انفعال سازمان تبلیغات اسلامی و نقد بر رویکرد‌ها و برنامه‌های محرم

اقتصاد۲۴-در موضوع هیئت و تشکل‌های دینی در ایران اسلامی براساس چهارچوب‌های اداری تنها سازمان تبلیغات اسلامی نهاد حاکمیتی است که دارای وظیفه رسمی و از این طریق موظف به تبلیغ دین، نشر شعائر اهل بیت و ... است.

سازمان تبلیغات، نهاد حاکمیتی هیئت‌ها

هرساله سازمان تبلیغات اسلامی در این خصوص با حمایت مالی و معنوی از هیئت‌های مذهبی، برگزاری جلسه عزای سیدالشهدا را تسهیلگری می‌کند. تلاش دارد با راهبری محتوایی در مداحی و سخنرانی جلسات هم اثرگذار باشد. اما چقدر در این زمینه در سال‌های متمادی موفق بوده، سوالی است که باید بررسی شود؟

سازمان تبلیغات اسلامی با مدیریت حجت‌الاسلام محمد قمی برای تفکیک ماموریت‌ها و پرداخت تخصصی به هرکدام، نهاد‌هایی را ایجاد کرد. در این زمینه سازمان هیئت و تشکل‌های دینی حدود ۵ سال پیش غیررسمی و از ۳ سال قبل به صورت رسمی ذیل این سازمان ایجاد شد. البته هنوز هم بعد از سه سال رسماً مجوز فعالیت نگرفته است و در اسناد رسمی و مالی با نام موسسه بنیاد دعبل خزاعی خود فعالیت می‌کند.

مقاومت و ایستادگی خط محتوایی محرم هیئت‌ها

مسوولان سازمان هیئت و تشکل‌های دینی و شورایی که برای هم‌افزایی جریان هیئت ایجاد کرده است، در ابتدای محرم امسال اعلام داشتند که خط محتوایی محرم امسال مقاومت و ایستادگی است. حجت‌الاسلام باباخانی رئیس این سازمان در اولین نشست روسای شورای مداحان و هیئت‌های بانوان گفت: «در محرم امسال، ایستادگی و مقاومت به عنوان محور محتوایی خاص در هیئت‌ها طراحی شده است و شعار هیئت‌ها هم امسال بر همین اساس است.»

شعاری که جای هیئت‌ها در خیابان‌های تهران دیده شد

بر همین اساس شعار مشترک هیئت‌های مذهبی در محرم امسال «آزادگان عالم در خیمه حسین‌اند» انتخاب شد. این شعار بیش از آن که در هیئت‌های کشور دیده شود بیشتر در سطح شهر تهران دیده شد. شهرداری تهران عملکرد بهتری نسبت به این شعار داشت. کاری که سازمان تبلیغات اسلامی در هیئت‌ها نتوانست انجام دهد، این نهاد در شهر تهران عملیاتی کرد. تا جایی که حتی روی فیش خرید تره‌بار‌های شهر تهران هم دیده می‌شد.

شعار محرم امسال در بین نظرسنجی هیئتی‌ها نبود!

جالب است که برای انتخاب این شعار حدود یک ماه قبل از محرم، سازمان هیئت و تشکل‌های دینی پیامکی به هیئت‌ها ارسال کرد. از آن‌ها خواست تا در نظرسنجی انتخاب شعار شرکت کنند. یکی از مسوولان هیئت‌های تهران می‌گوید: «به ما پیامک دادند که از میان ۴ شعار برای محرم امسال، شعاری انتخاب کنیم که این شعار عبارت بودند از ۱. استقامت را تو معنا داده ای، ۲. عهد بستم با حسین بن علی تا پای جان، ۳. کربلا در مرز‌ها محدود نیست و ۴. مکتب روضه مجاهد پرور است. اما چند روز بعد به یک باره اعلام شد که شعار امسال آزادگان عالم در خیمه حسین‌اند است. اگر از هیئت‌ها نظرسنجی می‌شود، پس باید به خواست هیئت‌ها هم احترام گذاشته شود.»

