بررسی حمله اسرائیل به ایران و واکنش‌های پس از آن

اقتصاد۲۴-بامداد شنبه ۵ آبان ۱۴۰۳، اولین اقدام اسرائیل علیه ایران و در خاک ایران رخ داد که تل‌آویو مسئولیت آن را به صورت رسمی پذیرفت. بامداد شنبه درحالی‌که گزارش‌هایی از شنیده شدن صدای انفجار در نقاط مختلف کشور به‌خصوص اطراف تهران حکایت داشت، در نهایت دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل اعلام کرد که ارتش این رژیم در حال انجام عملیات‌هایی هدفمند علیه اهدافی نظامی در ایران است.

صدای اولین انفجار‌ها در تهران به‌خصوص غرب پایتخت، حوالی ساعت ۲ تا ۲:۱۰ بامداد شنیده شد. خبر حمله اسرائیل به اهدافی در اطراف تهران، خوزستان و ایلام در نهایت از سوی مقامات رسمی کشورمان مورد تائید قرار گرفت.

صبح دیروز قرارگاه پدافند هوایی کشور در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «به استحضار ملت شریف ایران می‌رساند، باوجود هشدار‌های قبلی مسئولین جمهوری اسلامی به رژیم جنایتکار و غیرقانونی صهیونیستی مبنی بر پرهیز از هرگونه اقدام ماجراجویانه، این رژیم جعلی بامداد امروز در اقدامی تنش‌زا، نقاطی از مراکز نظامی در استان‌های تهران، خوزستان و ایلام را مورد هجوم قرار داده که ضمن رهگیری و مقابله موفق توسط سامانه یکپارچه پدافند هوایی کشور با این اقدام تجاوزکارانه، آسیب‌های محدودی به برخی از نقاط وارد شده که ابعاد این حادثه در دست بررسی است.»

در حال حاضر دو نگاه در ایران نسبت به این موضوع مطرح می‌شود. یک گروه معتقد به پایان دادن این چرخه و گروهی دیگر خواستار پاسخ شدیدتر هستند.

اطلاعیه ستاد کل نیرو‌های مسلح

مرکز ارتباطات ستاد کل نیرو‌های مسلح کشورمان شب گذشته با صدور بیانیه‌ای رسمی، به تشریح جزئیات این حمله پرداخت. در این بیانیه آمده است:

«به اطلاع ملت شریف و غیور ایران اسلامی می‌رساند هواپیما‌های دشمن صهیونی در تجاوزی آشکار و مغایر با قوانین بین‌المللی در بامداد امروز، شنبه ۵ آبان‌ماه، با استفاده از فضای در اختیار ارتش تروریستی آمریکا در عراق در یکصدکیلومتری مرز‌های ایران و از راه دور، تعدادی موشک دوربردِ هواپایه که دارای سر جنگی بسیار سبک در حدود یک‌پنجم کلاهک موشک‌های بالستیک ایرانی می‌باشد را به سمت برخی از رادار‌های مرزی در استان‌های ایلام، خوزستان و اطراف استان تهران پرتاب نموده که در پی عملکرد به‌موقع پدافند هوایی کشور، خسارت محدود و کم‌اثری را وارد و چند سامانه راداری آسیب دیده که تعدادی بلافاصله ترمیم و برخی نیز در حال ترمیم هستند. 

بیشتر بخوانید: عکس/ آخرین چت شهید شاهرخی‌فر با یکی از دوستانش، دو ساعت پیش از شهادت

