سایه انتخابات آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای ایران؛ هریس و معمای صلح به شرط چاقو

اقتصاد۲۴- دونالد ترامپ و کامالاهریس به عنوان دو نامزد پیشرو انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا در خاورمیانه با آزمونی دشوار روبرو هستند؛ جغرافیایی که به واسطه جنگ در غزه بیش از ده ماه است که درگیر تنش‌هایی جدی است و معادلات حاکم بر آن در حال تغییر است.

دو روایت از بن بست حاکم بر خاورمیانه

به باور ناظران در چنین شرایطی شاهد رقابت دو چهره در آمریکا هستیم، از یک طرف هریس که چهار سال در قامت معاون جو بایدن در کاخ سفید فعالیت داشت که البته در عرصه سیاست خارجی تجربه‌ای محدود دارد بالاخص آن که در این حوزه فرصت اندکی برای مشارکت نیز داشت.

از منظر این گروه، هریس به احتمال زیاد مواضع دولت بایدن را حفظ کرده و تلاش دارد تا با توسل به اهرم‌های دیپلماتیک گره‌های کور را باز کند.

این گروه می‌گویند، اگر او در ماه نوامبر پیروز کارزار شود، علاوه بر انبوهی از چالش ها، وارث بی ثباتی بی سابقه در خاورمیانه نیز خواهد بود.

از سوی دیگر تهدید‌ها از جانب روسیه، چین و همچنین تنش‌ها در مرز جنوبی، ماموریت او را دشوارتر خواهد کرد. با این همه به ادعای موسسه خاورمیانه هریس در قامت یک انترناسیونالیست سرسخت ممکن است با متحدان آمریکایی برای محدود کردن نفوذ دشمنان این کشور بازیگرانی چون، روسیه، چین و ایران همکاری داشته باشد.

در برابر پلتفرم رسمی، حزب جمهوری خواه در سال ۲۰۲۴ در ارتباط با خاورمیانه صرفا بر دو اصل تاکید دارد؛ حمایت از اسرائیل و بازگردان صلح به خاورمیانه؛ دو گزاره‌ای که پیشتر نیز برآن تاکید شده بود.

از همین رو بسیاری از ناظران می‌گویند دولت دوم ترامپ طبیعتا سیاست‌های قبلی از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ را دنبال خواهد کرد؛ سیاست‌هایی همچون اعمال فشار حداکثری علیه ایران با تمرکز بر تحریم‌های اقتصادی، بی میلی به اهرم‌های دیپلماتیک بالاخص در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران، تمرکز بر انرژی و اقتصاد و عدم اولویت مقوله‌های حقوق بشری و دموکراسی، بازگشت به عصر تعامل با بازیگرانی، چون مصر تحت رهبری عبدالفتاح السیسی و ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان، احیای روابط با عربستان، زمینه سازی برای تحقق اصل عادی سازی روابط میان اسرائیل و عربستان؛ گزاره‌ای که آن را می‌توان ادامه توافق ابراهیم قلمداد کرد که سال ۲۰۲۰ روابط گروهی از کشور‌های عربی، چون امارات، بحرین و مراکش با اسرائیل عادی کرد.

صلح به شرط چاقو؟

موسسه خاورمیانه در ادامه این یادداشت ادعایی آورده، موضع گیری هریس در مورد ویرانی‌های ناشی از جنگ در غزه و رنج فلسطینیان پرحاشیه بوده است. هرچند خانم معاون هرباری که درباره پیامد‌های این جنگ گفته، تاکید داشته که آمریکا کنار اسرائیل قرار خواهد داشت.

به بیانی دیگر کامالا نیز به سان جو بایدن بر تعهد تزلزل ناپذیر آمریکا جهت حراست از امنیت اسرائیل تاکید دارد. این در حالی است که هریس حتی زمانی که در سنا فعالیت داشت نیز سابقه‌ای طولانی در حمایت از اسرائیل دارد. از همین رو گروهی از ناظران می‌گویند تاکید نامزد پیش رو حزب دموکرات بر آینده غزه پس از جنگ، تلاش برای هم صدایی میان متحدان عرب آمریکا است.

بیشتر بخوانید:کولاک کامالا؛ هریس نامزد دموکرات‌ها در ۳ ایالت چرخشی از رقیب خود جلو افتاد

به بیانی بهتر هریس بدین گونه تلاش دارد تا ائتلافی قدرتمند در راستای منافع واشنگتن تعریف کند. در مقابل هریس ترامپ قرار دارد؛ همانی که بسیاری از او به عنوان بهترین دوست اسرائیل یاد می‌گنند. ترامپ در دوران ریاستش در سال ۲۰۱۸ سفارت آمریکا را از تل‌آویو به شرق بیت المقدس منتقل کرد و اندکی بعد در ماه مارس، حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت. علاوه بر این، ترامپ در سال ۲۰۱۸، تمام کمک‌های مالی به آژانس امداد و کار سازمان ملل برای فلسطین را متوقف کرد.

حالا رئیس جمهوری پیشین آمریکا می‌گوید که اگر رئیس جمهور بود، حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ اتفاق نمی‌افتاد، و متعهد شده تا صلح به خاورمیانه را بازگرداند. با این همه به گفته ناظران ترامپ برای پایان دادن یا مدیریت جنگ غزه رویکرد روشنی ندارد. او در ژوئن ۲۰۲۴ و در پاسخ به سوالی درباره تشکیل کشور فلسطین صرفا گفت: «باید شرایط را ببینیم». در ژوئیه ۲۰۲۴، ترامپ به بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گفت: «آنچه را که باید انجام دهید انجام دهید» و «جنگ را تمام کنید». با این همه ترامپ به نخست وزیر اسرائیل هشدار داد که روابط عمومی این بازیگر به واسطه ویرانی‌های غزه درگیر چالش‌های جدی شده است.

