خواب اروپا برای ایران؛ تکاپوی تروئیکا برای فرار از نقشه ترامپ

اقتصاد۲۴-تصویب قطعنامه ضدایرانی پیشنهادی تروئیکای اروپایی در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بامداد جمعه دوم آذر ماه به نظر می‌رسد بار دیگر روند تعاملات بین ایران و آژانس را با، اما و اگر‌هایی رو‌به‌رو کرده است.

مدیر کل آژانس جمعه گذشته به خبرگزاری فرانسه گفت که تصمیم ایران برای تسریع تولید اورانیوم غنی‌سازی شده، «پیامی واضح» در پاسخ به انتقادات اخیر آژانس است. روزنامه نیویورک‌تایمز نیز در گزارشی ادعایی به قلم دیوید سنگر از جهش ایران برای تولید سوخت نزدیک به آستانه گریز هسته‌ای خبر داد و مدعی شد این اقدام می‌تواند با دو هدف صورت گیرد؛ اول اینکه ایران یا به دنبال از بین بردن چالش هسته‌ای چندساله با عبور از گریز هسته‌ای است. دوم، ایران به دنبال افزایش ابزار‌های چانه‌زنی خود برای مذاکره با ایالات متحده است.

سه کشور تروئیکا یعنی بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز شامگاه دوشنبه مدعی شدند که «به شدت نگران» تسریع در افزایش ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستند و از تهران خواستند اقدام به بازگردانی این اقدامات کند. این موضع تروئیکا، واکنش تهران را به دنبال داشت و سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان ملل متحد در نامه به دبیر کل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتهامات تروئیکای اروپا علیه ایران در خصوص قطعنامه ۲۲۳۱ و عدم پایبندی تهران به تعهدات خود ذیل برجام را رد کرد.

در همین راستا، ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگویی که با اقتصادنیوز داشته است به احتمال افزایش غنی سازی اورانیوم در ایران اشاره کرده و گفت: «ما شاهد بودیم که ایران بعد از قطعنامه شورای حکام اراده خود را برای حفظ قابلیت‌ها و ارتقای آن نشان داد؛ لذا اگر فشار‌ها منجر به آن شود که غنی‌سازی ایران به بالاتر از ۸۰ درصد برسد، باید توجه داشت که خود آمریکا و اروپا، ایران را وادار به ورود به این مسیر کرده‌اند.»

به گفته این استاد دانشگاه، «ایران غنی‌سازی ۳.۶ درصد را پذیرفته بود و وقتی این میزان به ۶۰ درصد می‌رسد بیانگر این است که اقدام ایران واکنشی به سیاست‌های مقابله‌جویانه، تهدیدآمیز و یک‌جانبه ترامپ در سال ۲۰۱۶ بوده است.»

انعکاس شکل جدید موازنه قدرت

البته تصویب قطعنامه ضدایرانی منجر به آن نشد که نشست روز جمعه نهم آذر ماه هیات ایران و تروئیکا در ژنو برگزار نشود. نشستی که مقامات دو طرف آن را ادامه‌دار خواندند. استاد دانشگاه تهران درباره مذاکرات نهم آذر ماه ژنو به اقتصادنیوز گفت: «مسئله اصلی مذاکرات اتحادیه اروپا با ایران، انعکاس شکل جدید موازنه قدرت در محیط منطقه‌ای است.»

متقی با اشاره به اینکه هر بحرانی می‌تواند به مناطق پیرامونی خود تسری داشته باشد، افزود: «در این شرایط ایران تلاش خواهد کرد با واقعیت‌های سیاست بین‌الملل نوعی تطبیق‌پذیری داشته باشد که این تطبیق‌پذیری درواقع تلاش کشور‌ها برای بقای خودشان در آینده محسوب می‌شود.»

بیشتر بخوانید:ترامپ تهدید به خروج از ناتو کرد

استاد دانشگاه تهران با اشاره به این موارد گفت که «به همین دلیل زمینه برای تغییر رفتار کشور‌های اروپایی در رابطه با ایران و تهران در خصوص سایر کشور‌ها به وجود آمده است.»

تغییر رویکرد اروپا

همچنین این کارشناس درباره دلیل اینکه چرا اروپایی‌ها چند روز پیش از مذاکره با تهران در ژنو، پیش‌نویس قطعنامه ضدایرانی را به شورای حکام ارائه کردند و این رویکرد دوگانه تروئیکای اروپایی از کجا نشات می‌گیرد؟ توضیح داد: «مذاکرات ایران و اروپا همیشه وجود داشته، اما انگاره اروپایی‌ها به ویژه بعد از جنگ اوکراین از حوزه دیپلماسی به عرصه تصاعد بحران تغییر پیدا کرد. در واقع بعد از جنگ اوکراین، اروپایی‌ها درصدد برآمدند فشار‌های خود را بر ایران گسترش دهند و مذاکرات دوجانبه و چند جانبه را از دستور کار خارج کردند.»

وی ادامه داد: «در دوره بایدن سیاست اروپا و آمریکا خیلی نزدیک شد و فشار بر ایران برخلاف دوره اول ریاست جمهوری ترامپ مضاعف شد.»

به گفته استاد دانشگاه تهران، «یک سری تغییرات در سیاست بین‌الملل و محیط منطقه‌ای در حال شکل‌گیری است و حضور ترامپ و الگوی پیوندش با ایلان ماسک نیز بیانگر آن است که آمریکا در سال‌های آینده به لحاظ اقتصادی، نظامی و تکنولوژیک موج جدیدی از قدرت مبتنی بر هوش مصنوعی را تجربه می‌کند.»

متقی به این موضوع هم اشاره کرد که «ترامپ موضوع «اول آمریکا» را به میزان زیادی عملیاتی خواهد کرد که در این شرایط کشور‌های اروپایی در انگاره ترامپ به حاشیه خواهند رفت؛ لذا اروپایی‌ها ناچار هستند یک بازی جدید منطقه‌ای و بین‌المللی را بدون اتکا به آمریکا در دستور کار قرار دهند.»

وی در نهایت گفت: «در این بین باید توجه داشت که ذات اروپا مبتنی بر موازنه است و این موازنه را در سطح بین‌المللی و روابط دوجانبه با دیگر کشور‌ها مانند ایران در دستور کار قرار خواهند داد.»