همه چیز درباره سرطان پانکراس و راه‌های درمان آن

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: سرطان پانکراس یا سرطان لوزالمعده یکی از سرطان‌های خطرناک و مهاجم است که در بافت پانکراس، یک غده در پشت معده، شکل می‌گیرد. پانکراس نقش مهمی در تولید آنزیم‌های گوارشی و هورمون‌هایی مانند انسولین دارد. سرطان پانکراس نوعی از سرطان‌های خاموش است که در کمال سکوت و خاموشی پیشرفت می‌کند و علائم آن در مراحل انتهایی بروز می‌کند. این بیماری از بیماری‌های کشنده و تهاجمی است و شناخت آن می‌تواند به تشخیص بهتر آن کمک کند. 

سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس چیست؟

پانکراس یا لوزالمعده یکی از اعضای دستگاه گوارش است که به همراه کیسه صفرا در هضم غذا نقش دارد. با ایجاد جهش در دی ان‌ای (DNA) سلول‌های پانکراس، سلول‌ها بی‌وقفه رشد می‌کنند و بدون مرگ سلولی به زندگی طبیعی خود ادامه می‌دهند. تجمع این سلول‌ها منجر به تشکیل تومور در پانکراس می‌شود.

اگر این نوع از سرطان درمان نشود به ارگان‌های اطراف و رگ‌های خونی گسترش می‌یابد. تشخیص سرطان پانکراس می‌تواند دشوار باشد، زیرا در مراحل اولیه بدخیمی پانکراس علائم واضحی وجود ندارد. اما در افراد مبتلا به کیست لوزالمعده یا دارای سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده، غربالگری سرطان به تشخیص زودهنگام سرطان کمک می‌کند.

قسمت‌های مختلف پانکراس

پانکراس به چند قسمت تقسیم بندی می‌شود. سر، تنه و دم از قسمت‌های مختلف پانکراس هستند. این نوع سرطان به طور شایع در قسمت سر پانکراس بروز می‌کند. به طور معمول در اوایل زمان تشکیل این سرطان، هیچ علائمی در بدن فرد بیمار ظهور نمی‌کند. همین مسئله باعث می‌شود که این سرطان با تاخیر تشخیص داده شود. تاخیر در تشخیص این سرطان باعث می‌شود که در بدو شناسایی آن بیمار به محیط اطراف پیشرفت کرده باشد. در حدود ۸۰ الی ۸۵ درصد از بیماران در بدو مراجعه مبتلا به بیماری پیشرفته هستند.

علائم سرطان پانکراس

هنگامی که علائم سرطان پانکراس برای اولین بار ظاهر می‌شود، معمولاً شامل زردی یا زردی پوست و سفیدی چشم می‌شود که به دلیل وجود بیلی روبین بیش از حد ایجاد می‌شود که – ماده‌ای تیره و زرد مایل به قهوه‌ای ساخته شده توسط کبد است. کاهش وزن ناگهانی نیز یکی از علائم هشدار دهنده اولیه سرطان پانکراس است. سایر علائم سرطان لوزالمعده عبارتند از:

•    ادرار تیره رنگ

•    خارش پوست

•    مشکلات گوارشی، از جمله مدفوع غیر طبیعی، حالت تهوع یا استفراغ

•    درد در قسمت فوقانی شکم که ممکن است به پشت نیز کشیده شود

•    از دست دادن اشتها

•    کیسه صفرا متورم که توسط پزشک و به هنگام معاینه مشخص می‌شود.

•    لخته شدن خون

•    دیابت

عوامل خطر سرطان پانکراس

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند، عبارتند از:

•    سیگار کشیدن

•    دیابت

•    التهاب مزمن پانکراس (پانکراتیت)

•    سندرم‌های ژنتیکی که می‌توانند خطر سرطان را افزایش دهند، از جمله جهش ژن BRCA۲، سندرم لینچ و

•    سندرم ملانوما بدخیم مول آتیپیک خانوادگی (FAMMM)

•    سابقه خانوادگی سرطان پانکراس

•    چاقی

•    سن بالا، زیرا اکثر افراد پس از ۶۵ سالگی تشخیص داده می‌شوند.

