پشت پرده تعطیلی موسسه گوته در تهران

اقتصاد۲۴-روز سه‌شنبه برخی شبکه‌های اجتماعی تصاویری از ورود نیروی انتظامی به موسسه زبان گوته در خیابان دیباجی تهران را منتشر کردند. آنگونه که تصاویر نشان می‌داد، سردر این موسسه زبان به صورت نیمه‌افراشته شده بود و اتومبیل‌های نیروی انتظامی مقابل در موسسه ایستاده بودند. ساعاتی بعد وزارت امور خارجه آلمان در بیانیه‌ای پلمب و برخورد مقام‌های امنیتی با موسسه آموزش زبان آلمانی گوته در تهران را رسما تایید کرد و از احضار سفیر ایران در برلین خبر داد.

وزارت خارجه آلمان در این بیانیه، پلمب موسسه گوته را غیرقابل توجیه خواند و افزود: «مبادلات زبانی پایه‌ای برای درک متقابل است. این موسسه مکانی محبوب و شناخته‌شده برای ارتباطات است، جایی که افراد با تعهد شخصی فراوان و در شرایط سخت برای یادگیری زبان تلاش می‌کنند.»

در همین بیانیه دولت آلمان از ایران خواست «فورا اجازه از سرگیری فعالیت‌های آموزشی این موسسه را صادر کند.»

خبرگزاری میزان، ارگان اطلاع رسانی قوه قضاییه در همان ساعات اولیه خبر را تایید کرد و نوشت: «دو شعبه از مراکز غیرقانونی وابسته به دولت آلمان» که با «نقض قوانین کشور، مرتکب اعمال غیرقانونی متعدد و تخلفات گسترده مالی شده بودند»، با دستور مقام قضایی تعطیل شدند.

در خبر میزان آمده است که قوه قضاییه «گزارش‌هایی از تخلفات سایر مراکز وابسته به آلمان در کشور، دریافت شده که تحقیقات در این مورد در جریان است.»

سوال اینجاست که چرا موسسه گوته در این برهه مورد هدف قرار گرفته است؟ آیا واقعا این موسسه، که از سال ۱۳۳۷ شمسی فعالیتش را در ایران آغاز کرده، یک نهاد غیرقانونی بوده است؟ اگر این طور بوده چرا تا امروز آن را پلمب نکرده بودند؟

سابقه تعطیلی موسسه گوته در تهران

موسسه گوته در ۶ دهه گذشته فراز و نشیب زیادی داشته است. قبل از انقلاب این موسسه فعالیت‌های فرهنگی و هنری هم داشت. گردهمایی شاعران و نویسندگان ایرانی در این موسسه انجام می‌شد و مراسم‌های شب شعر برگزار می‌کردند. بعد از انقلاب مدرسه آلمانی‌ها در ایران تعطیل و فعالیت انستیتو هم به زبان‌آموزی محدود شد.

سال ۱۳۶۶ رودی کارل طنزپرداز هلندی در یک برنامه طنز تلویزیونی در آلمان اظهاراتی توهین‌آمیز علیه رهبر فقید انقلاب مطرح کرد. دولت ایران در واکنش به این اظهارات توهین‌آمیز فعالیت انستیتو گوته را در تهران ممنوع کرد.

سفر خاتمی به آلمان در سال ۱۳۷۸ به عنوان رئیس‌جمهور، راه بازگشایی مجدد شعبه‌ای از انستیتو گوته در تهران را باز کرد. اما بار دیگر سال ۱۳۸۳ این موسسه به دلیل پرده‌برداری از لوح یادبود قربانیان میکونوس در برلین، تعطیل شد. در سال‌های بعد انستیتو درگیر آموزش زبان به زبان‌آموز‌هایی بود که عمدتا قصد مهاجرت به آلمان را داشتند. تعطیلی این موسسه عملا فرآیند مهاجرت افراد به آلمان را که در برخی پرونده‌ها نیازمند داشتن مدرک زبان آلمانی است، مختل خواهد کرد.

سفیر پیشین ایران در آلمان: موسسه گوته قانونی بود و حساسیت امنیتی بر روی آن وجود نداشت

علی ماجدی که بین سال‌های ۱۳۹۳ تا ۹۷ سفیر ایران در آلمان بوده می‌گوید موسسه گوته سال‌ها در ایران به صورت قانونی فعال بود و در زمان سفارت من در برلین مطلقا هیچ حساسیت امنیتی از سوی دولت ایران بر روی این موسسه وجود نداشته است.

