شام؛ میدان تازه رویارویی ترکیه و اسرائیل

اقتصاد۲۴-وال استریت ژورنال با انتشار یادداشتی مدعی شد، ترکیه و اسرائیل ذینفعان استراتژیک اصلی سقوط دولت سوریه هستند، رویدادی که رویکرد ایران در خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داد. به ادعای این نشریه، اما اکنون این دو متحد آمریکایی که روابط مسموم آنها از زمان آغاز جنگ غزه در سال گذشته تا حدی تیره شده، ممکن است در شام رویاروی هم قرار بگیرند. به ادعای ناظران مدیریت این رقابت‌ها احتمالاً برای دولت آینده ترامپ در اولویت قرار خواهد گرفت و شبکه اتحاد‌های آمریکا در اروپا و خاورمیانه را تحت فشار قرار خواهد داد.

سوریه؛ میدان تازه رقابت ترکیه و اسرائیل

این نشریه در ادامه مدعی شد، گونول تول، مدیر برنامه ترکیه در موسسه خاورمیانه در این باب ادعا کرد: «مقامات ترکیه می‌خواهند سوریه جدید در دولت سازی موفق عمل کند تا ترکیه بتواند مالک آن شود، احساس می‌کنند که اسرائیلی‌ها احتمالا همه چیز را خراب خواهند کرد». خصومت بین اسرائیل و ترکیه با رویارویی طولانی بین اسرائیل، ایران و محور مقاومت قابل مقایسه نیست. به ادعای ناظران مقامات اسرائیلی مدعی‌اند که نگران محور جدید تحت رهبری سنی‌ها به رهبری ترکیه هستند؛ گزاره‌ای که در طول زمان به یک خطر بزرگ برای تل آویو تبدیل خواهد شد. این دغدغه با توجه به حمایت‌های برجسته رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از دشمنان قسم‌خورده اسرائیل یعنی جنبش فلسطینی حماس برجسته‌تر شده است.

وال استریت ژورنال در ادامه ادعا کرد، در حالی که احمد الشراع، رهبر سوریه جدید که از او تحت عنوان ابومحمد الجولانی نیز یاد می‌شود، گفته که علاقه‌ای به درگیری ندارد و می‌خواهد بر بازسازی کشور تمرکز کند، او و بسیاری دیگر از شخصیت‌های ارشد در دمشق قبلاً نقش‌های کلیدی در القاعده و گروه تروریستی داعش، را داشته‌اند؛ دو گروهی که در لیست سیاه آمریکا قرار دارند. به ادعای این نشریه، با شکل گیری نظم جدید در سوریه پس از سقوط بشار اسد، ترکیه تا حد زیادی به عنوان قدرت غالب در دمشق ظاهر شده است. این امر اردوغان را بیش از هر زمان دیگری برای تحقق جاه طلبی هایش در حوزه نفوذی که سرتاسر سرزمین‌های عثمانی سابق، تا لیبی و سومالی امتداد دارد، مصمم کرده است. آنکارا طبیعتا در این مسیر درگیر رقابت‌های جدی با ایارن نیز خواهد شد؛ کشوری که از حامیان اصلی آرمان فلسطین است.

هراس خلیج فارس از افزایش نفوذ ترکیه

به ادعای وال استریت ژورنال، یولی ادلشتاین، رئیس کمیته امور خارجی و دفاعی پارلمان اسرائیل در مصاحبه‌ای مدعی شد: «روابط با ترکیه قطعا در وضعیت بدی قرار دارد، اما همیشه احتمال بدتر شدن وجود دارد». به ادعای او، در این مرحبه اسرائیل و ترکیه یکدیگر را تهدید نمی‌کنند، اما این احتمال وجود دارد که با گسترش نفوذ نیابتی‌های تحت حمایت آنکارا و فعل و انفعال‌های این گروه، تنش میان تل آویو و آنکارا اوج بگیرد». دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا روز دوشنبه در سخنانی در مار-آلاگو، برکناری اسد را به عنوان «تسلط غیردوستانه» ترکیه بر سوریه توصیف کرد. اردوغان دو روز بعد مدعی شد که این کشور به عنوان یک قدرت پیشرو در خاورمیانه نقشی برجسته دارد. اردوغان گفت: هر رویدادی در منطقه و به ویژه در ارتباط با سوریه به ما یادآوری می‌کند که ترکیه از خود ترکیه بزرگتر است. ملت ترکیه نمی‌تواند از سرنوشت خود فرار کند.

