تاریخ انتشار: ۱۷:۰۰ - ۲۰ آذر ۱۴۰۳

آب، آتش زیر خاکستر در سوریه بحران زده؛ ریشه‌های نارضایتی‌های محیط زیستی تا سقوط دمشق و بشار اسد

امروز جهان نظاره‌گر یکی از بزرگترین تحولات خاورمیانه است؛ سقوط دمشق و فرار بشار اسد از سوریه. این واقعه نقطه‌عطفی در تاریخ معاصر این کشور به‌شمار می‌رود. اما آیا سقوط حکومتی که بیش از دو دهه با مشت آهنین بر سوریه حکمرانی می‌کرد، صرفاً به نبرد‌های نظامی و تحولات میدانی وابسته بود؟ پاسخ ساده نیست. ریشه‌هایی که نه در خیابان‌های دمشق، بلکه بخشی از آن در زمین‌های ترک‌خورده کشاورزی و رودخانه‌های خشک‌شده سوریه یافت می‌شود.

آب، آتش زیر خاکستر در سوریه بحران زده

اقتصاد۲۴-یکی از مهمترین عوامل شکل‌گیری نارضایتی‌ها در سوریه، در سال‌های دور بحران آب و تخریب کشاورزی بود؛ بحرانی که از اواسط دهه ۲۰۰۰ با خشکسالی‌های پیاپی و در ادامه سدسازی‌های ترکیه بر رودخانه‌های دجله و فرات آغاز شد. مطالعات بانک جهانی و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) نشان می‌دهند خشکسالی شدید بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ یکی از بدترین خشکسالی‌های تاریخ منطقه خاورمیانه بوده است. این خشکسالی به‌ویژه استان‌های کشاورزی حسکه، دیرالزور و رقه را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داد و معیشت هزاران کشاورز و دامدار را به نابودی کشاند.

در این سال‌ها، کشاورزانی که زمین‌هایشان به کویر تبدیل شده بود، راهی نداشتند جز آنکه به شهر‌های بزرگ مهاجرت کنند. این مهاجرت‌های اجباری به شهر‌های پرجمعیتی مانند دمشق و حلب، فشار عظیمی بر زیرساخت‌های شهری، بازار کار و خدمات اجتماعی وارد کرد. مناطقی که روزی مرکز تولید گندم و دام بودند، به منبع مهاجران بیکار و حاشیه‌نشین تبدیل شدند. گزارش‌های آژانس پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) و تحقیقات بانک جهانی نشان می‌دهند طی این سال‌ها، حدود ۱.۵ میلیون نفر از کشاورزان سوری، مجبور به مهاجرت به شهر‌های بزرگ شدند. بسیاری از این مهاجران، در فقر مطلق زندگی می‌کردند و این وضعیت، به نارضایتی‌های اجتماعی و اعتراض‌های شهری دامن زد.

اما این تمام ماجرا نبود. در کنار خشکسالی، سدسازی‌های ترکیه بر رودخانه‌های دجله و فرات، وضعیت را برای سوریه وخیم‌تر کرد. پروژه GAP (پروژه آناتولی جنوب‌شرقی ترکیه) که شامل ساخت ده‌ها سد عظیم در ترکیه است، جریان آب به سوریه و عراق را به‌طور چشمگیری کاهش داد. داده‌های رسمی نشان می‌دهند حجم آب ورودی رودخانه فرات به سوریه، نزدیک به ۴۰ درصد کاهش یافت. این کاهش منابع آبی، مستقیماً بر تولیدات کشاورزی، آب شرب شهری و حتی برق آبی تأثیر گذاشت.

همه این عوامل به‌طور غیرمستقیم در شکل‌گیری اعتراضات سال ۲۰۱۱ نقش داشتند. برخلاف روایتی که اعتراضات سوریه را صرفاً براساس مسائل سیاسی و امنیتی تحلیل می‌کند، مطالعات معتبر از جمله پژوهش‌های منتشرشده در مجله Nature و PLOS ONE نشان می‌دهند بحران آب و فروپاشی معیشت کشاورزان، از عوامل کلیدی در تحریک اعتراضات بوده است. بخش زیادی از کسانی که در اعتراضات اولیه در شهر درعا حضور داشتند، از همان مهاجران روستایی بودند که معیشتشان را از دست داده و به حاشیه شهر‌ها رانده شده بودند. برای آنها اعتراض به بحران نان و آب از اعتراض به بحران آزادی پیشی گرفت.

دولت اسد به‌جای تلاش برای اصلاحات معیشتی، سیاست‌های سرکوب‌گرایانه در پیش گرفت. در روز‌های آغازین اعتراضات، به‌جای آنکه از بحران اقتصادی و معیشتی بکاهد، نیرو‌های امنیتی دولت به‌شدت معترضان را سرکوب کردند. این سرکوب‌ها اعتراضات محلی را به جنبشی سراسری تبدیل کرد که دامنه آن از درعا تا حلب و از حمص تا دمشق گسترش یافت. در این میان، مداخله بازیگران خارجی، صحنه نبرد را پیچیده‌تر کرد. نیرو‌های خارجی برای حفاظت از منافع خود به سوریه آمدند، اما هیچ‌کس برای بازسازی زمین‌های ترک‌خورده یا جبران معیشت کشاورزان اقدامی نکرد.