او به رویداد۲۴ می‌گوید: «وزارت خارجه ایران چه زمانی که می‌خواستم به عنوان سفیر اعزام شوم چه در دوره سفارت، هیچ ملاحظه امنیتی را در مورد موسسه گوته به من گوشزد نکرده بودند یا در مورد احتمال وجود حساسیت بر این موسسه حرفی زده نشده بود.»

بیشتر بخوانید:آلمان ضمانت‌های صادرات و سرمایه‌گذاری با ایران را به حالت تعلیق درآورد

ماجدی تاکید می‌کند نهاد‌های داخلی ایران در ملاقات‌های مختلفی که با آن‌ها داشته، هیچ حساسیتی بر روی فعالیت‌های این موسسه نداشتند.

سفیر پیشین ایران در آلمان می‌گوید البته متقابلا در این دوران حساسیتی از سوی آلمان بر روی موسسات وابسته به ایران هم وجود نداشت.

اشاره ماجدی به احتمال وجود رابطه علی میان بسته‌شدن مرکز اسلامی هامبورگ توسط دولت ایران و پلمب و تعطیلی موسسه گوته در تهران است.

مقابله به مثل ایران بعد از تعطیلی مرکز اسلامی هامبورگ

چند روز قبل از هجوم نیرو‌های امنیتی به موسسه گوته، چندین فعال سیاسی تندرو در شبکه‌های اجتماعی خود خواستار تعطیلی این موسسه در ازای تعطیلی مراکز فرهنگی و اسلامی در آلمان شده بودند. در پی تعطیلی مرکز اسلامی هامبورگ توسط دولت آلمان در هفته‌های اخیر، عبدالرضا داوری چهره رسانه‌ای نزدیک به احمدی‌نژاد در توییتر خود نوشته بود «اکنون که دولت آلمان مرکز اسلامی هامبورگ وابسته به جمهوری اسلامی را تعطیل کرده است، دولت جمهوری اسلامی هم باید بصورت متقابل انستیتو گوته که موسسه فرهنگی و آموزشی وابسته به سفارت آلمان در تهران است را تعطیل نماید.»

اشاره داوری به اقدام اخیر دولت آلمان است. آلمان طی بیانیه‌ای در روز چهارشنبه سوم مرداد ماه فعالیت مرکز اسلامی هامبورگ را ممنوع اعلام کرد.

دولت آلمان مدعی شد که این مرکز به «تبلیغ ایدئولوژی جمهوری اسلامی، حمایت از حزب‌الله لبنان و اقدام علیه قانون اساسی آلمان» مشغول بوده است.

پلیس آلمان با هدف بازرسی و تحقیق، به ۵۳ مکان وابسته به مرکز اسلامی هامبورگ در سراسر آلمان یورش برد.

وزارت کشور فدرال آلمان در حکمی که برای مرکز اسلامی هامبورگ صادر کرده ادعا کرده این نهاد با دولت ایران و حزب الله لبنان در ارتباط بوده است.

نشریه اشپیگل هم در گزارشی اسنادی منتشر کرده و ادعا کرده است که محمدهادی مفتح، رییس مرکز اسلامی هامبورگ به طور مستمر با بیت رهبری در تماس بوده است.

نگرانی مرکز اسلامی هامبورگ از حساسیت امنیتی دولت محلی آلمان و مراجعه پی در پی به مقامات فدرال، سرآغاز تحقیقات دولت آلمان

شنیده‌های رویداد۲۴ حاکی از آن است که علت تعطیلی مرکز اسلامی هامبورگ، اعتراض مسجد این مرکز اسلامی به دولت محلی برای نگاه امنیتی به فعالیت‌های آن بوده است.

برخی گزارش‌هایی که به دست رویداد۲۴ رسیده نشان می‌دهد ظاهرا مرکز اسلامی هامبورگ اخیرا چندین‌بار از مقامات دولت محلی آلمان خواسته توضیح بدهند که چرا به لحاظ امنیتی بر روی این مرکز حساس شده‌اند. این سوالات، مستقیما از سوی مرکز اسلامی و بدون وساطت سفارت، از مقامات محلی پرسیده شده و حساسیت بر روی فعالیت مرکز را افزایش داده است.