در این اقدام نامشروع و غیرقانونی، با آمادگی پدافند هوایی کشور تعداد قابل توجهی از موشک‌ها ردگیری و رهگیری شده و از ورود هواپیما‌های دشمن به حریم هوایی کشور جلوگیری به عمل آمده است. ایران ضمن محفوظ دانستن حق پاسخ قانونی و مشروع خود در وقت مقتضی، برقراری آتش‌بس پایدار در غزه و لبنان برای جلوگیری از کشتار مردم بی‌پناه و مظلوم را مورد تأکید قرار می‌دهد. به دولت تروریست‌پرور و جنایتکار آمریکا که نقش محوری در حمایت و پشتیبانی همه‌جانبه از اقدامات مجرمانه رژیم صهیونی در برهم زدن امنیت منطقه دارد، هشدار داده می‌شود برای جلوگیری از گسترش درگیری و ناامنی در منطقه و کشتار مردم بی‌گناه به‌ویژه در غزه و لبنان این رژیم غیرقانونی و نامشروع را مهار نموده و خود و هم‌پیمانانش را در باتلاقی که آن رژیم اشغالگر ایجاد نموده است، بیش از این گرفتار ننماید.»

ادعایی درباره انهدام ۲۰ هدف

مقامات و رسانه‌های اسرائیلی مدعی شدند که ۲۰ هدف با استفاده از ۱۴۰ جنگنده در ایران مورد حمله قرار گرفتند. یک منبع آگاه در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: «ادعای ارتش اسرائیل مبنی بر هدف قرار دادن ۲۰ نقطه در کشور غیرواقعی است و تعداد اهداف دشمن با فاصله، کمتر از این میزان است.»

این منبع همچنین اظهار داشت: «اقدام صهیونیست‌ها از بیرون از مرز‌های کشور صورت گرفته و آسیب‌های محدودی وارد کرده است.»

او همچنین هدف قرار گرفتن مراکز نظامی سپاه در تهران را تکذیب کرد. این منبع آگاه که نامش فاش نشد، ادعای استفاده بیش از ۱۰۰ هواپیمای نظامی در این حمله را نیز دروغ و بزرگنمایی دانست.

گستره حمله

اخبار زیادی از گستره حمله اسرائیل در دست نیست. تا زمان تنظیم این گزارش، اظهارنظر‌های رسمی صرفاً وقوع حمله در استان‌های تهران، خوزستان و ایلام را تائید کردند. تا این زمان، شهادت دو نفر از پرسنل نیروی پدافند هوایی ارتش در جریان تجاوز نظامی اسرائیل مورد تائید قرار گرفت و نام دو شهید دیگر نیز اعلام شد که در صورت تائید، تعداد تلفات انسانی این حمله را به چهار نفر افزایش خواهد داد.

از محل شهادت سرگرد عملیات موشک حمزه جهان‌دیده و استوار عملیات موشک محمدمهدی شاهرخی‌فر خبری اعلام نشده است، اما شنیده‌ها حاکی از شهادت آنان در حمله به سایت پدافندی نزدیک ماهشهر در استان خوزستان است. مهدی نقوی و سجاد منصوری نیز دو شهید دیگر حمله اسرائیل بودند که شهادت آنان شب گذشته تائید شد.

اخبار تائیدنشده حاکی از آن است که یک پایگاه نظامی در شرق تهران و چند پایگاه نظامی در جنوب و جنوبغرب تهران هدف این حمله‌ها قرار گرفتند. همچنین خبر تائیدنشده دیگری نیز حاکی از آن است که یک کارخانه در شهرک صنعتی شمس‌آباد واقع در ۵ کیلومتری فرودگاه امام خمینی (ره) نیز هدف اصابت قرار گرفت. اما جزئیاتی از این موضوع منتشر نشده است. همچنین اطلاعیه رسمی از اهداف عملیات اسرائیل در استان‌های ایلام و خوزستان نیز منتشر نشده است.

بیانیه وزارت خارجه

دستگاه دیپلماسی کشورمان ضمن محکوم کردن تجاوز نظامی اسرائیل، در بیانیه‌ای رسمی عنوان داشت: «همانطور که بار‌ها توسط مراجع صلاحیت‌دار جمهوری اسلامی ایران تاکید شده است، جمهوری اسلامی ایران با ابتنای بر حق ذاتی دفاع مشروع، که در ماده ۵۱ منشور ملل متحد نیز منعکس شده است، خود را محق و موظف به دفاع در برابر اعمال تجاوزکارانه خارجی می‌داند.»

