به‌ویژه تلویزیون، سینما، نشریات و شبکه‌های اجتماعی به سرشناسی‌شان افزوده می‌شود و علت آن، پرداختن زیاد به موضوعات چهره‌ها در رسانه‌ها در جهت تغذیه مطالب نشریات و پایگاه‌های خبری است. این اتفاق منجر به درآمدزایی آن‌ها نیز می‌شود.

سلبریتی حاصل تجاری شدن عرصه‌ها مختلف حیات است. از دهه هفتاد میلادی به این سو، گسترش رسانه‌های جمعی و فراگیر شدن صنعت سرگرمی به اوقات فراغت جنبه‌ی تجاری بخشید و اشکال جدید شهرت و معیار‌های منزلت را پدید آورد.


بیشتر بخوانید:پیام نیوشا ضیغمی برای علی کریمی


در قرن بیست‌ویکم، رسانه‌ها دسترسی مخاطبان به اطلاعات مربوط به سلبریتی‌ها را افزایش دادند و به این ترتیب سلبریتی‌ها هرچه بیشتر در معرض انظار عموم قرار گرفتند و بر اهمیتشان نیز افزوده شد. شرکت‌های تجاری نیز به طور روزافزونی از سلبریتی‌ها برای تبلیغات خود استفاده کردند. تبلیغات حضور دارند و استفاده از آن‌ها در چند دهۀ گذشته افزایش چشمگیری داشت هاست. در سال ۱۹۷۵، ۱۵ درصد از تبلیغات تلویزیون با حضور سلبریتی‌ها ضبط می‌شده است که در ۱۹۷۸ این میزان به ۲۰ درصد افزایش پیدا می‌کند. تخمین زده می‌شود که در سال‌های اخیر از هر چهار تبلیغ تجاری، در یکی از آن‌ها از سلبریتی‌ها استفاده شده است.

کارکرد روانشناختی منطق سلبریتیسم نقش مهمی در مطرح شدن گسترده سلبریتی‌ها داشته است. سلبریتی‌ها برای شهروندان امکان گریز از امور عادی روزمره، الگویی خیالی از زندگی خوب، و رهایی موقت از تنش‌ها و اضطراب‌ها و نگرانی‌های زندگی مدرن را فراهم می‌کنند. آن‌ها نمایشی از آن «خوشبختی» خاصی هستند که سرمایه‌داری وعده می‌دهد. شهروندان نیز با کحو شدن در آن‌ها به این «نمایش» خوشبختی می‌پیوندند. چنین الگویی کاملا با یک جامعه مصرفی انطباق دارد. از منظر ژان بودریار، یکی از ویژگی‌های جامعه مصرفی ساختن اسطوره خوشبختی و خدایان برابری و رفاه است. در جنین جوامعی خوشبختی از معانی و معیار‌های واقعی‌اش، که لزوما جمعی است، فاصله گرفته و با اصول فردگرایانه پیوند می‌خورد.

به این ترتیب بود که با افزایش توجه روزافزون به سلبریتی‌ها، قدرت تاثیرگذاری آن‌ها نیز افزایش یافت و نهایتا به عرصه‌های معرفتی نیز نفوذ کرد. در واقع سلبریتی‌ها در دهه‌های اخیر نوعی «قدرت معرفتی» به دست آورده اند. قدرت معرفتی به معنای توانمندی اثرگذاری بر دانش، افکار و باور‌های دیگران است. برای مثال این قابلیتی که یک معلم در نسبت با دانش آموزانش از آن برخوردار است، نوعی قدرت معرفتی است. اما قدرت معرفتی یک وجه سلبی نیز دارد و آن عبارت است از توانمندی توقف تاثیرگذاری معرفتی دیگران؛ امری که از طریق بی‌اعتبارسازی قدرت معرفتی دیگران میسر می‌شود. اینجاست که می‌توان از تئودور آدورنو فیلسوف آلمانی وام گرفت و نشان داد چگونه فرهنگ تبدیل به صنعتی در دست سلبریتی‌هایی شده که منطق بازار در آن حرف نخست را می‌زند؛ منطقی که بر این پایه وضع شده که هر فرهنگی که بتواند پول بیشتری خلق کند، اعتبار بیشتری می‌یابد.

پس در نهایت چه خواهد شد؟!

بسط تاثیرگذاری سلبریتی‌ها به عرصه معرفتی، از طرفی حاصل تجاری شدن تمام عرصه‌های زیست انسان بود و از طرف دیگر به تشدید هرچه بیشتر آن نیز دامن زد؛ و امروز با سلبریتی‌هایی مواجه هستیم که بدون داشتن دانش و تخصص کافی، در امور مختلف ارزشی و معرفتی نظر می‌دهند و بر مخاطبان خود تاثیر می‌گذارند؛ حتی در امر خطیری همچون سیاست. امروز سلبریتی‌ها بر جایگاه کنشگران سیاسی و روشنفکران عرصه عمومی تکیه زده اند و اعتبار و اثرگذاری روشنفکران و کنشگران از اعتبار و اثرگذاری تهی شده است. نتایج تاسف‌بار این روند، تهی شدن عرصه عمومی و قلمرو سیاست خواهد بود.