•    یک مطالعه بزرگ نشان داد که ترکیبی از سیگار کشیدن، دیابت طولانی مدت و رژیم غذایی نامناسب خطر ابتلا به سرطان پانکراس را بیش از خطر هر یک از این عوامل به تنهایی افزایش می‌دهد.

روش‌های تشخیص سرطان پانکراس

•    پانکراتیت مزمن

•    بیماری زخم گوارشی

•    سایر بدخیمی‌های گوارشی

•    لنفوما

•    انسداد صفراوی

•    هپاتیت

•    گاستریت

•    کله سیستیت

•    کلانژیت

ارزیابی تشخیص در سرطان پانکراس

•    مطالعات آزمایشگاهی اولیه عبارتست از شمارش کامل گلبول‌های خونی، تست‌های عملکرد کبد، امیلاز و لیپاز

•    بررسی آنتی‌ژن‌های مربوط به تومور

•    سی‌تی‌اسکن شکم باید اولین آزمایش باشد این تست وسعت بیمار را نشان داده ممکن است متاستاز‌ها را مشخص کند.

•    سونوگرافی

•    MRI، آنژیوگرافی با رزونانس مغناطیسی یا لاپاروسکوپی ممکن است برای تصمیم گیری در مورد قابلیت برداشتن تومور انجام شود.

•    نمونه برداری از راه پوست یا اندوسکوپی تحت هدایت سونوگرافی برای تشخیص قطعی

•    کنترل مشکلات اعصاب و روان در بیماران مبتلا به سرطان

روش‌های درمان سرطان پانکراس

درمان سرطان پانکراس به مرحله و محل سرطان و همچنین به سلامت کلی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. برای اکثر افراد، اولین هدف درمان سرطان پانکراس، از بین بردن سرطان در صورت امکان است. وقتی این یک گزینه نیست، تمرکز ممکن است روی بهبود کیفیت زندگی و محدود کردن سرطان از رشد یا ایجاد آسیب بیشتر باشد. درمان سرطان پانکراس (لوزالمعده) ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این موارد باشد. زمانی که سرطان لوزالمعده پیشرفته است و احتمالاً این درمان‌ها فایده‌ای ندارند، پزشک شما بر روی تسکین علائم (مراقبت تسکینی) تمرکز می‌کند تا شما را تا حد امکان راحت نگه دارد.

۱. عمل جراحی

عمل‌های مورد استفاده در افراد مبتلا به سرطان پانکراس عبارتند از:

•    جراحی برای تومور‌های سر لوزالمعده: اگر سرطان شما در سر لوزالمعده قرار دارد، ممکن است عمل جراحی به نام روش ویپل (پانکراتیکودئودنکتومی) را برای شما در نظر بگیرند. روش Whipple یک عمل تکنیکی دشوار برای برداشتن سر پانکراس، قسمت اول روده کوچک (اثنی عشر)، کیسه صفرا، بخشی از مجرای صفراوی و غدد لنفاوی مجاور است. در برخی شرایط ممکن است بخشی از معده و روده بزرگ نیز برداشته شود. جراح شما قسمت‌های باقی مانده از لوزالمعده، معده و روده را دوباره به هم متصل می‌کند تا به شما امکان هضم غذا را بدهد.

•    جراحی برای تومور‌های بدن و دم پانکراس: جراحی برداشتن سمت چپ (بدن و دم) پانکراس را پانکراتکتومی دیستال می‌نامند. در این روش، جراح ممکن است نیاز به برداشتن طحال شما داشته باشد. جراحی برای برداشتن کل پانکراس. در برخی افراد، ممکن است نیاز به برداشتن کل پانکراس باشد. به این عمل پانکراتکتومی کامل می‌گویند. شما می‌توانید بدون لوزالمعده نسبتاً عادی زندگی کنید، اما به انسولین و جایگزینی آنزیم مادام العمر نیاز دارید.

•    جراحی برای تومور‌هایی که عروق خونی مجاور را تحت تاثیر قرار می‌دهند: بسیاری از افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته در صورتی که تومور‌های آن‌ها رگ‌های خونی مجاور را درگیر کند، واجد شرایط عمل ویپل یا سایر جراحی‌های پانکراس نیستند. در مراکز پزشکی بسیار تخصصی و با تجربه، جراحان ممکن است عمل جراحی پانکراس را ارائه دهند که شامل برداشتن و بازسازی عروق خونی آسیب دیده است. 