به ادعای ناظران، به جز قطر، که متحد نزدیک ترکیه است، دیگر کتحدان آمریکایی در منطقه، بازیگرانی، چون عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و اردن در باب نفوذ آنکارا در سوریه با تردید‌هایی جدی رو‌به‌رو هستند. مقامات این گروه از بازیگران بیم دارند که احیای قدرت سیاسی در دمشق، ساختار‌های امنیتی شان را تحت تاثیر قرار دهد. ترکیه، که در سال ۱۹۴۹ به عنوان اولین کشور مسلمان اسرائیل را به رسمیت شناخت، هنوز سفارت خود را در تل آویو حفظ کرده است. 

بیشتر بخوانید:اردوغان: دولت جدید سوریه را در جنگ با داعش تنها نمی‌گذاریم

این در حالی است که اردوغا، بنیامین نتانیاهو را به واسطه کشتن ده‌ها هزار فلسطینی توسط نیرو‌های اسرائیلی «قصاب غزه» خواند و تحریم‌های اقتصادی را علیه این بازیگر تعریف کرد. ر همین راستا ایال زیسر، رئیس تاریخ معاصر خاورمیانه در دانشگاه تل آویو، مدعی است: «هنوز کانال‌های ارتباطی بین دو بازیگر وجود دارد و ترکیه هنوز هم متحد ایالات متحده است، بنابراین می‌توان روی چالش‌های بین آنها پل زد.» او افزود: شکی نیست که سوریه تحت تسلط ترکیه برای اسرائیل بسیار بهتر از سوریه تحت نفوذ ایران است.

آنکارا و فصل تازه تنش در شام

وال استریت ژورنال در ادامه به نقل از اومر اونهون، تحلیلگر سیاسی که تا زمان بسته شدن سفارت در سال ۲۰۱۲ به عنوان سفیر ترکیه در دمشق خدمت می‌کرد، مدعی شد: صحبت در مورد رویارویی قریب الوقوع ترکیه و اسرائیل در سوریه بسیار نگران کننده است. به ادعای این تحلیلگر، «این سیاست‌های کابینه نتانیاهو است که ترکیه با آن مخالف است و اگر این سیاست‌ها تغییر کند، روابط دو بازیگر ممکن است یک بار دیگر به حالت عادی بازگردد، همانطور که در طول تاریخ این گزاره بار‌ها رخ داده است».

 سیاست‌های خارجی و دفاعی ترکیه مدت‌ها است که دولت‌های متوالی آمریکا را که از همکاری نظامی و انرژی هسته‌ای اردوغان با روسیه و آنچه مقامات آمریکایی در آن زمان به عنوان کمک مخفیانه ترکیه به داعش در عراق و سوریه در بابش می‌گفتند، برای بازیگران منطقه‌ای، آمریکا و اسرائیل نگران کننده است.

جاناتان شانزر، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، اندیشکده مستقر در واشنگتن که از اسرائیل، اوکراین و تایوان حمایت می‌کند، ادعا کرد: «ترکیه برای مدت طولانی یک کشور سرکش در ائتلاف غربی تعریف شده است». به باور ناظران تنها بحرانی که فعلا سوریه با آندست به گریبان است، حمله شبه نظامیان تحت حمایت ترکیه، موسوم به ارتش ملی سوریه، علیه منطقه کردستان سوریه در شمال شرق این کشور است که چندین پایگاه نظامی ایالات متحده را در خود جای داده است. برخی از این اعضای این گروه، کرد‌های قومی جنوب شرقی ترکیه هستند که به حزب کارگران کردستان پ‌ک‌ک، سازمانی که آنکارا و واشنگتن آن را تروریستی می‌دانند، وابسته‌اند. ترکیه مدت‌ها است که از رویکرد حمایتی واشنگتن از گروه‌های مسلح کرد در سوریه شگایت دارد. مهمت شتاهین، یکی از نمایندگان حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه، در این باره ادعا کرد: «آنچه در حال حاضر اتفاق افتاده، این است که یک کشور عضو ناتو از یک سازمان تروریستی حمایت می‌کند که علیه کشور دیگر ناتو فعالیت دارد».

بردان اوزتورک، یکی دیگر از نمایندگان ترکیه حامی کردها، گفت که واشنگتن در قبال کرد‌های سوریه به دلیل خون‌هایی که در دهه گذشته مشترکاً علیه داعش ریخته شده، تعهداتی دارد. او گفت: «ترکیه اکنون حقوق اولیه بشر را زیر پا گذاشته است. اگر کسی به مردم کرد خیانت کند، هیچکس با آمریکا متحد نخواهد شد. اگر شریکی دارید، واقعاً ارزشمند است و باید آن را قوی‌تر نگه دارید». همزمان گیدئون سار، وزیر امور خارجه اسرائیل، در اظهاراتی که آنکارا را خشمگین کرد، این هفته ادعا کرد که اسرائیل نیز باید کرد‌ها را به عنوان "متحدان طبیعی" خود در نظر گرفته و روابط خود را با آنها و سایر کشور‌های و اقلیت‌های شرقی تقویت کند. آیدین سلچن، دیپلمات سابق ترکیه که تجربه طولانی در برخورد با مسائل کرد‌ها دارد، نیز خاطر نشان کرد: با وجود چنین اظهاراتی، بعید است که اسرائیل از مبارزان کرد سوری علیه ترکیه و نیرو‌های نیابتی آن حمایت مادی کند. به گفته او: «اگر اسرائیل تصمیم گرفت در سوریه به دنبال شکل دادن به بحرانی علیه ترکیه باشد، عقلش را از دست داده است».