منبع: رویداد24
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت سکه و طلا امروز جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ + جدول

قیمت انواع لپ تاپ مایکروسافت امروز + جدول

قیمت دلار و یورو امروز جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ + جدول

اولین تصاویر از ۲ عضو برجسته نظامی گروهک کومله که کشته شدند

عکس/در مغازه‌های لاله‌زار ۹۰ سال پیش چه خبر بود؟

عکس/چهره باورنکردنی یانگوم سریال جواهری در قصر در ۵۳ سالگی

عکس/ حضور جنجالی رضا رشیدپور در کنسرت ابی در استانبول

عکس/ استایل دهه ۶۰ نوید محمدزاده و محسن تنابنده که تابحال ندیده اید

تصویری زیبا از عمارت هشت بهشت در اصفهان

اینفوگرافی/ کدام کشور‌ها بیشترین درآمد را در جهان و خاورمیانه دارند؟

عکس قدیمی از محمد جواد ظریف با لباس ویژه عربی

عکس/ نمایی زیبا از داخل مسجد گنجعلی خان کرمان

عکس/تغییر چهره محمدرضا حسینیان مجری تلویزیون در ۵۱ سالگی

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳ + جدول

اینفوگرافی/ باارزش‌ترین برند‌های مد ۲۰۲۴

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

این خوراکی بَدبو برای بدن بسیار مفید است

کاهش خطر مرگ ناشی از زوال عقل با یک روغن گیاهی

این افراد مستعد ابتلا به آلزایمرند

آیا یک فنجان قهوه خوب می‌تواند روز بد را تغییر دهد؟

رمزگشایی از خبر وزیر اقتصاد درباره آزادسازی واردات خودرو/ پالس آزادسازی واردات به بازار خودرو چه بود؟/ پیش بینی قیمت خودرو در پاییز

گاریدو: هدف ما بردن است و زمانی که می‌بریم شاد هستیم

فیلم/ کارشناسی داوری دیدار پرسپولیس و آلومینیوم اراک

عکس/ بازیگر سریال پایتخت در ایتالیا

فیلم/ غم‌انگیزترین مکالمه تاریخ در اورژانس

توضیح تاج درباره مصوبه کنفدراسیون فوتبال آسیا

برد ۲ گله پرسپولیس مقابل گربه‌سیاه

جدول لیگ برتر در پایان مسابقات امروز

انتقاد تند تارتار از تاج

نکونام: داور پنالتی صد درصد ما را نگرفت

عکس/ عیادت پزشکیان از لبنانی‌های بستری شده در تهران

علی دایی خواب هوادارش را تعبیر کرد + عکس

پاسخ جلیلی به سوالی درباره زمان پاسخ ایران به ترور هنیه

فیلم/ مسی کمپانی فیلمسازی تأسیس کرد

خانه‌های ۲۵ متری ابزاری تازه برای سوداگران بازار مسکن

ارتش اسراییل: ۱۰ فرمانده ارشد نیروی رضوان به همراه ابراهیم عقیل کشته شدند

فیلم/ بدترین خبر برای پرسپولیس پیش از دربی

فیلم/ ترافیک سنگین در جاده چالوس

کارشناسی داوری پنالتی‌های استقلال - نساجی

فیلم/ درگیری محمد نوازی با سرپرست باشگاه نساجی پس از پایان بازی

عکس/ کویرگردی بهنوش طباطبایی با ژست و تیپ خاص

فیلم/ انتقاد تند محمدرضا احمدی از حرف‌های گزارشگر پخش زنده نساجی و استقلال

وضعیت تلخ و ناراحت‌کننده چشم کوین یامگا + عکس

شایعه ترور جانشین فرمانده نیروی قدس کذب است

فیلم/ روزبه چشمی دربی را از دست داد

مغز متفکر نظامی حزب الله و رابط نیروهای مقاومت لبنان با سپاه قدس؛ ابراهیم عقیل کیست؟

توقف استقلال در قائم‌شهر

فیلم/ وضعیت نامناسب چمن ورزشگاه شهدای شهرقدس

اعلام ترکیب پرسپولیس مقابل آلومینیوم اراک

خبر وزیر اقتصاد درباره بازار سرمایه

فیلم/ حضور باباپنجعلی در پایتخت ۷ منتفی شد؟

فیلم/ ادای احترام هیئت طالبان به سرود ملی ایران

فیلم/ تصاویر اختصاصی از شبی که کی‌روش در پرتغال پروفسور شد

علم الهدی: نمی‌شود کشف حجاب آزاد شود

معاون سیدحسن نصرالله ترور شد؟

اینفوگرافی/ باارزش‌ترین برند‌های مد ۲۰۲۴

فیلم/ سبک جدید رژه نیروهای طالبان بر روی لاستیک کامیون

فیلم/ رونمایی صداوسیما از ربات چایی‌ریز به نام رعنا خانم

فیلم/ وحشت مژده لواسانی بعد از سقوط بخشی از دکور برنامه روی آنتن زنده

فیلم/ گزارش خبرنگار صداوسیما از شدت حملات اسرائیل به لبنان

آمادگی ایران برای ارسال دارو به لبنان

عراقچی عازم نیویورک شد

لغو میزبانی مشهد یا حضور زنان در استادیوم؟ + عکس

فیلم/ واکنش جالب کوین یامگا به ابراز احساسات هواداران استقلال

هشدار وقوع سیلاب در ۵ استان کشور

تهدید استقلالی‌ها علیه نساجی؛ بازی نمی‌کنیم!