تاریخ انتشار: ۱۷:۰۰ - ۲۰ آذر ۱۴۰۳

آب، آتش زیر خاکستر در سوریه بحران زده؛ ریشه‌های نارضایتی‌های محیط زیستی تا سقوط دمشق و بشار اسد

امروز جهان نظاره‌گر یکی از بزرگترین تحولات خاورمیانه است؛ سقوط دمشق و فرار بشار اسد از سوریه. این واقعه نقطه‌عطفی در تاریخ معاصر این کشور به‌شمار می‌رود. اما آیا سقوط حکومتی که بیش از دو دهه با مشت آهنین بر سوریه حکمرانی می‌کرد، صرفاً به نبرد‌های نظامی و تحولات میدانی وابسته بود؟ پاسخ ساده نیست. ریشه‌هایی که نه در خیابان‌های دمشق، بلکه بخشی از آن در زمین‌های ترک‌خورده کشاورزی و رودخانه‌های خشک‌شده سوریه یافت می‌شود.

آب، آتش زیر خاکستر در سوریه بحران زده

اقتصاد۲۴-یکی از مهمترین عوامل شکل‌گیری نارضایتی‌ها در سوریه، در سال‌های دور بحران آب و تخریب کشاورزی بود؛ بحرانی که از اواسط دهه ۲۰۰۰ با خشکسالی‌های پیاپی و در ادامه سدسازی‌های ترکیه بر رودخانه‌های دجله و فرات آغاز شد. مطالعات بانک جهانی و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) نشان می‌دهند خشکسالی شدید بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ یکی از بدترین خشکسالی‌های تاریخ منطقه خاورمیانه بوده است. این خشکسالی به‌ویژه استان‌های کشاورزی حسکه، دیرالزور و رقه را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد و معیشت هزاران کشاورز و دامدار را به نابودی کشاند.

در این سال‌ها، کشاورزانی که زمین‌هایشان به کویر تبدیل شده بود، راهی نداشتند جز آنکه به شهر‌های بزرگ مهاجرت کنند. این مهاجرت‌های اجباری به شهر‌های پرجمعیتی مانند دمشق و حلب، فشار عظیمی بر زیرساخت‌های شهری، بازار کار و خدمات اجتماعی وارد کرد. مناطقی که روزی مرکز تولید گندم و دام بودند، به منبع مهاجران بیکار و حاشیه‌نشین تبدیل شدند. گزارش‌های آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) و تحقیقات بانک جهانی نشان می‌دهند طی این سال‌ها، حدود ۱.۵ میلیون نفر از کشاورزان سوری، مجبور به مهاجرت به شهر‌های بزرگ شدند. بسیاری از این مهاجران، در فقر مطلق زندگی می‌کردند و این وضعیت، به نارضایتی‌های اجتماعی و اعتراض‌های شهری دامن زد.

اما این تمام ماجرا نبود. در کنار خشکسالی، سدسازی‌های ترکیه بر رودخانه‌های دجله و فرات، وضعیت را برای سوریه وخیم‌تر کرد. پروژه GAP (پروژه آناتولی جنوب‌شرقی ترکیه) که شامل ساخت ده‌ها سد عظیم در ترکیه است، جریان آب به سوریه و عراق را به‌طور چشمگیری کاهش داد. داده‌های رسمی نشان می‌دهند حجم آب ورودی رودخانه فرات به سوریه، نزدیک به ۴۰ درصد کاهش یافت. این کاهش منابع آبی، مستقیماً بر تولیدات کشاورزی، آب شرب شهری و حتی برق آبی تأثیر گذاشت.

همه این عوامل به‌طور غیرمستقیم در شکل‌گیری اعتراضات سال ۲۰۱۱ نقش داشتند. برخلاف روایتی که اعتراضات سوریه را صرفاً براساس مسائل سیاسی و امنیتی تحلیل می‌کند، مطالعات معتبر از جمله پژوهش‌های منتشرشده در مجله Nature و PLOS ONE نشان می‌دهند بحران آب و فروپاشی معیشت کشاورزان، از عوامل کلیدی در تحریک اعتراضات بوده است. بخش زیادی از کسانی که در اعتراضات اولیه در شهر درعا حضور داشتند، از همان مهاجران روستایی بودند که معیشتشان را از دست داده و به حاشیه شهر‌ها رانده شده بودند. برای آنها اعتراض به بحران نان و آب از اعتراض به بحران آزادی پیشی گرفت.

