ضرر هنگفت فیلترینگ به کسب‌وکار‌های ایرانی

اقتصاد۲۴-بانک اطلاعات پژوهشی اتاق ایران در گزارش «اثر فیلترینگ اینترنت بر تجارت داخلی و خارجی (فروش آنلاین) کسب‌وکار‌های اینترنتی کشور» به تأثیراتی که فیلترینگ در دو سال اخیر به کسب‌وکار‌ها زده پرداخته است. البته قاعدتاً عمده‌ی آسیب و زیان واردشده برای آن دسته از کسب‌وکار‌هایی بوده که بر بستر پلتفرم‌های خارجی بوده‌اند و با فیلترینگ بخشی از کسب‌وکارشان محدود شده یا از دست رفته است.

در این گزارش درباره‌ی دلیل وارد شدن این ضرر و زیان به کسب‌وکار‌های آنلاین این‌طور توضیح داده شده است: اعمال این سیاست به دلیل عدم زیرساخت اجتماعی مناسب و مورد اعتماد مردم از یک سو و عدم دسترسی به فیلترشکن‌های پایدار و مطمئن از سوی دیگر، موجب کاهش درآمد آنها شده است.

در گزارش اتاق ایران ضمن ارائه توضیحاتی در معرفی شبکه جهانی اینترنت، مهم‌ترین شبکه‌های اجتماعی کشور از نظر تعداد کاربران در سال ۱۴۰۱ به‌ترتیب، اینستاگرام، تلگرام و ایکس (توییتر سابق) معرفی شده‌اند که بدیهی است وقتی همه این پلتفرم‌ها با فیلترینگ از دسترس خارج شده باشند و دسترسی به فیلترشکن‌ها هم به‌سختی امکان‌پذیر باشد، فعالیت کسب‌وکار‌ها محدودتر و فروششان کمتر می‌شود.

در بخش دوم این گزارش داده‌های پرسشنامه‌ای استخراج و تحلیل شده‌اند. با تحلیل این داده‌ها و نتایج به‌دست‌آمده از پرسشنامه‌ها اثر سیاست سانسور و فیلترینگ اینترنت بر درآمد کسب‌وکار‌های اینترنتی در سال ۱۴۰۱ برآورد شده است. عددی که این گزارش از میزان خسارت فیلترینگ به کسب‌وکار‌ها و اقتصاد دیجیتال کشور به دست داده، به‌طور متوسط ماهانه حدود ۳۹ هزار میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ بوده است.

تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکار‌ها

گزارش اتاق ایران کسب‌وکار‌های اینترنتی کشور را به ۳ دسته اصلی تقسیم کرده است. دسته اول، کسب‌وکار‌های کوچکی هستند که نماد اعتماد الکترونیکی (اینماد) ندارند. دومین دسته کسب‌وکار‌های کوچکی هستند که اینماد بدون ستاره دارند و دسته سوم هم کسب‌وکار‌های دارای نماد اعتماد الکترونیکی با ستاره هستند

براساس آمار و اطلاعات موجود، تا پایان سال ۱۴۰۱ حدود ۴۷۰ هزار کسب‌وکار اینترنتی در کشور فعال بوده‌اند که از این تعداد، فقط ۱۴۰ هزار و ۹۹۰ کسب‌وکار اینماد با ستاره داشته‌اند.

تقریباً ۴۰ درصد از کسب‌وکار‌های آنلاین برای فروش محصولات و خدمات خود از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. پرکاربردترین شبکه اجتماعی برای کسب‌وکار‌ها اینستاگرام است که با استفاده ۵۵ درصدی از سوی کسب‌وکار‌ها محبوب‌ترین شبکه اجتماعی برای آنها بوده است. تلگرام بین کسب‌وکار‌ها ۴۱ درصد کاربرد داشته و ۳۷ درصد از کسب‌وکار‌ها هم از واتس‌اپ استفاده می‌کنند. در ادامه این گزارش آمده است: گزارش‌های مختلف نشان می‌دهند اعمال محدودیت‌ها و قطع اینترنت از شهریور ۱۴۰۱، خسارات سنگینی به کسب‌وکار‌های مختلف وارد کرده است. براساس گزارش پایگاه داده باز ایران، فیلترینگ گسترده اینترنت در سال ۱۴۰۳ به اقتصاد دیجیتال کشور آسیب قابل توجهی زده است.

در ادامه نیز سه سناریوی احتمالی با رویکرد‌های خوش‌بینانه، میانه و بدبینانه در خصوص میزان اثرگذاری فیلترینگ بر کسب‌وکار‌ها در نظر گرفته شده که طبق آن، در خوش‌بینانه‌ترین حالت زیان ۴ ماه به کسب‌وکار‌ها ۲۵ درصد برآورد شده و بنابراین، در این بازه زمانی کسب‌وکار‌ها در مجموع ۳۹ هزار و میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان آسیب دیده‌اند که معادل ۱۱۶۰ میلیون دلار در ۴ ماه بوده است. بنابراین، میزان ضرر روزانه کسب‌وکار‌ها ۹.۵ میلیون دلار برآورد شده است.