بیشتر بخوانید:عکس/ حومه دمشق بعد از بمباران ارتش اسرائیل


درحالی‌که جنگ داخلی شدت گرفت، بسیاری از کارشناسان، سرنوشت اسد را وابسته به حمایت کشور‌های دیگر می‌دانستند. اما درنهایت، آنچه امروز به فرار اسد و سقوط دمشق منجر شد، مجموعه‌ای از عوامل درهم‌تنیده بود؛ از خشکسالی و بحران آب گرفته تا فروپاشی اقتصاد، افزایش تورم، کمبود نان و قطع آب شرب در برخی شهرها. مردم سوریه در اعتراضات خود، بیش از آنکه به آزادی و دموکراسی فکر کنند، به نان، آب و بقا می‌اندیشیدند.

سقوط دمشق و فرار اسد نشان داد آب از بمب و موشک هم خطرناک‌تر است. جنگ‌های امروز، تنها جنگ‌های سیاسی و ایدئولوژیک نیستند؛ بلکه جنگ‌های آب و غذا هستند. سوریه در خط مقدم این واقعیت جدید ایستاده است. امروز اگرچه بشار اسد از قدرت کنار رفته، اما بحران آب، نان و معیشت همچنان در سوریه باقی مانده است. هر دولتی که در آینده بر سوریه حکمرانی کند، بدون مدیریت منابع آب و اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی نمی‌تواند از فروپاشی دوباره جلوگیری کند.

منبع: روزنامه پیام ما
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.
خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

فیلم/ درآمد هنگفت دست‌فروشان در پایتخت: شبی چند میلیون تومان؟

صندوق توسعه ملی چیست و چه کارکردی دارد؟

حمایت جواد خیابانی از امیر قلعه‌نویی

خداحافظی با کارت سوخت از مرداد؟

بحران امنیتی در سویدا با دست‌کم ۸۹ کشته

علم‌الهدی: هدف دشمن دین‌زداییست

هشدار محقق داماد و درویش‌زاده درباره جهل مقدس و پیامد‌های آن

از سرگیری پروازهای هواپیمایی عراق به ایران

عکس/ صدام حسین در حال روشن‌کردن سیگار برگ در سالن اجلاس سران عرب

رشد چشمگیر واردات نفت چین از ایران

جدایی مدافع استقلال قطعی شد

معرفی موشک بالستیک ATACMS MGM-۱۴۰ آمریکا

فیلم/ نماینده قم: حتی یک جاسوس افغانستانی هم نداشتیم

فیلم/ عراقچی وارد چین شد

عکس/ تغییر چهره ویژه هازل کایا سریال عشق ممنوع

پزشکیان: ما طرفدار دیپلماسی و تعامل سازنده و مخالف جنگیم

فیلم/ تیکه امیرحسین قیاسی به رشیدپور: شما نباید با ترامپ مصاحبه کنید

Beidou چینی جایگزین GPS می‌شود

فیلم/ هوشدن ترامپ در فینال جام‌جهانی باشگاه‌های فیفا

فیلم/ ظهره‌وند جنگنده‌های B۲ آمریکا را قارقارک خواند

عکس/ واکنش رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس به احتمال فعال سازی مکانیزم ماشه

فیلم/ حضور سردار قاآنی در مراسم بزرگداشت شهدای نیروی قدس سپاه

آمار پلیس از مرگ‌ومیر تصادفات جاده‌ای در تهران

قیمت تبلت اپل امروز + جدول

قیمت آجیل و خشکبار امروز + جدول

قیمت فولکس واگن در بازار ایران + جدول

ولایتی شرط توقف غنی‌سازی را برای مذاکره رد کرد

قیمت دینار عراق امروز + جزئیات

قیمت لیر ترکیه امروز + جزئیات

زمان آغاز فروش بلیت قطارهای اربعین

نتیجه نهایی درباره تغییر قیمت نان در تهران

جاده چالوس تا اطلاع ثانوی مسدود شد

عکس/ واکنش فغانی به انتقاد ایرانی‌ها از خوش‌وبش با ترامپ

پیش‌بینی بورس فردا سه‌شنبه ۲۴ تیر ۱۴۰۴

عکس/ چهره زیبای زهره فکورصبور ۲۴ سال پیش در اولین فیلم سینمایی‌اش

هشدار به مصرف‌کنندگان سنگ مرداب

اینفوگرافی/ موضع کشورهای اروپایی در جنگ ایران و اسرائیل

فیلم/ پرتخلف‌ترین عادت رانندگی مشخص شد

عکس/ شکل و شمایل حرمله سریال مختار پس از ۱۹ سال در ۵۴ سالگی

عکس/ دیدار وزیر کشور عراق با پزشکیان

فیلم/ حرکت زشت خاطره حاتمی در شام ایرانی

عکس/ خداحافظی احساسی مدافع استقلالی

عکس/ حضور سردار قاآنی و سیدمسعود خامنه‌ای در یک مراسم

عکس دیده نشده از رهبری، ابراهیم رئیسی و سیدمحمد خامنه‌ای در یک مراسم عزاداری

فیلم/ نبرد بی‌امان شیر با کفتار‌ها در جنگل

عکس/ ظاهر ژولیده آقا سید عباس درویش دوره قاجار ۱۳۰ سال پیش با لباس پلنگی

مهران مدیری به تلویزیون بازمی گردد

آغاز مذاکره پرسپولیس برای دانیال و ترابی

عکس/ پوشش اعیانی کودکان اشراف‌زاده قاجاری ۱۲۰ سال پیش کنار سگ‌هایشان

آمار ازدواج‌ها در زمان جنگ اسرائیل با ایران