هراس تل آویو از مانور اردوغان

سرلشکر یاکوف آمیدور، مشاور سابق امنیت ملی نتانیاهو و یکی از همکاران موسسه یهودی برای امنیت ملی آمریکا در این باره مدعی شد، بر خلاف ایالات متحده که حدود ۲۰۰۰ نیرو در سوریه مستقر کرده، اسرائیل در مناطق کردنشین سوریه که بسیار دور هستند، حضور آشکاری ندارد. ما روابط طولانی با کرد‌ها داریم، این بخشی از تاریخ ما است، بخشی از تاریخ آنها است. اما اسرائیل قرار نیست نقش آمریکا در حمایت از کرد‌ها را بر عهده بگیرد.

بیشتر بخوانید:باج پوتین به اردوغان؛ ترکش‌های سوریه در قفقاز

در روز‌های اخیر، ترکیه بار‌ها از اسرائیل خواسته که نیرو‌های خود را از منطقه اشغالی اطراف بلندی‌های جولان سوریه خارج کند و این بازیگر را به تلاش برای خرابکاری در روند انتقال قدرت متهم کرده است. آنکارا می‌گوید، اسراییل با استفاده از خلاء موجود می‌خواهد به سیاست‌های اشغالگرانه خود ادامه دهد. این چیز گزینه برای سوریه یا منطقه نیست. علاوه بر تصرف بخشی‌هایی در جنوب سوریه، که به ادعای نتانیاهو حداقل تا سال ۲۰۲۵ ادامه خواهد داشت، طی دو هفته گذشته تل آویو هر آنچه از زیرساخت‌های نظامی دولت اسد باقی مانده را بمباران کرده تا به ادعای خود از رویکرد حاکمان جدید سوریه اطمینان حاصل کند و مطمئن شود که هدف هیچگونه حمله هوایی، دریایی و موشک و راکت دوربرد نخواهد شد. همزمان وزارت امور خارجه این بازیگر در پاسخ به درخواست آنکارا برای خروج نیرو‌ها ادعا کرد که ترکیه باید آخرین کشوری باشد که موضوع اشغال سوریه را مطرح می‌کند، زیرا نیرو‌های ترکیه از سال ۲۰۱۶ در این کشور مشارکت دارند.

وال استریت ژورنال در ادامه یادداشت ادعایی اش آورد، در شرایط کنونی حیات تحریر الشام، همچنان در فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحده قرار دارد، با این حال فرمانده شورشیان تلاش کرده تصویری معتدل به نمایش بگذارد. او بار‌ها از حقوق اقلیت‌ها سخن گفته و تاکید دارد که سوریه جدید به جای ایجاد درگیری با اسرائیل، علاقه‌مند به بازسازی پس از ویرانی‌های نزدیک به ۱۴ سال جنگ داخلی است. با این حال، این اظهار نظرهاا بسیاری از رهبران اسرائیل را متقاعد نمی‌کند. تحریر الشام تحت رهبری جولانی از حمایت ترکیه برخوردار است و می‌تواند برای اسرائیل در مرز شمال شرقی تهدید ساز شود.

 شالوم لیپنر، یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک که به عنوان مشاور چند نخست وزیر اسرائیل خدمت می‌کرد، در این باره مدعی شد: اگر کرد‌ها به عقب رانده شوند، شرایط می‌تواند تیره‌تر شود و فضا برای تجدید حیات داعش هموار شود». ادلشتاین اسرائیلی که در زمان نتانیاهو و همچنین رئیس پارلمان اسرائیل در پست‌های ارشد کابینه را برعهده داشته نیز مدعی است: با توجه به ضعف حاکمان جدید شام، تهدید بالقوه سوریه فوری نیست. او گفت، با این حال، در میان مدت، گروه‌های رادیکال در جنوب سوریه می‌توانند جوامع اسرائیلی را به خطر بیندازند، همزمان ارتش سوریه نیز بعد از مجهز شدن در درازمدت قادر است خطر متعارفی را برای اسرائیل ایجاد نماید.