بی‌اعتمادی مردم به کیفیت آموزش در مدارس

اقتصاد۲۴-دانش‌آموزان ایرانی از کشور‌های منطقه عقب‌تر هستند و در میان کشور‌های جهان جایی در انتهای جدول قرار دارند، این تقریباً خلاصه نتایج آزمون بین‌المللی تیمز (TIMSS) در سال ۲۰۲۳ است، آزمونی که هر چهار سال یک بار در زمینه‌های ریاضیات و علوم در پایه‌های چهارم و هشتم برگزار می‌شود و بر روی سه حوزه دانستن، به کار بردن و استدلال تاکید دارد.

در آزمون تیمز سطح پیشرفته نمره ۶۲۵، سطح بالا ۵۵۰، سطح متوسط ۴۷۵ و سطح پایین نمره ۴۰۰ است. در آزمون تیمز ۲۰۲۳ دانش‌آموزان ایرانی در ریاضی پایه چهارم نمره ۴۲۰ و در ریاضی پایه هشتم نمره ۴۲۳ را کسب کردند. همچنین دانش‌آموزان ایرانی در علوم پایه چهارم نمره ۴۳۲ و در علوم پایه هشتم نمره ۴۱۹ را کسب کردند.

جایگاه دانش‌آموزان ایرانی در آزمون تیمز ۲۰۲۳

براساس گزارش نتیایج آزمون، از کشور‌های منطقه ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، کویت، عمان، قطر، عربستان، قزاقستان، ازبکستان و بحرین در ارزیابی شرکت داشتند. ایران از ۵۸ کشور شرکت کننده در ریاضی پایه چهارم در رتبه ۵۳ قرار گرفت که تمام کشور‌های منطقه به‌جز عربستان سعودی عملکرد بهتری نسبت به ایران داشتند. همچنین ایران از ۵۸ کشور شرکت کننده در علوم پایه چهارم در رتبه ۴۹ قرار گرفت و کشور‌های عمان، ترکیه، امارات، ارمنستان، قطر، قزاقستان و بحرین عملکرد بالاتری نسبت به ایران داشتند. همچنین ایران از ۴۴ کشور شرکت کننده در ریاضی پایه هشتم رتبه ۳۱ را کسب کرد و کشور‌های ترکیه، امارات، آذربایجان، قزاقستان، قطر و بحرین عملکرد بالاتری را نسبت به ایران داشتند.

وقتی کتاب خواندن جای خود را محتوای به فضای مجازی می‌دهد

این‌که چرا رتبه دانش‌آموزان ایرانی در آزمون بین‌المللی تیمز پایین بود دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، جدا از دلایل صرفاً آموزشی ماجرا مانند کیفیت منابع درسی و آموزشی در مدارس ایران می‌شود به دلایل جامعه‌شناختی این مسئله هم اشاره کرد، مواردی که سامان سلامیان، مدرس و کارشناس آموزش به آن تاکید دارد.

سلامیان در گفت‌وگویی با خبرآنلاین با تاکید بر دلایل جامعه‌شناسی نتایج دانش‌آموزان ایرانی در آزمون تیمز می‌گوید: «افزایش استفاده از فضای مجازی و رسانه‌های سرگرمی‌محور باعث کاهش زمان و تمرکز کودکان و نوجوانان بر آموزش مفید شده است همچنین در دهه‌های اخیر، کتاب‌خوانی و مطالعه آزاد در میان کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان کاهش یافته است. این مسئله بر مهارت‌های خواندن و درک مطلب تأثیر منفی گذاشته است.»

همه امکانات برای مدارس خاص/ اقتصاد ضعیف خانواده و اجبار برای کار کردن

او بیان می‌کند: «توزیع ناعادلانه منابع آموزشی، معلمان متخصص کلاس‌های تقویتی خارج از مدرسه و زیرساخت‌ها بین مناطق مختلف (شهری و روستایی یا مناطق مرفه و محروم) منجر به افت کیفیت آموزش برای بخش بزرگی از جامعه شده است. این نابرابری به ضعف در یادگیری علوم پایه مانند ریاضی و خواندن‌ونوشـتن منجر می‌شود. همچنین مدارس خاص در کلان‌شهر‌ها بیشتر از مدارس دولتی امکانات دارند، که این موضوع باعث می‌شود اکثریت دانش‌آموزان به آموزش باکیفیت دسترسی نداشته باشند.»

بیشتر بخوانید:مدیر مدرسه‌ای که مادر دانش‌آموز را مجبور به نظافت کرده بود احضار شد

این کارشناس می‌گوید: «خانواده‌هایی که با مشکلات اقتصادی مواجه‌اند، توان مالی برای تأمین نیاز‌های آموزشی (مانند کتاب، معلم خصوصی، یا دسترسی به فناوری‌های آموزشی) ندارند. این وضعیت بر یادگیری کودکان تأثیر منفی می‌گذارد. در برخی از خانواده‌ها، دانش‌آموزان مجبور به کار کردن هستند، که این موضوع فرصت یادگیری آنها را محدود می‌کند.

دانش‌آموزان آینده روشن برای خودشان نمی‌بینند/ تاکید بر کنکور به‌جای یادگیری!

سلامیان ادامه می‌دهد: «جامعه ایران به‌جای تأکید بر یادگیری واقعی و مهارت‌آموزی، بیشتر بر دریافت مدرک و نمره تمرکز دارشته است و این نگرش سبب شده دانش‌آموزان و حتی معلمان به عمق مفاهیم آموزشی توجه کمتری داشته باشند. وضعیت اقتصادی و اجتماعی نامناسب می‌تواند انگیزه دانش‌آموزان برای یادگیری را کاهش دهد، چرا که آنها آینده‌ای روشن برای خود نمی‌بینند. تأکید زیاد بر آزمون کنکور و نادیده گرفتن یادگیری مهارت‌های پایه، تمرکز دانش‌آموزان را از موضوعات بنیادی مانند ریاضی یا خواندن منحرف می‌کند. در سال‌های اخیر، برخی از ارزش‌های اجتماعی به سمت مشاغل پردرآمد و مهارت‌های سریعاً قابل اجرا (مانند تجارت یا فناوری‌های کاربردی) متمایل شده‌اند. در نتیجه، ارزش یادگیری علوم پایه مانند ریاضی کاهش یافته است.»

کاهش اعتماد به آموزش رسمی در مدرسه‌ها

او می‌گوید: «بی‌اعتمادی خانواده‌ها و دانش‌آموزان به کیفیت آموزش رسمی باعث کاهش انگیزه برای یادگیری در مدارس شده است. کاهش سرمایه اجتماعی، یعنی اعتماد و همکاری میان خانواده‌ها، معلمان و جامعه، باعث تضعیف فرایند یادگیری شده است. معلمان نیز در جامعه جایگاه مطلوبی ندارند و این مسئله بر انگیزه و عملکرد آنها تأثیر منفی گذاشته است.»