اینترنت طبقاتی در ایران چه تبعاتی دارد؟

اقتصاد۲۴- چند سالی است که دشواری‌ها برای دسترسی به اینترنت با کیفیت تبدیل به یک عامل نارضایتی میان مردم و حاکمیت شده و هرچه گذشت به جای بهتر شدن وضعیت، شاهد فیلترینگ عمیق‌تر و تکیه بر نظراتی بودیم که در میان عموم مردم مقبولیت نداشت. از سوی دیگر کشور‌های منطقه روز به روز رشد جدی‌تر در حوزه فناوری و اینترنت داشته‌اند، به عنوان مثال در زمانی که امارات پیشرفت‎‌های قابل توجهی در حوزه فناوری‌های اطلاعاتی داشته، سطح توقع و مطالبه از اینترنت در ایران به رفع فیلتر واتساپ و گوگل پلی تقلیل پیدا کرده است. حالا اخبار مربوط به اجرای پروژه اینترنت طبقاتی نیز احساس تبعیض را در جامعه تقویت کرده است.

سقوط آماری اینترنت ایران

علیرضا بزرگمهری، عضو هیأت مدیره انجمن تحول دیجیتال ایران، می‌گوید: وضعیت اینترنت موبایل و ثابت در ایران طی سال‌های اخیر به جای پیشرفت همانند کشور‌های منطقه، سقوط جدی داشته است. او می‌گوید: وضعیت اینترنت در کشور ما در سه سال اخیر در دو قسمت اینترنت ثابت و اینترنت موبایل طبق رتبه‌بندی‌های بین‌المللی، در حالیکه همه کشور‌های منطقه به سمت ارتقاء رفته‌اند به شرح زیر به سمت افول رفته است:

وضعیت اینترنت موبایل در ایران

سال ۲۰۲۱: در اکتبر ۲۰۲۱، متوسط سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران حدود ۳۵.۰۹ مگابیت بر ثانیه بود و ایران در رتبه ۷۳ از میان ۱۴۰ کشور قرار داشت.

سال ۲۰۲۲: در این سال، ایران با متوسط سرعت ۳۱.۲۹ مگابیت بر ثانیه به رتبه ۷۵ جهان رسید. این نشان‌دهنده ثبات نسبی در رتبه‌بندی اینترنت موبایل بود.

سال ۲۰۲۳: در نوامبر ۲۰۲۳، متوسط سرعت اینترنت موبایل ایران به ۳۱.۸۲ مگابیت بر ثانیه رسید و همچنان در رتبه ۷۵ جهان قرار داشت. اما در دسامبر ۲۰۲۳، سرعت به ۳۱.۲۹ مگابیت بر ثانیه کاهش یافت و جایگاه آن به رتبه ۷۸ سقوط کرد.

وضعیت اینترنت ثابت در ایران

سال ۲۰۲۱: در اکتبر ۲۰۲۱، متوسط سرعت دانلود اینترنت ثابت در ایران حدود ۲۲.۰۱ مگابیت بر ثانیه بود و ایران در رتبه ۱۳۴ از میان ۱۷۵ کشور قرار داشت.

بیشتر بخوانید:عکس/ رتبه اینترنت ایران در بین ۱۰۰ کشور

سال ۲۰۲۲: اطلاعات دقیقی از این سال موجود نیست، اما گزارش‌ها نشان می‌دهد که وضعیت کلی اینترنت ثابت تغییر چندانی نکرده است.

سال ۲۰۲۳: تا نوامبر ۲۰۲۳، متوسط سرعت اینترنت ثابت به ۱۲.۷۶ مگابیت بر ثانیه رسید و ایران در رتبه ۱۵۴ جهان قرار گرفت. این رتبه نسبت به سال‌های قبل بدتر شده است و نشان‌دهنده کاهش کیفیت خدمات اینترنت ثابت است.

رتبه ایران در فیلترینگ اینترنت جهانی

او معتقد است که رتبه ایران در زمینه فیلترینگ اینترنت، از عموم کشور‌ها بالاتر است و در پایین‌ترین رتبه خاورمیانه نیز قرار گرفته‌ایم. او در یک بررسی آماری می‌گوید:

وضعیت جهانی: طبق گزارش‌ها، ایران در سال ۲۰۲۲ به عنوان دومین کشور با بالاترین سطح فیلترینگ اینترنت بعد از چین شناخته شد. این رتبه‌بندی به دلیل قطع مکرر دسترسی به اینترنت و مسدود کردن شبکه‌های اجتماعی برای جلوگیری از اعتراضات عمومی صورت گرفته است.

وضعیت منطقه‌ای: در خاورمیانه، هیچ‌یک از کشور‌های مورد ارزیابی در سال ۲۰۲۳ نتوانستند رتبه "آزاد" را کسب کنند. کشور‌های لبنان، اردن و عراق به عنوان "نیمه آزاد" طبقه‌بندی شدند، در حالی که ایران همراه با امارات متحده عربی، بحرین و عربستان سعودی در دسته "غیر آزاد" قرار گرفت. ایران در این زمینه پایین‌ترین نمره را در منطقه با نمره ۱۱ و کاهش ۵ نمره‌ای نسبت به سال‌های قبل داشت.

