تاریخ انتشار: ۱۳:۰۰ - ۲۶ آذر ۱۴۰۳

نبرد کریدوری در خاورمیانه؛ پشت پرده اهداف قدرت‌های بزرگ از تغییر چهره منطقه

سرنوشت نظم آتی نظام بین الملل را در نهایت نه رقابت‌های ژئوپلیتیکی، بلکه زنجیره‌های تامین ارزش جهانی مشخص خواهد کرد. به بیانی دیگر تمام اقدامات نظامی و دیپلماتیک کشور‌ها اگر منجر به تعیین سهم آنها در چرخه‌های انتقال کالا- خدمات در نقاط مختلف جهان نشود، آنگاه نمی‌توان صحبت از وزن بین المللی یا نفوذ منطقه‌ای آنها کرد.

نبرد کریدوری در خاورمیانه

اقتصاد۲۴-پس از وقفه‌ای کوتاه، جهان بار دیگر قدم در دوران رقابت قدرت‌های بزرگ گذاشته است. چینی‌ها با استفاده از ظرفیت‌های نظم لیبرال و تجارت آزاد در سراسر جهان، سطح تولید ناخالص داخلی‌شان را به ۱۹ تریلیون دلار در سال افزایش دادند. با آنکه پکن همچنان فاصله زیادی با قدرت نظامی آمریکایی‌ها دارد، اما قرار است تا تعداد کلاهک‌های اتمی زرادخانه‌اش را به عدد ۱۵۰۰ برساند! در حوزه ژئوکالچر نیز چینی‌ها با سرمایه‌گذاری گسترده در موسسات کنفسیوس شناسی، آموزش زبان چینی و ساخت آثار فاخر هنری سعی دارند تا میزان «قدرت نرم» این کشور باستانی را به شکل فزاینده‌ای افزایش دهند. فارغ از موارد مورد اشاره، اما بزرگ‌ترین پروژه هیات حاکمه چین برای تثبیت جایگاه این قدرت شرقی و عبور از آمریکا در سال‌های آینده، ابر طرح «یک کمربند یک جاده» است که دارای سه مسیر دریایی، زمینی و ریلی می‌باشد. این پروژه بزرگ برای رسیدن به بازار‌های آفریقا و اروپا چاره‌ای جز از عبور از دشت بزرگ اوراسیا و محدوده شمال اقیانوس هند یعنی منطقه خاورمیانه ندارد. دقیقا در این نقطه است که «بازی بزرگ» آمریکا و چین آغاز می‌شود.

با آنکه واقعه طوفان الاقصی بر بستر یک شکاف ژئوپلیتیکی در منطقه شرق مدیترانه اتفاق افتاده است، اما واقعیت آن است که بخشی از این رخداد ارتباط مستقیم یا غیر مستقیمی با تشدید رقابت ژئواستراتژیک میان چین و آمریکا دارد. آمریکایی‌ها پس از رونمایی از دو خط کریدوری «I ۲ U ۲» و «آیمک» قصد داشتند تا از طریق عادی سازی روابط تل‌آویو- ریاض وارد فاز عملیاتی مهار کریدور «یک کمربند یک جاده» شوند. عملیات هفتم اکتبر به شکل محسوسی این پروژه را به عقب انداخت، اما برای همیشه آن را متوقف نکرد. با آنکه روز‌های پایانی دولت بایدن در کاخ سفید است، اما آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا امیدوار است تا از طریق برقراری ارتباط میان آتش‌بس در غزه با پروژه تطبیع، کارناتمام دموکرات‌ها برای مهار چین در غرب آسیا را به اتمام برساند. این موضوع پس از برقراری آتش‌بس مشروط در لبنان و سقوط نظام اسد بیش از گذشته در دسترس به نظر می‌رسد.

در این رقابت بزرگ هر یک از بازیگران منطقه‌ای سعی دارند تا از دریچه «منافع ملی» به تحولات منطقه نگریسته و گامی بلند برای تثبیت جایگاه خود در آینده نظم جهانی بردارند. به عنوان مثال طی سال‌های اخیر کشور‌هایی همچون ترکیه و امارات سعی کردند تا براساس منطق «نظم شبکه‌ای» با تمام بازیگران حاضر در صحنه ارتباط گرفته و تمام تخم مرغ‌های خود را در یک سبد قرار ندهند. برهمین اساس بندر جبل علی امارات امروز علاوه بر میزبانی از شرکت‌های دولتی- خصوصی چین، یکی از لنگرگاه‌های اصلی در طرح کریدوری «آیمک» است. ترک‌ها نیز که سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای عملیاتی کردن «کریدور آهنین» انجام دادند، برای حفظ سهم خود در زنجیره تامین آمریکایی در خط کریدوری «جاده توسعه» قرار گرفتند. پس از تشدید تنش در منطقه غرب آسیا و برخورد مستقیم میان محور مقاومت- اسرائیل، به تدریج قدرت‌های منطقه‌ای در مسیر انتخاب قرار گرفتند و باید برای تعریف همکاری‌های استراتژیک بازی در زمین آمریکا یا چین را انتخاب کنند.