دولت اسد به‌جای تلاش برای اصلاحات معیشتی، سیاست‌های سرکوب‌گرایانه در پیش گرفت. در روز‌های آغازین اعتراضات، به‌جای آنکه از بحران اقتصادی و معیشتی بکاهد، نیرو‌های امنیتی دولت به‌شدت معترضان را سرکوب کردند. این سرکوب‌ها اعتراضات محلی را به جنبشی سراسری تبدیل کرد که دامنه آن از درعا تا حلب و از حمص تا دمشق گسترش یافت. در این میان، مداخله بازیگران خارجی، صحنه نبرد را پیچیده‌تر کرد. نیرو‌های خارجی برای حفاظت از منافع خود به سوریه آمدند، اما هیچ‌کس برای بازسازی زمین‌های ترک‌خورده یا جبران معیشت کشاورزان اقدامی نکرد.


بیشتر بخوانید:عکس/ حومه دمشق بعد از بمباران ارتش اسرائیل


درحالی‌که جنگ داخلی شدت گرفت، بسیاری از کارشناسان، سرنوشت اسد را وابسته به حمایت کشور‌های دیگر می‌دانستند. اما درنهایت، آنچه امروز به فرار اسد و سقوط دمشق منجر شد، مجموعه‌ای از عوامل درهم‌تنیده بود؛ از خشکسالی و بحران آب گرفته تا فروپاشی اقتصاد، افزایش تورم، کمبود نان و قطع آب شرب در برخی شهرها. مردم سوریه در اعتراضات خود، بیش از آنکه به آزادی و دموکراسی فکر کنند، به نان، آب و بقا می‌اندیشیدند.

سقوط دمشق و فرار اسد نشان داد آب از بمب و موشک هم خطرناک‌تر است. جنگ‌های امروز، تنها جنگ‌های سیاسی و ایدئولوژیک نیستند؛ بلکه جنگ‌های آب و غذا هستند. سوریه در خط مقدم این واقعیت جدید ایستاده است. امروز اگرچه بشار اسد از قدرت کنار رفته، اما بحران آب، نان و معیشت همچنان در سوریه باقی مانده است. هر دولتی که در آینده بر سوریه حکمرانی کند، بدون مدیریت منابع آب و اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی نمی‌تواند از فروپاشی دوباره جلوگیری کند.

منبع: روزنامه پیام ما
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

صفحه اول روزنامه‌های سیاسی امروز

قیمت میوه در میادین تره بار امروز + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

جزئیات تعطیلی مدارس و ادارات تهران در روز دوشنبه ۶ اسفند

قیمت دلار و یورو امروز یکشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز یکشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز یکشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۳ + جدول

عکس/ آموزگار زن سپاه دانش ۶۰ سال پیش در یک روستا

عکس/ همراهان قالیباف در سفر به بیروت

عکس/ اکبر عبدی با خانواده در روز تولد نوه اش

عکس/ ژست هنرمندانه فریبا نادری با تیپ کژوال و شال بته جقه‌ای

عکس/ استوری خاص نیوشا ضیغمی در مشهد با پوشش متفاوت

عکس/ حضور شریعتمداری در بیروت

عکس/ چهرۀ نچرال عسل بدیعی ۲۳ سال پیش در اولین فیلم سینمایی‌اش

عکس/ تغییر باورنکردنی چهره هانیه توسلی در یک مراسم

عکس/ حقوق و مواجب آبدارخانۀ سلطنتی ناصرالدین شاه ۱۳۵ سال پیش

ژست عجیب زنان نیم قرن پیش روی درختان

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

کمبود کدام ویتامین باعث عصبانیت می‌شود؟

۱۴۰۴ حتما سال بازدهی بورس خواهد بود/ فاز نزولی بورس مربوط به تنش‌های سیاسی، پیش فروش‌های خودرو و سکه است