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر استفاده از همه توانمندی‌های مادی و معنوی ملت ایران برای دفاع از امنیت و منافع حیاتی خود، و نیز با وقوف به وظایف خود در قبال صلح و امنیت منطقه‌ای، مسئولیت فردی و جمعی همه کشور‌های منطقه برای حراست از صلح و ثبات منطقه را خاطرنشان می‌کند و از همه کشور‌های صلح‌دوست در منطقه و سایر کشور‌ها که با درک شرایط خطیر موجود از اقدام تجاوزکارانه رژیم اشغالگر اسرائیل ابراز انزجار نموده و آن را محکوم کرده‌اند، قدردانی می‌کند.»

بایدن: امیدوارم این نقطه پایان باشد

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به خبرنگاران گفت که امیدوار است این حملات نقطه پایانی بر تقابل مستقیم میان ایران و اسرائیل باشد. او گفت به نظر می‌رسد که اسرائیل فقط اهداف نظامی را در ایران مورد حمله قرار داده است. یک مقام کاخ سفید در جریان این تجاوز نظامی به شبکه سی‌بی‌اس اعلام کرد که در جریان عملیات قرار دارند و این حمله پاسخی به حمله موشکی ۱ اکتبر (۱۰ مهر) است. آمریکا ساعاتی بعد، هرگونه مشارکت خود در عملیات نظامی اسرائیل علیه اهدافی در ایران را تکذیب کرد.

محکومیت‌های خارجی

عربستان، اردن، پاکستان، لبنان، ترکیه، بحرین، عمان، قطر، عراق، سوریه، امارت اسلامی افغانستان، اقلیم کردستان عراق، اندونزی، مصر، مالدیو، موریتانی، ونزوئلا، الجزایر، سوئیس و شورای همکاری خلیج‌فارس دولت‌ها و سازوکار‌های منطقه‌ای بودند که این حمله را با ادبیات مختلف – از جمله ذکر یا عدم ذکر نام اسرائیل – محکوم کردند.

فرانسه تجاوز نظامی اسرائیل به ایران را محکوم نکرد و خواستار خویشتنداری طرفین شد. صدراعظم آلمان نیز موضع مشابهی اتخاذ کرد و از ایران خواست که دست به تشدید تنش نزند تا راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز ارائه شود.

کی‌یر استارمر نخست‌وزیر بریتانیا ضمن تاکید بر حق اسرائیل برای دفاع از خود و دعوت طرفین به خویشتنداری، اظهار داشت که ایران نباید به این حمله واکنش نشان دهد.

ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه این تجاوز را محکوم نکرد، اما نسبت به افزایش تنش در منطقه ابراز نگرانی کرد. وزارت خارجه هند نیز موضعی مشابه روسیه داشت.

اتحادیه اروپا از موضع‌گیری خودداری و اعلام کرد که ادامه این اقدامات تهدیدی برای گسترش درگیری‌ها در منطقه است. دبیرکل سازمان ملل از ادامه تشدید تنش در خاورمیانه ابراز نگرانی کرد.

واکنش‌های داخلی

محمداسماعیل کوثری، فرمانده ارشد پیشین سپاه و عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس درباره این حمله گفت: «رژیم صهیونیستی باید تاوان تجاوز به تمامیت ارضی ایران را بدهد. پاسخ ایران با درنظر گرفتن همه جوانب و

بیشتر بخوانید:حمله قریب الوقوع ایران به اسراییل؟

مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان این تجاوز را محکوم کرد. عبدالحمید پایگاه‌های نظامی ایران را «سرمایه‌های ملی» خواند و از جامعه جهانی خواست اسرائیل را تحت فشار قرار دهند تا به اشغال سرزمین‌های فلسطینی پایان دهد. حداقل دو تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا، محدود بودن حمله نظامی اسرائیل را نتیجه دیپلماسی دانستند.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در این‌باره نوشت: «حمله هوایی سحرگاه امروز اسرائیل به ایران، بیش از آنکه دستاورد نظامی برای تل‌آویو باشد، موفقیت دیپلماتیک برای واشنگتن بود که توانست نتانیاهو را وادار نماید تا حمله را بسیار محدود سازد تا ایران مجبور به تلافی نشود. آمریکایی‌ها برای چندمین بار نشان دادند که خواهان جنگ با ایران نیستند.»