برای ورود به این بازی و کسب امتیاز لازم برای تضمین توسعه کشور ابتدا باید تعریف درستی از مفهوم «کریدور» داشته باشیم. کریدور به معنای مسیر زمینی، دریایی، ریلی و هوایی نیست که صرفا کالا را از نقطه مبدا به سمت بازار‌های هدف منتقل کند! کریدور یک مفهوم امنیتی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی است که میان «متحدان استراتژیک» برای ترسیم مسیر‌های آینده تجارت جهانی شکل می‌گیرد. به عبارت دقیق‌تر قدرت بزرگ تنها در شرایطی حاضر به پذیرش عضو جدید در مسیر کریدوری خود خواهد شد که ابتدا از نظر موارد ذکر شده از کشور داوطلب تضمین‌های لازم را برای تعریف همکاری بلند مدت دریافت کند. به عنوان مثال تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۳، کشور‌های حوزه یوروآلانتیک به دلیل همکاری‌های نزدیک آنکارا- مسکو اعتماد زیادی به این کشور نداشته و ترجیح می‌دادند تا این قدرت اوراسیایی را از قفقاز تا شرق مدیترانه مهار کنند، اما پس از «چرخش به غرب» اردوغان، این معادله مجددا تغییر کرد. در دوران جدید ترکیه این امتیاز را پیدا کرد تا با همراهی کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس و عراق مسیر فرعی طرح «آیمک» یعنی «جاده توسعه» را از بندر الفاو آغاز و به بازار‌های اروپایی متصل کند. تحرکات نظامی- امنیتی این روز‌های ترک‌ها در شمال عراق و سوریه باید در دل این بازی بزرگ فهم شود.


بیشتر بخوانید:ترامپ چه نسخه‌ای برای خاورمیانه می‌پیچد؟/ گزینه‌های روی میز؛ فشار حداکثری بر ایران یا راه دیپلماسی


جمهوری اسلامی ایران به عنوان دارنده بزرگ‌ترین منابع هیدروکربن جهان و جغرافیای ممتاز برای اتصال شمال اقیانوس هند به بازار‌های آفریقایی- اروپایی همواره یکی از کاندید‌های عبور مسیر‌های کریدوری «شرق به غرب» بوده است. قرار گرفتن نام ایران در مسیر «شمال- جنوب» و «یک کمربند یک جاده» نیز از دل این واقعیت خارج می‌شود. با وجود موارد، اما سوال اساسی آن است که چرا هند یا چین سرمایه گذاری راهبردی در داخل ایران انجام نمی‌دهند. در غیبت بازیگران نوظهور عرصه بین المللی چرا آمریکا و اتحادیه اروپا تصمیم به تنش زدایی با ایران و انتقال سرمایه-فناوری به داخل ایران نمی‌گیرند؟ به نظر می‌رسد متغییر‌هایی همچون؛ «عدم اجماع داخلی میان نخبگان سیاسی»، «بازی حاصل جمع صفر با آمریکا- اسرائیل»، «فرسوده شدن زیرساخت‌های حیاتی کشور و عقب ماندن از دولت‌های همسایه» و در نهایت «فقدان استراتژی واحد برای توسعه کشور» سبب شده است تا قدرت‌های بزرگ در نظام «هزینه- فایده» ورود یا عدم ورود به بازار ایران، گزینه دوم را انتخاب کنند! برای تضمین آینده برای ۵۰ سال آینده ابتدا لازم است تا کشور به یک سیاست واحد برای آینده توسعه دست یابد و سپس سیاست مدار ایرانی بتواند «رقابت منفی» کشور‌های خارجی را تبدیل به «رقابت مثبت» کند. رسیدن به این مهم مستلزم کنار گذاشتن دوگانه‌های غلط مانند «توسعه یا امنیت» و داشتن نگاه موسع به ابرمسئله «امنیت» و «بقاء» است.

منبع: اقتصاد آنلاین
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

قیمت ماهی امروز + جدول

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

قیمت لیر ترکیه امروز در بازار + جزئیات

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت دینار عراق امروز در بازار + جزئیات

قیمت خودرو‌های مدیران خودرو امروز

قیمت خودرو‌های سایپا امروز یکشنبه ۱۰ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز یکشنبه ۱۰ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت سکه و طلا امروز دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز یکشنبه ۱۰ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز یکشنبه ۱۰ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

معرفی مشخصات جنگنده سوخو-۳۰MKI

اینفوگرافی/تعطیلات عید فطر در کشور‌های مسلمان چند روز است؟

عکس/جدول لیگ برتر پس از شکست پرسپولیس

عکس/حرکت منطقی بهاره رهنما در اینستاگرام جلب توجه کرد

قیمت خودرو‌های سایپا امروز دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