با تمام این اتفاقات انتظار این بود که امسال به عنوان اولین محرم بعد از عملیات طوفان الاقصی، جنایت‌های بزرگ رژیم صهیونیستی در غزه، هیئت‌ها توجه و اقدام بیشتری در این خصوص داشته باشند. باتوجه به انتخاب خط محتوایی هم همین رویکرد متصور بود. اما جالب است که کمترین راهبری دراین خصوص توسط سازمان تبلغیات اسلامی صورت گرفت. مداحانی امسال کنش داشتند که هرسال همین دغدغه‌مندی‌ها را داشتند

بیشتر بخوانید:واکنش‌ها به احضار دختران بدون حجاب در دسته عزاداری/ این سخت‌گیری‌ها چه نتایجی در دین‌دار شدن جامعه داشته؟

کمتر از یک درصد نوحه‌های امسال به غزه ربط داشت

براساس یک تحلیل محتوا روی نوحه‌های ۵۰ مداح شاخص کشور کمتر از یک درصد نوحه‌ها مرتبط با موضوع فلسطین و غزه بود. البته که مسوولان سازمان هیئت و تشکل‌های دینی در مصاحبه‌های خبری خود اعلام داشتند که موضوع مقاومت و ایستادگی صرفاً به غزه مرتبط نیست بلکه جنبه‌های مختلف مقاومت مدنظر است، اما کو دنبه عملکردشان!

همین یک درصد نوحه مرتبط با موضوع غزه و مقاومت فلسطین در میان هیئتی‌های کشور حواشی بسیاری داشت. نشان می‌داد هنوز هم تفکر هیئت سکولار جاری است و بسیاری مانع طرح این مباحث به حق و درست در هیئت‌ها هستند. شکاف عقیده‌ای که سازمان تبلیغات اسلامی موظف به چاره‌اندیشی درباره آن است.

انفعال مسئولان سازمان تبلیغات درباره دودمه فلسطینی هیئت دانشگاه تهران

جالب آن که وقتی دودمه مرتبط با غزه در دهه دوم محرم در هیئت اصحاب‌الحسین (ع) دانشگاه تهران با حواشی روبرو شد، حجت‌الاسلام قنبریان و وحید یامین‌پور و ... اظهارنظر و موضع کردند. اما حجت‌الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی که بار‌ها در فضای ویراستی خود نسبت به موضوعات سیاسی موضع‌گیری می‌کند هیچ واکنشی نداشت. او در اواخر دهه سوم و جلسه مهرواره هوای نو اشاره‌ای به این امر داشت. حجت‌الاسلام مجید باباخانی رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی هم که در ایام انتخابات ریاست جمهوری، صفحات فضای مجازی خود را ستاد انتخاباتی یک طیف خاص و حتی دقیق‌تر با گذشته سیاسی‌اش یک کاندیدا خاص کرده بود هم، هیچ واکنشی نشان داد.

او در ایام انتخابات جریان انقلابی را به هم‌افزایی روی کاندیدی خاص دعوت می‌کرد. روزانه یادداشت می‌نوشت و زمانی که برای محمدحسین پویانفر حاشیه‌ای ایجاد شد، در لحظه به میدان آمد و دفاع کرد. اما گویی اصلاً خبردار نشد که میان دو طیف از هیئتی‌ها مباحثه‌ای ایجاد شده است که آیا هیئت می‌تواند سکولار باشد یا خیر. باباخانی در مدیریت خود نشان داده است که آمده وسط‌بازی کند. او در هیچ موضوعی جدی وارد نمی‌شود تا مبادا صندلی ریاستش خدشه‌ای ببیند.

برای منبری‌ها هیچ تولید محتوایی نشد

منبر و سخنرانی هیئت‌های مذهبی یکی از ظرفیت‌های اساسی محتوایی برای عمل به فریضه و امر رهبر انقلاب به هیئت‌ها برای امر جهادتبیین است. البته که حجت‌الاسلام قمی می‌گوید به این ظرفیت نباید بسنده کرد و باید پای را برای جهادتبیین فراتر گذاشت. جالب که همین ظرفیت نیم‌بند در محرم امسال پای کار خط محتوایی مقاومت و ایستادگی نیامد. براساس تحلیل محتوا موضوع سخنرانی ۳۰ سخنران مطرح کشور در دهه اول محرم، هیچ‌کدام به این موضوع نپرداختند و اساساً گویی این خط محتوایی به آن‌ها نرسیده بود.