ایران و مواضع رقبای انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا

در باب ایران نیز به نظر می‌رسد موضع هریس و ترامپ متفاوت باشد. سال ۲۰۱۵، هریس از توافق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) برای توقف پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران حمایت کرد، او سال ۲۰۱۸ تصمیم دونالد ترامپ جهت خروج از توافق با تهران را تصمیمی نادرست خواند که می‌تواند (به ادعای او) امنیت ملی را به خطر بیاندازد. در سال ۲۰۱۹، هریس در طول مبارزات انتخاباتی‌اش برای ریاست‌جمهوری، مدعی شد که برای توافق با تهران برنامه ریزی خواهد کرد و ضمن اشاره به پایبندی ایران به اصل راست ازمایی از تلاشش برای بازگشت به برجام گفت. در مقابل ترامپ خواهان اعمال فشار حداکثری علیه ایران هست. با این همه هنوز مشخص نیست در صورت بازگشتش به کاخ سفید در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران از چه رویکردی پیروی خواهد کرد. سوابق دوران ریاست ترامپ نشان می‌دهد که در دولت دومش نیز شاهد نوعی عدم قطعیت پویایی در روابط تهران و واشنگتن خواهیم بود.

ترامپ یکی از منتقدان سرسخت برنامه جامع اقدام مشترک باراک اوباما در سال ۲۰۱۵ (برجام) هست. او توافق هسته‌ای ایران، یکی از بدترین و یک طرفه‌ترین معاملاتی می‌داند که ایالات متحده تاکنون بدان تن داده است.

پلتفرم حزب جمهوریخواه سال ۲۰۲۴ و کمپین ترامپ اهداف (ادعایی) خاصی را در مورد ایران مشخص کرده اند؛ اهدافی چون، ممانعت از دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای و مقابله با توان و قدرت و نفوذ منطقه‌ای ایران با توسل به تحریم‌ها و ارائه کمک‌های نظامی و امنیتی به متحدان منطقه‌ای آمریکا.

ترامپ در مصاحبه اش با ایلان ماسک در ۱۲ اوت ۲۰۲۴ ادعا کرد که ایران در دوران دولتش به لحاظ اقتصادی تحت فشار بود و همین مقوله به ادعای رئیس جمهوری پیشین قدرت منطقه‌ای ایران را تحت تاثیر قرار داد.

بیشتر بخوانید:هریس نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا شد

ترامپ همچنین در این مصاحبه مدعی شد که دولت او با موفقیت چین را برای توقف واردات نفت از ایران تحت فشار قرار داده است. خرید نفت از ایران در سال ۲۰۱۹ کاهش یافت، با این همه در دورانی که ترامپ در قدرت بود دوباره افزایش یافت.

یمن، عربستان، سوریه و انتخابات آمریکا

هریس با هم صدا با اعضای حزب دموکرات بر پایان جنگ عربستان در یمن تاکید داشت. حالا با وقوع بحران در دریای سرخ به واسطه حملات انصار الله به کشتی‌های اسرائیلی یا کشتی‌هایی به مقصد سرزمین‌های اشغالی، نامزد پیشرو دموکرات‌ها بر تعهد آمریکا جهت کاهش توانایی انصار الله تاکید دارد.

دونالد ترامپ از ابتدا یکی از مخالفان سرسخت انصار الله بود و در سال ۲۰۲۱ نام این گروه را در لیست سیاه قرار داد؛ تصمیمی که نوعی بحران انسانی برای مردم یمن رقم زد. با این همه ترامپ در ژانویه ۲۰۲۴ از دولت بایدن به دلیل انجام حملات نظامی علیه اهداف انصار الله انتقاد کرد. در ارتباط با سوریه نیز در حالی که هریس از تداوم وضع موجود حمایت می‌کند و خواهان ارائه کمک‌های بشردوستانه در کنار تعریف کمپین برای مهار تروریسم هست، ترامپ بار دیگر بر پایان جنگ‌های بی پایان آمریکا تاکید دارد.

ترامپ در دوران ریاستش نیرو‌های آمریکایی ار از شمال شرق سوریه خارج کرد و بدین طریق متحدانش را در انزوا قرار داد؛ رخدادی که موجب شد تا جیم متیس استعفا دهد. با این همه به نظر می‌رسد ترامپ نیز در صورت بازگشت به کاخ سفید رویارویی با تروریسم بالاخص داعش را در اولویت‌های سیاست منطقه‌ای اش قرار دهد.

سال ۲۰۲۱، هریس علناً از توافقنامه ابراهیم حمایت کرد. او به عنوان معاون رئیس جمهور با رهبران کشور‌های عرب که رابطه شان را با اسرائیل عادی کرده اند نیز دیدار داشت. اما ترامپ خود مبتکر توافق ابراهیم در سال ۲۰۲۰ بود تا بدین طریق بستری را برای عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب هموار کند. از همین رو پیش بینی می‌شود که در دولت دوم ترامپ مقوله عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل در دستور کار قرار بگیرد، هرچند ریاض تاکید دارد که تشکیل کشور فلسطین پیش شرط چنین توافقی است.