صف‌آرایی اعراب و ترکیه در سوریه؛ خطر بزرگ بیخ گوش پادشاهی‌های خلیج فارس/ استراتژی محرمانه امارات شکست خورد؟

اقتصاد۲۴-میدل ایست آی با انتشار یادداشتی مدعی شد، کشور‌های حاشیه خلیج فارس که سال‌ها تلاش کردند تا جنبش‌هایی، چون تحریرالشام را به عنوان تهدیدی علیه خود قلمداد کنند، حالا برای آشتی و سازش با این گروه‌ها خیز برداشتند؛ گروه‌هایی که با حمایت‌های ایالات متحده و ترکیه زمینه را برای سقوط بشار اسد هموار کردند.

چالش تازه خلیج فارس

میدل ایست آی به نقل از اطلاعاتی که یکی از دیپلمات‌های مصری در اختیارش قرار داده مدعی است، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر از سرعت تغییر نام تجاری تحریرالشام به عنوان گروهی که پیشتر شاخه‌ای از القاعده بودند، غافلگیر شدند.

همزمان به ادعای یک مقام ارشد غربی، امارات متحده عربی از مانور ایالات متحده برای باز کردن کانال‌های ارتباطی میان تحریرالشام و ترکیه خشمگین است. در همین راستا میدل ایست‌ای با یک مقام ارشد غربی، یک دیپلمات مصری و یکی از مقام‌های خلیج فارس فعال در حوزه سوریه گفت‌و‌گو‌هایی داشته تا در باب شرایط حساس دیپلماتیک حاکم بر شام و تلاش‌ها برای شکل گیری دولت انتقالی داده‌هایی به دست بیاورد.

به ادعای میدل ایست‌ای، پیش از آن که تحریرالشام با حمله‌ای سریع الوقوع دولت اسد را ساقط کند، امارات متحده عربی تلاش کرد با توسل به اهرم رایزنی میان دولت وقت سوریه و آمریکا، نقش میانجیگر را ایفا نماید.

به ادعای میدل ایست آی، امارات متحده عربی می‌خواست معامله بزرگی را انجام دهد تا خانواده اسد را در قدرت نگه دارد و در ازای بستن خطوط تدارکاتی مقاومت توسط اسد، برای دمشق فرصت رهایی از تحریم‌ها را فراهم کند. همزمان یک مقام ارشد غربی که بر تحولات سوریه متمرکز است، مدعی است: «اماراتی‌ها عصبانی هستند. آمریکایی‌ها به سمت ترک‌ها می‌دوند. امارات سرمایه گذاری زیادی روی اسد کرد و دستش خالی ماند».

به ادعای این نشریه، این بی‌اعتمادی شباهت‌هایی به دوران پس از بهار عربی ۲۰۱۱ دارد، زمانی که عربستان سعودی و امارات با تظاهرات مردمی علیه رهبران خاورمیانه به پا خاستند و ترکیه و قطر را به حمایت از اخوان المسلمین متهم کردند. به ادعای آرون لوند، تحلیلگر مسائل بین‌الملل «حالا حکامی که نسبت به اخوان‌المسلمین پارانویا دارند، با قدرت گرفتن تحریرالشام به طور ناگهانی باید با جنبشی مانند اخوان‌المسلمین مقابله کنند.»

آزمون اعراب

در سال‌های اخیر، رهبرانی در خاورمیانه که خود را در دو سوی جنگ‌های نیابتی در مکان‌هایی مانند لیبی درگیر کردند، به دنبال اصلاح روابط هستند. عربستان سعودی به قطر نزدیک‌تر شده، اما روابط دوحه با ابوظبی، اگرچه دوستانه‌تر از دوران محاصره قطر است، همچنان تیره است.

عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، که محمد مرسی، رئیس جمهور منتخب اخوان المسلمین مصر را برکنار کرد، در سال ۲۰۲۴ دو بار با رجب طیب اردوغان، رهبر ترکیه دیدار داشت. اردوغان از مرسی حمایت کرد و با اشاره به سیسی اعلام کرد: «من هرگز با کسی مثل او صحبت نمی‌کنم.» تنش شکننده بین سیسی و اردوغان اکنون می‌تواند در شرایطی که تحریرالشام کنترل شام؛ مرکز فرهنگی و اقتصادی سابق جهان عرب را در اختیار دارد، به آزمون گذاشته شود.

