نفوذ خزنده ترکیه در بین کشور‌های تُرک‌زبان؛ آیا اردوغان زیر پای پوتین را خالی می‌کند؟

اقتصاد۲۴- آنا ماشینا در والدای کلاب می‌نویسد: در طول سال‌های گذشته، ترکیه به دنبال ایجاد وحدت میان مردم ترک زبان و دریافت سود اقتصادی و سیاسی بوده است. کشور‌های آسیای مرکزی بیش از ۳۰سال پیش استقلال خود را به دست آوردند و این منطقه تا حد زیادی خارج از میدان دید قدرت‌های غربی؛ که آن را در حوزه نفوذ روسیه می‌شناسند، باقی مانده است. با این حال، آسیای مرکزی دارای منابع معدنی و پتانسیل زیرساختی بزرگی است که آن را به میدان آزمایشی برای نبرد‌های دیپلماتیک شامل بازیگران سیاسی جدید تبدیل می‌کند.

بدیهی است که اکنون زمان مناسب برای توزیع مجدد حوزه‌های نفوذ در این منطقه فرارسیده، زیرا روسیه مشغول رسیدگی به بحران اوکراین است و اکثریت جمعیت آسیای مرکزی نسلی هستند که پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی بزرگ شده‌اند. عاری از تأثیر فرهنگی، ترکیه در آن منطقه یک مزیت غیرقابل انکار دارد که قطعا از آن استفاده می‌کند. بنابراین، ترویج ایده یک گذشته مشترک به ایجاد روابط در زمینه‌های کاملاً متفاوت کمک می‌کند. ترکیه در حال نفوذ به حوزه‌های دفاعی، انرژی و فرهنگ است و به وزنه‌ای واقعی برای روسیه تبدیل می‌شود. صنعت دفاعی ترکیه به سرعت در حال کسب موقعیت مسلط در بازار رو به رشد هواپیما‌های بدون سرنشین آسیای مرکزی است. در سال ۲۰۲۲، قزاقستان تفاهم نامه‌ای با ترکیه در مورد همکاری نظامی-فنی با هوافضای ترکیه امضا کرد. مونتاژ و نگهداری پهپاد‌های تهاجمی آنکا در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. قرقیزستان هواپیما‌های بدون سرنشین «آکینجی» و «آکسونگور» ساخت ترکیه را خریداری کرده است، در حالی که ترکمنستان پهپاد‌های بیرقدار را انتخاب کرده است. ارتش ازبکستان در حال حاضر پهپاد‌های عملیاتی تاکتیکی بیرقدار «تی بی ۲» را در خدمت دارد. بدیهی است که هواپیما‌های بدون سرنشین برای کشور‌های آسیای مرکزی در حال تبدیل شدن به موضوع مورد توجه روزافزون هستند.

ترکیه همچنین به نقش خود به عنوان یک میانجی صلح در منطقه پی برده و تلاش می‌کند تا توافق بین قرقیزستان و تاجیکستان در مورد تهدید حدود و تعیین مرز‌های دولتی را تسهیل کند. ترکیه علاقه‌مند به ثبات و امنیت در منطقه است، زیرا قصد دارد همکاری‌های اقتصادی همه‌جانبه با کشور‌های آسیای مرکزی را گسترش دهد. در پایان سال ۲۰۲۳، گردش مالی بین ترکیه و قزاقستان به رکورد ۶.۴ میلیارد دلار رسید. حجم مبادلات تجاری با ازبکستان به ۳ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده به ۵ میلیارد دلار برسد. ترکیه یکی از پنج شریک تجاری اصلی کشور‌های آسیای مرکزی است و برای ترکمنستان، ترکیه در سال‌های اخیر صادرکننده شماره یک بوده و از جمهوری خلق چین پیشی گرفته است.

بیشتر بخوانید: واکنش اردوغان به فیلترکردن اینستاگرام

ترکیه با موفقیت سیاست چندجانبه خود، سازمان کشور‌های ترک را ارتقا داده، که به تدریج از یک سکوی گفتگو به یک سازمان تمام عیار تبدیل شده است و همکاری نزدیک را در زمینه‌های مختلف ترویج می‌کند. این کشور اهداف کاملا بلندپروازانه‌ای برای خود در نظر گرفته است. یکی از آن‌ها تبدیل این سازمان به نمونه ترک زبان اتحادیه اروپا است. ترکیه به دنبال اجرای مفهوم "توران بزرگ" است و مردم ترک را در اطراف خود با شعار "دولت‌های بسیار - یک ملت ترک" متحد می‌کند. نقطه عطف مهم، پذیرش مفهوم جهان ترک تا سال ۲۰۲۴ بود که وحدت جهان ترک را در همه زمینه‌ها تضمین می‌کند: از حروف الفبا و دستگاه مفهومی گرفته تا تعامل در حوزه‌های سیاسی و امنیتی، تعامل اقتصادی، حمل و نقل و گمرک، در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، انرژی، گردشگری، حفاظت از بهداشت و محیط زیست و توسعه کشاورزی. این مفهوم توجه ویژه‌ای به وحدت فرهنگی مردم دارد. وظایف این سازمان شامل ترویج ایده میراث مشترک ترکی شامل بزرگ‌ترین دانشمندان، شاعران، متفکران و هنرمندان خواهد بود. برنامه‌ریزی شده که رویداد‌های فرهنگی سالانه با هدف نزدیک کردن این مردم به یکدیگر برگزار شود. به عنوان بخشی از همکاری در زمینه آموزش بین دولت‌های ترک، انجمن اتحادیه دانشگاه‌های ترک (TURKUNIB) ایجاد شده که مشابه فرآیند بولونیا در جهان ترک است. بیش از ۴۰ دانشگاه در این فرآیند تعامل دارند.