در پی همین مراجعه‌های پی‌در‌پی مرکز به مقامات محلی، تحقیقات وزارت کشور آلمان بر روی مرکز اسلامی آغاز شده و به اسنادی ختم شده که به تازگی منتشر شده‌اند.

ماجدی: دولت آلمان از وابستگی مرکز اسلامی هامبورگ به جمهوری اسلامی خبر داشت

علی ماجدی سفیر پیشین ایران در آلمان به رویداد۲۴ گفته در زمانی که من سفیر بودن دولت آلمان هیچ مخالفتی با فعالیت مراکز اسلامی هامبورگ یا مراکز اسلامی در برلین و فرانکفورت نداشت.

او می‌گوید رابطه ایران و آلمان در این سال‌ها تغییراتی داشته است. زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، اروپا روابط سیاسی را حفظ کرد، اما نتوانست کار اقتصادی را انجام دهند. با این حال در زمانی که من سفیر بودم هم مرکز اسلامی هامبورگ و هم برلین فعال بودند و هیچ حساسیتی هم روی آن‌ها وجود نداشت.

ماجدی تاکید کرده: آلمان‌ها اسلام را به عنوان یک دین پذیرفته‌اند و این را هم رسما اعلام کرده‌اند و معاقبا با تبلیغ این دین هم هیچ مشکلی ندارند.

او درباره اینکه آیا مرکز اسلامی هامبورگ در آلمان به عنوان یک مرکز وابسته به ایران شناخته می‌شد یا خیر؟ گفته: دولت آلمان می‌دانست که این مرکز متعلق به ایران است و اگر فعالیتی مغایر امنیت ملی خودش مشاهده می‌کرد، قاعدتا آن را به سفیر ایران در آلمان اطلاع می‌داد، اما هرگز این اتفاق در گذشته رخ نداده است.

مرکز اسلامی هامبورگ وابسته به دولت ایران نبوده، اما بعد از انقلاب شرایطش تغییر کرده

ماجدی می‌گوید: «این مرکز زمانی که شکل گرفته هیچ ارتباطی به دولت ایران نداشته است. این مرکز از سوی مرجعیت آیت‌الله بروجردی در آلمان تاسیس شد و رژیم گذشته در ساخت این مرکز هیچ نقشی نداشت و این مرکز تحت عنوان یک موسسه دینی غیر دولتی شکل گرفته است. بعد از انقلاب ایران، هم این مرکز همچنان فعال بوده و این بار حاکمیت ایران، یک حاکمیت دینی شده و ارتباطش با مرکز تغییر کرده است»

سفیر پیشین ایران در آلمان می‌گوید تعطیلی موسسه گوته در ازای مرکز اسلامی هامبورگ اقدام مناسبی نیست.

او می‌گوید: «مقابله‌به‌مثل کردن در آستانه دولت چهاردهم که وعده بهبود رابطه با دنیا را داده، از نظر دیپلماسی غیرقابل‌قبول است. اگر ما به دنبال بازگشایی مرکز اسلامی هامبورگ بودیم باید ابتدا از طریق مذاکره با دولت و وزارت خارجه آلمان کار را پیش می‌بردیم. ما با احضار سفیر آلمان به وزارت خارجه باید توضیح می‌دادیم که این مرکز چندین سال در آلمان فعال بوده و شما هم از نوع فعالیت آن آگاه بودید. می‌دانستید که این مرکز همیشه از سوی یک مرجعیت شیعه هدایت می‌شده و الان یکی از مراجع شیعه رهبر جمهوری اسلامی است و شکل کار تغییر نکرده است و شما نمی‌توانید این ارتباط را بهانه‌ای برای تعطیلی مرکز قرار دهید. در آلمان مراکز اسلامی زیادی وجود دارد و این هم یکی از آنهاست و کار تبلیغی می‌کرده و خلاف هم نبوده است.»

ماجدی می‌گوید: «ما باید اول دیپلماسی را در پیش می‌گرفتیم در غیر این صورت هر دو طرف را وارد فاز دیگری کرده ایم.»