بیشتر بخوانید:اولین عکس از پزشکیان و اردوغان در نشست مشترک در مصر

همزمان یکی از دیپلمات‌های مصری در گفت‌و‌گو با میدل ایست آی مدعی شد: «به وضوح قدرت ترکیه در حال افزایش است و همین گزاره می‌تواند زمینه را برای افزایش قدرت اخوان المسلمین هموار سازد». با شکست استراتژی عربستان سعودی و امارات برای احیای دولت اسد، تحلیلگران می‌گویند که کشور‌های حاشیه خلیج فارس گزینه‌های کمی جز تعامل با تحریرالشام و انطباق خود با نفوذ ترکیه دارند.

بنا بر گزارش‌ها، دفتر امور سیاسی تحریرالشام روز سه‌شنبه با سفرای مصر، امارات، اردن و عربستان سعودی دیدار کرد. قطر که مخالف عادی سازی روابط با اسد بود، گفت سفارت خود را در دمشق بازگشایی خواهد کرد. قطر میان آمریکا و سایر گروه‌هایی، چون طالبان در افغانستان و حماس در غزه میانجیگری کرده است. رهبران خلیج‌فارس نگران هستند که سلاح‌های سبک و سنگین باقی‌مانده از دولت اسد در سوریه ممکن است از مرز‌های آنها سرازیر شود.

به ادعای میدل ایست‌ای، کشور‌های نفت خیز خلیج فارس همچنین دارای اهرم‌هایی برای تعامل با تحریرالشام هستند؛ گروهی که وارث اقتصاد در حال فروپاشی سوریه است. ترکیه از شورشیان سوریه حمایت می‌کند، اما تمرکزش بر سرکوب گروه‌های مسلح کرد مورد حمایت آمریکا در شمال سوریه نیز حواسش را پرت کرده است. دولت ترکیه که با کمبود نقدینگی مواجه است، بودجه لازم برای کمک به آنچه که سازمان ملل می‌گوید لایحه ۴۰۰ میلیارد دلاری بازسازی سوریه است را ندارد.

چارلز لیستر، کارشناس سوریه در مؤسسه خاورمیانه، گفت: «به نظر می‌رسد این فرصت ارزشمندی برای دولت‌های عربی باشد تا مشارکت فعالی در شام داشته باشند و به نوعی از اقتدار انتقالی حمایت کنند». اقدامات و لفاظی‌های ایالات متحده از زمان فروپاشی دولت اسد نشان می‌دهد که آمریکا آماده همکاری با تحریرالشام است، حداقل در حال حاضر.

اما یکی از مقام‌های خلیج فارس در گفت‌و‌گو با میدل ایست آی مدعی شد، عربستان سعودی، امارات و حتی قطر از ایالات متحده خواسته‌اند که در ارزیابی لغو تحریم‌ها علیه تحریرالشام محتاط باشد. تحریرالشام توسط ایالات متحده، سازمان ملل و ترکیه به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده است.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز سه شنبه علنا ​​اعلام کرد که ایالات متحده از این گروه خواسته تا به یافتن آستین تایس، روزنامه نگار آمریکایی مفقود شده که گمان می‌رود در سال ۲۰۱۲ در سوریه ربوده شده، کمک کند. میلر گفت: «در تمام تماس‌های خود با طرف‌هایی که می‌دانیم با تحریرالشام رایزنی دارند، به وضوح این پیام را ارسال کرده‌ایم که اولویت اصلی ما بازگشت آستین تایس است».

این عبارات در تضاد با استراتژی پیشین آمریکا در ارتباط با تحریرالشام قرار دارد. همزمان بازیگران خلیج فارس، تصور می‌کنند که نوعی هم‌صدایی میان ایالات متحده با تحریرالشام ایجاد شده تا بدین طریق منافع اقلیت‌های سوریه، چون مسیحیان، کرد‌ها و علوی‌ها در چارچوب آینده سیاسی این کشور لحاظ شود.

مقامات منطقه‌ای با اشاره به بمباران مواضع داعش توسط ایالات متحده مدعی‌اند که این رویکرد نشان از چراغ سبز واشنگتن به مسکو جهت خروج این بازیگر از شام است و دامنه و مقیاس حملات نیز به روشنی نشان از اولویت‌های آمریکا دارد.