هر یک از این جراحی‌ها خطر خونریزی و عفونت را به همراه دارد. اگر پس از جراحی، معده در تخلیه مشکل داشته باشد (تاخیر در تخلیه معده) برخی افراد دچار تهوع و استفراغ می‌شوند؛ بنابراین از هر یک از این روش‌ها انتظار بهبودی طولانی را داشته باشید. شما چندین روز را در بیمارستان سپری خواهید کرد و سپس چندین هفته در خانه بهبود خواهید یافت. تحقیقات گسترده نشان می‌دهد که جراحی سرطان لوزالمعده زمانی که توسط جراحان مجرب در مراکز تخصصی انجام شود، عوارض کمتری ایجاد می‌کند.

•    شیمی درمانی: در شیمی درمانی از دارو‌ها برای کمک به کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این دارو‌ها را می‌توان به داخل رگ تزریق یا به صورت خوراکی مصرف کرد. ممکن است یک داروی شیمی درمانی یا ترکیبی از آن‌ها را دریافت کنید. شیمی درمانی همچنین می‌تواند با پرتودرمانی ترکیب شود. شیمی‌درمانی معمولاً برای درمان سرطانی استفاده می‌شود که فراتر از پانکراس به سایر اندام‌ها گسترش نیافته است. در مراکز پزشکی تخصصی، این ترکیب ممکن است قبل از جراحی برای کمک به کوچک شدن تومور استفاده شود. گاهی اوقات پس از جراحی برای کاهش خطر عود سرطان پانکراس از شیمی درمانی نیز استفاده می‌شود. در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده پیشرفته و سرطانی که به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته است، از شیمی درمانی ممکن است برای کنترل رشد سرطان، تسکین علائم و طولانی‌تر شدن بقا استفاده شود.

۲. پرتو درمانی

در پرتودرمانی، از پرتو‌های پرانرژی مانند پرتو‌های ساخته شده از اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. ممکن است قبل یا بعد از جراحی سرطان، درمان‌های پرتودرمانی، اغلب همراه با شیمی درمانی، دریافت کنید. یا زمانی که سرطان شما با جراحی قابل درمان نباشد، پزشک ممکن است ترکیبی از درمان‌های پرتودرمانی و شیمی درمانی را توصیه کند.

پرتودرمانی معمولاً با دستگاهی که در اطراف شما حرکت می‌کند و تابش را به نقاط خاصی از بدن شما هدایت می‌کند (تابش پرتو خارجی)، انجام می‌شود. در مراکز پزشکی تخصصی، پرتودرمانی ممکن است در حین جراحی (اشعه حین عمل) انجام شود.

در پرتودرمانی سنتی از اشعه ایکس برای درمان سرطان استفاده می‌شود، اما شکل جدیدتری از پرتو با استفاده از پروتون در برخی از مراکز پزشکی موجود است. در شرایط خاص، پروتون درمانی می‌تواند برای درمان سرطان لوزالمعده استفاده شود و ممکن است در مقایسه با پرتودرمانی استاندارد، عوارض جانبی کمتری در پی داشته باشد.

۳. آزمایشات بالینی

کارآزمایی‌های بالینی، مطالعاتی برای آزمایش درمان‌های جدید، مانند درمان سیستمیک، و رویکرد‌های جدید جراحی یا پرتودرمانی هستند. اگر درمان مورد مطالعه ایمن‌تر و موثرتر از درمان‌های فعلی ثابت شود، می‌تواند به استاندارد جدید مراقبت تبدیل شود. آزمایش‌های بالینی سرطان لوزالمعده ممکن است به شما این فرصت را بدهد که درمان هدفمند جدید، دارو‌های شیمی‌درمانی، درمان‌های ایمونوتراپی یا واکسن‌ها را امتحان کنید. 