پیش بینی قیمت طلا و سکه امروز ۱۰ فروردین ۱۴۰۴/ گرانی بی‌سابقه طلا و سکه در بازار

قیمت دلار و یورو امروز دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز دوشنبه ۱۱ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت سکه پارسیان امروز یکشنبه ۱۰ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

کمپر‌ها در ایران؛ خانه‌های سیار دوست‌داشتنی با قوانین دست و پاگیر

هشدار ترامپ درباره اعمال تعرفه بر نفت روسیه

عکس/ قیمت دلار در عید نوروز سه‌نرخی شد

عکس/ سلفی خاص و دیدنی ناصرالدین شاه ۱۴۴ سال پیش با زنان حرمسرا در آینه

فیلم/ سناریو‌های بنزینی سال ۱۴۰۴؛ گرانی در راه است یا راهکار‌های غیرقیمتی؟

آغاز موج دوم سفر‌های نوروزی؛ ترافیک سنگین و جاده‌های پرخطر!

عکس/ ژست رضاخان ۱۳۴ سال پیش مشغول نگهبانی در سفارت هلند

فیلم/ پزشکیان: شعار سرمایه‌گذاری برای تولید را عملیاتی خواهیم کرد

رئیس جدید شاباک منصوب شد

پژو ۲۰۶ صندوق‌دار در مرز نیم میلیاردی شدن+ جدول

عکس/ بازتاب جهانی پاسخ رهبر انقلاب به تهدیدات آمریکا

بی‌توجهی به قوانین و نقص فنی / واژگونی اتوبوس کرمان-مشهد جان ۱۴ نفر را گرفت

دلار در کانال ۱۰۴ هزار تومانی معامله شد

عکس/ آماده باش موشکی؛ اقدام ایران برای پاسخ به حمله احتمالی

رژیم صهیونی، تنها نیروی نیابتی در منطقه/ تلاش برای ریشه کنی آن، یک وظیفه است

همه چیز درباره سریال بچه گوزن/ روایتی واقعی درباره آزارگری که برنده جایزه گلدن گلوب شد

خبر جدید بانک مرکزی درباره افزایش سقف وام مسکن

تهدید قالیباف توسط یکی از تجمع کنندگان مدافع قانون حجاب

واریز تسهیلات ویژه به حساب ۵۲ هزار بازنشسته در آستانه عید فطر

کف قیمتی طلا و سکه شکست

خبر مهم معاون رییس‌جمهور درباره حقوق کارمندان در سال ۱۴۰۴

فیلم/ تعظیم جولانی در مقابل پدرش

ترامپ باز هم ایران را تهدید کرد؛ این بار با تعرفه

تعطیلات مکرر در سال ۱۴۰۳، کشور را فلج کرد/ صادق نبودن مسئولان با مردم به وضوح قابل مشاهده است

عکس/ توئیت رحیم پور ازغدی درباره بمب اتم

پشت پرده مانور آمریکا در قاره سیاه/ آفریقا به میدان زورآزمایی پکن و واشنگتن تبدیل شد

تاریخ اجرای مرحله دوم طرح کالابرگ الکترونیک تغییر کرد

عبدالله بن طاهر کیست؟/ سومین فرمانروای دودمان طاهری

خبر مهم وزیر کار درباره واریز یارانه ویژه دولت

شرایط جدید بازنشستگی اعلام شد؛ با چند سال سن از این پس بازنشسته می‌شوید؟

شیرین‌ترین و تلخ‌ترین اتفاقات سال ۱۴۰۳؛ پزشکیان و جلیلی خوش شانس بودند، ظریف بد شانس + جدول

عکس/ پیام تبریک عید فطر سفارت استرالیا در تهران

فیلم/ اگر آمریکا شرارتی انجام دهد قطعا ضربه محکمی خواهد خورد

فیلم/ رهبری: رژیم صهیونیستی تنها نیروی نیابتی، غاصب و فاسد در منطقه

فیلم/ احوالپرسی رهبری با مسئولین نظام پس از نماز عید فطر

افشاگری واعظی از توافق روحانی با ترامپ در سال ۹۹ تا پیام اتمی روحانی به رئیسی + فیلم

تهدید نظامی علیه ایران؛ ابزار فشار یا خودزنی راهبردی؟

طاهر بن عبدالله کیست؟/ پادشاهی از نخستین سلسله‌های ایرانی مستقل پس از اسلام

فیلم/ اقامه نماز عید سعید فطر به امامت آیت الله خامنه‌ای

وضعیت هواشناسی امروز

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

مهاجرت نخبگان و فعالان دانش بنیان متوقف نشده است/ چالش‌های استارتاپ‌ها؛ از جذب سرمایه تا بازاریابی و فروش

قیمت خودرو‌های سایپا + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو + جدول

قیمت سکه پارسیان + جدول

قیمت سکه و طلا + جدول

قیمت بیت کوین و رمزارز‌ها + جدول

قیمت دلار، یورو و سایر ارز‌ها + جدول

مرغ پارمزان خامه‌ای؛ روشی متفاوت و خوشمزه برای پخت مرغ

تقویت قوای جنسی با مصرف این نوع سبزی