بیشتر بخوانید:سفر در محرم و آشنایی با آیین‌های کهن عزاداری؛ جاذبه گردشگری آیینی با مراسم تاسوعا و عاشورا

البته که صرف اعلام یک خط محتوایی قطعاً سرفصل کاری برای یک سازمان عریض و طویل محسوب نمی‌شود. باید کتاب و فیش منبر در این زمینه‌ها تولید شود. یکی از منبری‌های جوان کشور می‌گوید: از سوی سازمان تبلیغات اسلامی و جامعه ایمانی مشعر فیش منبری با موضوع مقاومت و ایستادگی که فراتر از بحث غزه هم باشد، به دست ما نرسید.

نمایشگاهی که فقط برای گزارش‌کار خوب بود

مجید باباخانی رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی در نشست خبری خود درباره برنامه‌های محرم امسال این سازمان اظهارداشت: امسال در بیش از ۱۰۰ هیئت کشور نمایشگاه مقاومت براساس آیات و روایات قرآن برپا می‌شود. البته که بماند در کشور ۱۰۰ هزار هیئت فعال و اثرگذار در کشور وجود دارد. سازمانی با ادعای برخورداری از شبکه فعال و پویا در عرصه هیئت تنها برای یک هزارم هیئت‌های کشور برنامه‌ریزی کرده است. اما نکته جالب اینکه با بررسی سایت رسمی این سازمان و صفحات و کانال‌های مجازی این سازمان مشخص است که در کمتر از ۲۰ هیئت کشور تنها موفق به برپایی این نمایشگاه شدند.

خبرنگار ما در ارتباط با اعضای یکی از این هیئت‌ها که مجموعه موفق و با برنامه‌ای در شهر‌های پرجمعیت است، از او شنید که محتوای این نمایشگاه شب هشتم ماه محرم به دست او رسید. مسوولان بخش‌های مختلف سازمان هم از او خواستند که عکسی با حضور مردم و برپایی این تابلو‌ها تهیه و ارسال کند.

ده‌ها میلیارد هزینه برای مهرواره هوای نو چه سودی دارد؟

روندی که نشان می‌دهند مسوولان این سازمان ماموریتی داشتند و با هر سرهم بندی در روز‌های آخر تابلو‌هایی آماده کردند که به نیمه اول دهه نرسیده و در روز‌های پایانی به دست هیئت‌ها رسیده و به دنبال جمع کردن گزارش کار هستند. این سازمان می‌گوید با مهرواره هوای نو و هزینه ده‌ها میلیاردی به دنبال تغییر نگاه مردم به هیئت‌ها و تغییر نگاه هیئت‌ها به عملکرد خود یعنی گسترش مخاطب است. اما آیا موفق بوده یا فقط گزارش داده است؟ شرکت ۶ هزار هیئت از ۱۰۰ هزار هیئت کشور در طول دو سال در این مهرواره بیانگر چیست؟

مشکل اساسی روند کار سازمان تبلیغات اسلامی تلاش برای گزارش دادن است. تلاش دارند با ارائه متن و عکس و فیلم بگویند که ما کار‌های بسیاری انجام می‌دهیم. اما نکته اساسی این است که در کف میدان باید عملکرد آن‌ها بررسی شود. عملکردی که جای چند سوال از حجت‌الاسلامی قمی را داد. او باید پاسخ دهد سازمان هیئت و تشکل‌های دینی تاسیسی او چه برای هیئت‌های کشور انجام داده و چه راهبری برای محرم امسال کرده است؟ این سازمان آیا موجب شده که میزان برگزاری مجالس افزایش یابد؟ کیفیت برگزاری جلسات تغییر داشته است؟ محتوا مداحان و سخنرانان ارتقا یافته است؟ برگزاری مهرواره هوای نو با هزینه ده‌ها میلیاردی چه تغییری در هیئت‌های کشور داشته است؟