تخمه آفتابگردان برای مبتلایان به دیابت و کبد چرب مضر است؟

ممنوعیت خبرساز پیام‌رسان ایتا درباره بانوان

سلطان اجاره‌بگیر تهران تحت تعقیب قرار گرفت

نحستین تصویر از سنگ مزار سید حسن نصرالله

متن وصیت شهید سید حسن نصرالله

تصمیم برای حضور اتباع خارجی در کشور برای سال ۱۴۰۴

پخش سریال تاسیان متوقف شد

رستمی یک‌تنه علیه سه امتیاز استقلال!

پیشنهاد جذاب به نکونام برای بازگشت به مربیگری

عراقچی راهی ژنو شد

داور دربی انتخاب شد

پیش بینی بورس فردا دوشنبه ۶ اسفند ۱۴۰۳

فیلم/پیکر شهید نصرالله در آرامگاه ابدی آرام گرفت

فیلم/انتظار ۱/۵ ساعت رئیس جمهور لهستان برای دیدار با ترامپ

فیلم/پرواز هواپیما‌های اسرائیلی همزمان با مراسم تشییع

ممنوعیت صادرات سیب زمینی به مدت ۲ ماه

تالار‌های بورس‌ها فردا باز است

علی عباسی اتهام آزار جنسی به یک بازیگر مرد را پذیرفت

تعطیلی بانک‌ها در استان تهران؛ شعب کشیک باز است

وزیر علوم: حکمرانی علمی نخبه‌گرایی گلخانه‌ای نیست

عکس/پایان ماموریت محافظ شناخته شده سیدحسن نصرالله

تصویر فرزند شهید سید حسن نصرالله در مراسم وداع با پدر

تصاویر اسوشیتدپرس از حضور جنگنده‌های اسرائیلی در آسمان بیروت

استان تهران فردا دوشنبه تعطیل شد

ساختار جدید سامانه هوشمند سوخت در حال پیاده‌سازی است

البرغوثی: باید مواضع و اقدامات جدی برای مقابله با حملات اسرائیل در پیش گرفته شود

کوهنوردان مفقودی اشترانکوه پس از ۴۸ ساعت پیدا شدند

قیمت میوه در میادین تره بار + حدول

چه کسی بر پیکر «سید حسن نصرالله» نماز اقامه کرد؟

هشدار یک اصلاح طلب: دیگر جایی برای انباشت مشکلات نداریم

تاریخچه دربی بزرگ پرسپولیس و استقلال

فیلم/ تبریک احساسی مهدی یغمایی برای تولد همسرش

زود کبود شدن بدن نشانه چیست؟

عکس/ چهره جذاب پارسا پیروزفر ۲۳ سال پیش با مدل موی تینیجری

علائم ابتلا به سرطان کلیه کدامند؟

ماجرای سوء قصد به جان رئیس آموزش و پرورش سراوان چه بود؟

اینفوگرافی/ منابع درآمدی دولت برای سال ۱۴۰۴

فیلم/ واکنش جالب عموپورنگ به رقص حامد وکیلی در قهوه پدری

خطر بیخ گوش پرواز بندرعباس به رشت

عکس/ نمایی نزدیک از تابوت سیدحسن نصرالله و صفی الدین

عکس/ شور و حال مراسم تشییع سید حسن نصرالله و صفی الدین

فیلم/ محل تدفین شهدای مقاومت در ضاحیه جنوبی

با خواص بی‌نظیر میگو آشنا شوید

فیلم/ حضور جنگنده‌های اسرائیل بر فراز بیروت همزمان با تشییع سیدحسن نصرالله

عکس/ پوشش جالب و دیدنی مردم ۹۸ سال پیش در شهر کرند کرمانشاه

عکس/ کریستیانو رونالدو با لباس عربی کنار بن سلمان

عکس/ گریم متفاوت لیندا کیانی در یک نمایش با کلاه و کت اروپایی

فیلم/ لحظۀ ورود پیکر‌های سید حسن نصرالله و صفی‌الدین به محل تشییع