در سال ۲۰۲۲ پلت فرم رسانه‌ای "دنیای ترک" شروع به کار کرد و خبرگزاری‌های کشور‌های ترک را متحد کرد. این پلتفرم پروژه مشترک آژانس اطلاع سانی بین المللی ترند و گروه رسانه‌ای آلبایراک ترکیه است. این پلت فرم رسانه‌ای به زبان‌های ترکی، قزاقستانی، قرقیزی، ازبکی، ترکمنی و آذربایجانی فعالیت می‌کند و اخبار به زبان‌های روسی و انگلیسی نیز منتشر می‌شود. هدف اصلی پوشش رویداد‌های اصلی مربوط به کشور‌های ترک است.

آخرین اجلاس سران سازمان کشور‌های ترک که در نوامبر ۲۰۲۳ برگزار شد، اولویت‌هایی را که در سخنان سران کشور‌های عضو و ناظران این سازمان به آن اشاره شد، مشخص شد. اولین دستور، بررسی گذشته و آرشیو تاریخی و شناسایی ریشه‌ها و سنت‌های تاریخی مشترک با تمرکز بر تداوم گذشته تاریخی اقوام ترک و همچنین تشکیل یک حوزه ارزشی واحد به کمک هنر‌های مدرن است. اولویت مهم دیگر استانداردسازی و یکسان‌سازی معیار‌های اقتصادی برای صادرات بدون مانع کالا به بازار مشترک و افزایش گردش مالی است که در پایان سال ۲۰۲۳ از مرز ۲۲ میلیارد دلار بین اعضای سازمان گذشت. شرکت‌کنندگان در اجلاس از ابتکار ایجاد فرهنگ لغت اقتصادی جهان ترکی برای توسعه ادغام دانشگاهی در زمینه علوم اقتصادی بین کشور‌های شرکت کننده و ناظران استقبال کردند.

بیشتربخوانید: فیلم/ اردوغان به کودکی که دستش را نبوسید سیلی زد!

این رویداد نقش صندوق سرمایه گذاری ترک را برجسته کرد: اولین جلسه هیئت مدیره متعاقباً در ۱۸ می ۲۰۲۴ برگزار شد. این صندوق به یک منبع مالی مهم برای تضمین توسعه اقتصادی پایدار و بهبود رفاه کشور‌های ترک تبدیل خواهد شد. چنین صندوقی در چارچوب اجلاس اضطراری سازمان کشور‌های ترک در ۱۶ مارس ۲۰۲۳ تأسیس شد و کشور‌های آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکیه موسس آن هستند. فعالیت‌های اصلی حوزه‌هایی مانند منابع انرژی تجدیدپذیر، زیرساخت ها، گردشگری، فناوری اطلاعات، کشاورزی و سایر حوزه‌های مهم را پوشش خواهند داد. صندوق سرمایه‌گذاری ترک در نظر دارد برای ایجاد مشاغل جدید و تنوع بخشیدن به اقتصاد کمک کند. در نتیجه دهمین اجلاس سران سازمان کشور‌های ترک ۱۲ سند امضا شد که روند تقویت انسجام فرهنگی و یکپارچگی اقتصادی را ادامه داد. شعار «دوران ترک!» و "وحدت ما قدرت ماست" که در این اجلاس اعلام شد، منعکس‌کننده برنامه‌های بلندپروازانه برای تحقق "دنیای ترک از دریای آدریاتیک تا دیوار بزرگ چین" است. وظیفه ترکیه برای رسیدن به سطح یک قدرت فرامنطقه‌ای، تقویت جایگاه خود به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار و پیشرو در صفحه شطرنج جهانی، دقیقاً با چنین رفتار‌هایی در سیاست خارجی ترکیه امکان‌پذیر است. تمام ابتکارات ترکیه در آسیای مرکزی توسط این کشور‌ها به صورت مثبت درک میشود، زیرا "ایده خویشاوندی"، ایده نزدیکی معنوی و فرهنگی با موفقیت شکل گرفته و کاشته شده است.