علت اصلی سقط جنین در ایران چیست؟

اقتصاد۲۴-وقتی تست بارداری مثبت شد، قلبم ایستاد. نمی‌توانستم باور کنم. لحظه‌ای که دو خط صورتی روی صفحه ظاهر شد، انگار تمام دنیا برای چند ثانیه سکوت کرد. در آن سکوت، فقط صدای تپش شدید قلب خودم به گوش می‌رسید و به قلب نوزادی فکر می‌کردم که حالا تکه‌ای از وجود من شده بود. " اینها سخنان مریم است، یک مادر جوان ۲۵ ساله که برای نخستین بار در زندگی‌اش قرار بوده تجربه مادر شدن را بچشد.

او که می‌گوید همیشه در شلوغی‌های زندگی و کار‌های روزمره غرق بوده، هرگز فکر نمی‌کرد که روزی مادر شود، اما وقتی متوجه بارداری خود شد، دنیای او به کلی تغییر کرد: «اولش نگران آینده بودم، نمی‌دانستم چه باید بکنم؛ اصلاً آمادگی‌اش را نداشتم و دوست نداشتم که مادر فرزندی به اصطلاح ناخواسته شوم. هنوز به سر کار می‌رفتم و نمی‌خواستم موقعیت شغلی خودم را به آسانی از دست بدهم. حقیقتش در ابتدا به این فکر کردم که آنچه درون شکم من شکل گرفته، هنوز در حد یک لخته خون است و روحی ندارد که درد را بفهمد، تا پای خرید داروی سقط جنین از بازار سیاه هم رفتم، اما وقتی موضوع را با مادرم در میان گذاشتم، از اقدام به این کار منصرفم کرد. به مرور، حس عجیب و خاصی در دلم بیدار شد. انگار برای اولین بار در زندگی‌ام واقعاً به چیزی مهم و شگفت‌انگیز تعلق داشتم.»

شیرینی‌های یک سفر خاص

مادر شدن به معنای ورود به دنیای جدیدی است. دنیایی که پر از لحظات شیرین و غیرقابل پیش‌بینی است. مریم در دوران بارداری لحظات شیرینی را تجربه کرده که هرکدامشان برای همیشه در ذهن او باقی می‌ماند.

«گاهی حتی شب‌ها نمی‌توانستم بخوابم و فقط به زندگی جدیدی که در درونم در حال رشد است فکر می‌کردم. احساس می‌کردم که یک زندگی کاملاً جدید با تمام جزئیاتش در حال شکل گرفتن است.».

اما شیرینی‌های مادر شدن فقط به بارداری ختم نمی‌شود. او روز‌ها و شب‌های بی‌خوابی را تجربه کرده و هر روز با کودک خود پیوندی عمیق‌تر پیدا می‌کند: «وقتی دخترم را به دنیا آوردم، انگار همه درد‌ها و خستگی‌ها به یکباره محو شد. وقتی او را در آغوش گرفتم، هیچ چیز در دنیا نمی‌توانست خوشبختی آن لحظه را توصیف کند. بوی شیرین پوستش و نگاه معصومانه‌اش همه چیز را برایم معنی‌دار کرد.»

هر چند شیرینی‌های مادر شدن بی‌پایان است، اما این تجربه با چالش‌ها و دشواری‌هایی همراه است که به هیچ وجه نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. مریم در روز‌های اول پس از تولد، بسیاری از شب‌ها بیدار می‌ماند و مراقب فرزند خود بود: «شیر دادن در شب، تغییرات جسمی و روحی، و مسئولیتی که برای اولین بار به دوش می‌کشی، می‌تواند خیلی طاقت‌فرسا باشد، اما در کنار این سختی‌ها، لحظات کوچک و شیرین همواره به کمکم می‌آید و خوشحالم که فرزندم را با دستان خودم نکشتم.»

زهرا، مادر دیگری است که در ۴۳ سالگی، بارداری سوم خود را تجربه کرده است، او که صاحب یک فرزند دختر ۱۱ ساله و یک فرزند پسر ۷ ساله دیگر نیز هست، در ۴۳ سالگی متوجه بارداری سوم خود شده، می‌گوید: «بارداری سوم من ناخواسته بود؛ برخلاف بچه‌های اولم، وقتی خبر بارداری سومم را به اطرافیان دادم، خیلی‌ها به من گفتند بچه سوم را می‌خواهی چه کار؟ سر پیری برای بچه‌داری هم حوصله داری؟ زخم زبان‌های زیادی از اطرافیان شنیدم و خیلی‌ها هم من را از عوارض بارداری در سن بالا می‌ترساندند؛ مثلاً می‌گفتند نکنه بچه منگول بشه؟ حتی یکبار به پزشک متخصص زنان مراجعه کردم و گفتم این بچه را نمی‌خواهم و باتوجه به اینکه زیر چهارماه باردار بودم، از پزشک خواستم یک جوری از این مخمصه‌ای که در آن گیر افتاده بودم خلاصم کند. پزشک این کار را نپذیرفت و گفت که راهکار‌هایی برای غربالگری اختلالات ژنتیکی در جنین وجود دارد و از آنجا که آمادگی روحی فرزنددار شدن را نداشتم، به من پیشنهاد کرد که به روانشناس مراجعه کنم. خیلی تردید داشتم، بعد از دریافت مشاوره‌های فراوان و پس از کشمکش‌های زیاد به همراه همسرم تصمیم گرفتیم فرزندمان را نگه داریم. حالا فرزندم ۷ ماهه است و به هیچ عنوان از اینکه اقدام به سقط جنین نکرده‌ام پشیمان نیستم و هرروز خدا را به خاطر داشتنش شکر می‌کنم.»