محمد مهاجری، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا نیز در توئیتر خود نوشت: «برخلاف حملات قبلی رژیم صهیونیستی به میهن عزیزمان که ‎کشور‌های عربی سکوت می‌کردند، بعد از تهاجم دیشب چند کشور عربی آن را رسماً محکوم کردند. این موفقیت را می‌گذاریم به حساب تلاش‌های دیپلماتیک سردار میدان دیپلماسی ایران، سیدعباس عراقچی.»

نقطه پایان یا شروع جنگ؟

همانطور که در ابتدای گزارش اشاره شد، دو نگاه عمده درباره اقدامات بعدی ایران وجود دارد. موافقان پاسخ ایران می‌گویند آن‌ها به پایتخت ایران حمله کردند و باید درسی سخت به آنان بدهیم که عقب بروند. مخالفان می‌گویند پاسخ‌های پیشین این روند را متوقف نکرده و با شکستن قفل برخورد مستقیم میان دو طرف، احتمال افزایش تنش بیشتر است.

محمد ایمانی، نویسنده روزنامه کیهان در یادداشتی تلگرامی در این باره نوشت: «در سه هفته پس از عملیات وعده صادق ۲، با وجود هارت و پورت بسیار تند مقامات صهیونیست، کسی در ایران نترسید و قافیه را نباخت. اما اخبار مربوط به دوره انتظار صهیونیست‌ها در دو عملیات انتقامی ایران (فروردین‌ماه و مهرماه) نشان داد که آن‌ها هر بار وحشت مهلکی را تجربه کرده‌اند و این بار باید، هراس دردناک‌تری را تجربه کنند. عملیات این بار ایران طبیعتاً باید با خسارات و تلفات بیشتری نزد رژیم صهیونیستی همراه باشد و در عین حال نباید برای رژیم عادی شود. ضرورت دارد که عملیات متنوع‌تر، بدیع‌تر و غافلگیرانه‌تری طراحی شود و خواب و خوراک را از چشم مقامات صهیونیست بگیرد. سگ هار فقط با ضربات قاطع و دردناک سر جای خود می‌نشیند. ما در متن یک جنگ گسترده قرار داریم. جنگ نه بامداد امروز آغاز شد و نه پایان می‌پذیرد. وقار و آرامش ستودنی مردم ما، اسباب تحقیر دشمن است. در عین حال بسیار ضرورت دارد که مختصات جنگ جاری و ابعاد و ملاحظات آن، بیشتر برای افکار عمومی بیان شود و آمادگی عمومی افزایش یابد.»

صابر گل عنبری، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل نیز در یادداشتی تلگرامی نوشت: «ایران به احتمال زیاد سریعاً واکنشی نشان ندهد؛ اما تهدید به پاسخ در زمان و مکان مناسب خواهد کرد. اگر هم بخواهد بعد از این حملات واکنش سریعی نشان دهد، احتمالاً بسیار محدود باشد. چه‌بسا ایران به دلیل تمرکز حمله بر پایتخت و حومه، نوعی پاسخ به حمله اسرائیل را ضروری بداند، اما نباید از نظر دور داشت که حدود ۱۰ روز به انتخابات آمریکا باقی مانده است و احتمالاً این متغیر و تاثیر احتمالی بالا گرفتن تنش بر شانس پیروزی ترامپ هم در نظر گرفته شود. به نظر می‌رسد که ثقل حکومت ایران در تقابل با اسرائیل بیشتر از قبل بر جبهه لبنان متمرکز خواهد بود.»