آزمایش‌های بالینی نمی‌توانند درمان را تضمین کنند و ممکن است عوارض جانبی جدی یا غیرمنتظره داشته باشند. از سوی دیگر، کارآزمایی‌های بالینی سرطان به دقت تحت نظارت قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که تا حد امکان ایمن انجام می‌شوند؛ و آن‌ها دسترسی به درمان‌هایی را ارائه می‌دهند که در غیر این صورت در دسترس شما نبودند. در مورد اینکه چه آزمایشات بالینی ممکن است برای شما مناسب باشد، با پزشک خود صحبت کنید.

۴. مراقبت حمایتی

مراقبت حمایتی (تسکینی) یک مراقبت پزشکی تخصصی است که بر تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی تمرکز دارد. مراقبت تسکینی توسط تیم‌هایی متشکل از پزشکان، پرستاران، مددکاران اجتماعی و سایر متخصصان ویژه آموزش دیده ارائه می‌شود. هدف این تیم‌ها بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده‌هایشان است. متخصصان مراقبت‌های تسکینی با شما، خانواده و سایر پزشکان شما همکاری می‌کنند، تا سطح با کیفیتی از حمایت را ارائه دهند که مکمل مراقبت‌های پزشکی مداوم شما باشد. این روش اغلب در حین انجام درمان‌های تهاجمی مانند جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی استفاده می‌شود.

هنگامی که از مراقبت تسکینی همراه با سایر درمان‌های مناسب استفاده می‌شود – حتی بلافاصله پس از تشخیص – افراد مبتلا به سرطان ممکن است احساس بهتری داشته باشند و عمر طولانی تری داشته باشند.

۵. طب جایگزین

برخی از رویکرد‌های طب یکپارچه و جایگزین ممکن است به علائم و نشانه‌هایی که به دلیل سرطان یا درمان‌های سرطان تجربه می‌کنید کمک کنند. درمان‌هایی که به شما کمک می‌کند تا با پریشانی کنار بیایید افراد مبتلا به سرطان اغلب احساس ناراحتی را تجربه می‌کنند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ناراحتی در افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده شایع‌تر از افراد مبتلا به سایر انواع سرطان است.

اگر مضطرب هستید، ممکن است در خوابیدن مشکل داشته باشید و مدام به سرطان خود فکر کنید. ممکن است احساس عصبانیت یا غمگینی کنید. احساسات خود را با پزشک خود در میان بگذارید. متخصصان می‌توانند به شما کمک کنند تا احساسات خود را مرتب کنید و به شما کمک کنند تا استراتژی‌هایی برای مقابله با آن ابداع کنید. در برخی موارد، دارو‌ها ممکن است کمک کنند. طب یکپارچه و درمان‌های جایگزین نیز ممکن است به شما در مقابله با پریشانی کمک کند. مثال‌ها عبارتند از:

•    طب سوزنی

•    هنر درمانی

•    ورزش

•    ماساژ درمانی

•    مراقبه

•    موزیک درمانی

•    تمرینات آرامش‌بخش 

•    معنویت

اگر به این گزینه‌های درمانی علاقه‌مند هستید، با پزشک خود صحبت کنید.

پیشگیری از سرطان پانکراس

با رعایت موارد زیر می‌توانیم خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهیم:

•    ترک سیگار: در صورت استعمال سیگار باید سعی کنیم آن را ترک کنیم. می‌توانیم با پزشک خود در مورد راهکار‌های کمک‌کننده، از جمله گروه‌های حمایتی، دارو‌ها و درمان جایگزین نیکوتین صحبت کنیم.

•    تناسب اندام: اگر وزن مناسبی داریم باید برای حفظ آن تلاش کنیم و در صورت اضافه وزن یا چاقی، برنامه‌ای برای کاهش وزن آهسته و پیوسته در نظر بگیریم. ورزش روزانه همراه با یک رژیم غذایی غنی از سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات کامل به کاهش وزن کمک می‌کند.

•    رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزی‌های رنگارنگ و غلات کامل ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.

•    مشورت با پزشک: در صورت داشتن سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده بهتر است با یک مشاور ژنتیک مشورت نماییم. پزشک می‌تواند با بررسی سابقه خانوادگی، لزوم انجام آزمایش ژنتیک برای بررسی خطر ابتلا به سرطان پانکراس یا سایر سرطان‌ها را مشخص کند.