منصرف شدن ۶۲۰۰ زن از سقط جنین با تلاش مراکز نفس

حدود دو سال است که شکل‌گیری مراکز نفس (نجات فرزندان سقط) در کشور، کمک کرده تا زنانی که به هر دلیلی قصد از بین بردن فرزندان خود را دارند؛ از این تصمیم منصرف شوند.

محمدحسین زارع‌زاده، رئیس بسیج جامعه پزشکی درباره نتایج فعالیت این مرکز به تسنیم می‌گوید: «واژه نفس مخفف شده نجات فرزندان سقط است، از این جهت در کنار دستگاه‌هایی که در راستای قانون جوانی جمعیت تکالیفی دارند، سازمان بسیج جامعه پزشکی نیز تکالیفی از جمله اجرای طرح نفس را برعهده دارد. این طرح برای جلوگیری از سقط‌های غیرقانونی و عمدی جنین شکل گرفته است و با ارائه مشاوره‌هایی از انجام سقط‌های غیر قانونی جلوگیری می‌شود.»

وی می‌افزاید: «بیش از ۳۰۰ مرکز نفس در مراکز بهداشتی فعال هستند و تاکنون بیش از ۸۰۰۰ نفر از زوجین را از سقط جنین منصرف کرده‌اند.»

بیشتر بخوانید:۹۵ درصد سقط جنین‌ها در ایران غیرقانونی است

وی اضافه می‌کند: «ارائه این مشاوره‌های روانی و پزشکی به زنانی که قصد سقط جنین داشتند، باعث این شده که بیش از ۶۰۰۰ مادر از سقط جنین منصرف شوند و منجر به ۶۲۰۰ تولد شده است.»

دلایل عمده سقط جنین در ایران چیست؟

برخلاف تصور عموم مردم مبنی بر ارتباط مستقیم سقط جنین با مسائل اقتصادی، وزارت بهداشت اعلام کرده است که سهم مسائل اقتصادی در اقدام به این کار بسیار کمرنگ‌تر از سایر مسائل است و عمده دلایل سقط جنین، انگاره‌های نادرست اجتماعی و فرهنگی هستند.

صابر جباری، رئیس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت گفته است: «اولین علت سقط جنین، نخواستن فرزند بیشتر است؛ دومین علت مسائل اقتصادی و سومین دلیل، بدموقع بودن بارداری است. نخواستن فرزند بیشتر حدود ۴۰ درصد از علل سقط جنین را تشکیل می‌دهد. علل اقتصادی ۲۱ درصد و بدموقع بودن بارداری ۲۰ درصد علت سقط جنین را شامل می‌شود و سایر علل نیز درصد کمی را به خود اختصاص می‌دهند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که نخواستن فرزند بیشتر تحت‌تأثیر شعار‌های تنظیم خانواده طی سال‌های گذشته بوده است.»

داشتن فرزند زیاد عیب نیست!

براساس بررسی‌هایی که وزارت بهداشت در مراکز نفس انجام داده، حدود ۷.۲ درصد از کسانی که متقاضی سقط جنین بوده‌اند در حال تجربه بارداری اول خود بوده‌اند، حدود ۲۰ درصد از افراد قصد سقط فرزند دوم، ۲۴.۹ درصد قصد سقط فرزند سوم، ۲۸.۳ درصد قصد سقط فرزند چهارم و ۱۰.۳ درصد قصد سقط فرزند پنجم خود را داشته‌اند و ۸.۸ درصد این افراد نیز هنگام بارداری برای فرزند ششم به بعد متقاضی سقط جنین بوده‌اند.

این آمار‌ها بیانگر این است که بسیاری از این افراد تحت‌تأثیر شعار "یک یا دو بچه کافی است" یا "فرزند کمتر، زندگی بهتر" قرار گرفته‌اند، زیرا با افزایش تعداد فرزندان، میزان سقط جنین عمدی نیز افزایش یافته است.

یک باور غلط درباره جنین

اگرچه در روز‌های ابتدایی بارداری، ممکن است هنوز مادر رابطه عاطفی عمیقی با فرزند خود برقرار نکرده باشد، اما مادران باید بدانند که همان جنین چندروزه نیز حق حیات دارد و صرفاً یک جسم بی‌جان و بی‌ارزش نیست.

رئیس مرکز جوانی جمعیت دراین باره نیز می‌گوید: «برخی تصور می‌کنند زیر چهار ماه بارداری، کشتن جنین اشکالی ندارد! برخی "شی‌ءپنداری" نسبت به جنین دارند یا آن را صرفاً یک لخته خون می‌دانند و از بین بردن آن را قتل نمی‌دانند به همین دلیل اقدام به این کار می‌کنند.»

مراکز نفس که عمدتاً در مراکز بهداشتی کشور مستقرند، برای فرهنگ‌سازی در زمینه پیشگیری از سقط عمدی جنین، راه‌اندازی شده‌اند که به زوجین آموزش و مشاوره‌های لازم را برای منصرف شدن از سقط جنین را ارائه می‌کنند. نتایج نشان داده که ۶۰ درصد از این زوجین با درک این موضوع که سقط جنین قتل نفس به‌شمار می‌رود از سقط منصرف می‌شوند و طعم شیرین مادر شدن و پدر شدن را می‌چشند.