تبعات اینترنت طبقاتی

بزرگمهری معتقد است که اینترنت طبقاتی در ایران احساس تبعیض، نارضایتی عمومی و آسیب به کسب و کار‌ها را به دنبال خواهد داشت. او در یک بررسی موردی در اینباره می‌گوید: پس از بحران اجتماعی سال ۲۰۲۲ در ایران و ایجاد محدودیت‌های شدید روی اینترنت، بحثی تحت عنوان اینترنت طبقاتی در کشور مطرح شد که از دید کارشناسان و دلسوزان، دارای اشکالات زیر است:

افزایش احساس تبعیض: اینترنت طبقاتی به معنای دسترسی متفاوت اقشار مختلف جامعه به منابع آنلاین است. این موضوع می‌تواند احساس تبعیض را در میان افراد افزایش دهد، به ویژه در جامعه‌ای که از قبل دارای نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی است. افرادی که به اینترنت با کیفیت و بدون محدودیت دسترسی دارند، نسبت به کسانی که از این امکانات محروم‌اند، احساس برتری خواهند کرد.

نارضایتی عمومی: این نوع تقسیم‌بندی می‌تواند منجر به افزایش نارضایتی عمومی و حتی خشم اجتماعی شود. جامعه‌شناسان هشدار داده‌اند که محرومیت از دسترسی برابر به اینترنت می‌تواند منجر به یأس، ناامیدی و در نهایت اعتراضات اجتماعی گردد.

آسیب به کسب‌وکار‌ها: کسب‌وکار‌های وابسته به اینترنت، به ویژه در میان اقشار کم‌درآمد، ممکن است با مشکلات جدی مواجه شوند. عدم دسترسی برابر به اینترنت می‌تواند باعث کاهش فرصت‌های شغلی و درآمدزایی برای این افراد شود.

تقویت فاصله طبقات اجتماعی: اینترنت طبقاتی می‌تواند موجب تقویت فاصله طبقات اجتماعی موجود شود، بدین معنا که افراد با دسترسی بهتر به اینترنت قادر خواهند بود از فرصت‌های بیشتری بهره‌مند شوند، در حالی که سایرین از این امکانات محروم خواهند ماند.

نابرابری در آموزش: دانش‌آموزان و دانشجویانی که از اینترنت با کیفیت پایین یا محدود برخوردارند، ممکن است نتوانند به منابع آموزشی آنلاین دسترسی داشته باشند. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش کیفیت یادگیری و نابرابری‌های آموزشی شود.

به طور کلی، اجرای اینترنت طبقاتی در ایران می‌تواند تبعات گسترده‌ای بر ساختار اجتماعی، اقتصادی و آموزشی کشور داشته باشد. این طرح نه تنها احساس تبعیض را افزایش خواهد داد بلکه ممکن است منجر به نارضایتی عمومی و چالش‌های جدی برای اقشار آسیب‌پذیر جامعه شود و ضمن توسعه بازار فیلترشکن‌ها و پولشویی مرتبط، کاربران اینترنت ماهواره‌ای که تا کنون طبق آمار فوربس به ۲۰ هزار نفر رسیده است را افزایش می‌دهد.

چرا فیلترینگ مضر است؟

بزرگمهری معتقد است که فیترینگ طرحی شکست خورده و مضر برای امنیت کاربران است. او در اینباره می‌گوید:

آنچه بر هر دوستدار کشور واضح است، این است که طرح فیلترینگ یک طرح کاملاً شکست خورده است و باعث رواج موارد ذیل می‌شود:

بیشتر بخوانید:اينترنت ايران وخيم‌تر از چين و كامرون!

افزایش استفاده از فیلترشکن در سطحی که اکنون سطح دسترسی به هر نوع سایتی را به کودکان تقلیل داده است که از وظایف حکمران تمهید برای عدم تشویق به این امر است که در حال حاضر در مسیر بلعکس حرکت می‌کند.

تبدیل ابزار‌های دیجیتال به محل حملات امنیتی با استفاده از back door‌ها و bot‌های موجود در فیلترشکن‌ها، بویژه فیلترشکن‌های رایگان و ایجاد مشکلات برای سرویس‌های بر خط از طریق حملات DOS، DDOS از IP‌های شبکه ملی.

افزایش هزینه اتصال شهروندان چه بخاطر هزینه فیلترشکن‌ها و چه بواسطه ارسال تمام اطلاعات به سرور‌های فیلترشکن‌ها در خارج از کشور و افزایش نیاز به پهنای باند بیشتر در لبه اینترنت.

عدم رضایت شهروندان و کاهش سرمایه اجتماعی ملی بخصوص وقتی می‌بینند که با پرداخت هزینه فیلترشکن می‌توانند به همه سکو‌ها دسترسی پیدا کنند و حاکمیت هم به وضوح شکست این طرح را متوجه است احساس می‌کند شاید اصرار بر این تصمیم به دلیل انتفاعاشخاص و گروه‌ها است.

شبکه بانکی و پرداختی که از گردش مالی ۳۰ هزار میلیارد تا ۵۰ هزار میلیارد تومان، حمایت می‌کند، این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که این شبکه چقدر امکان پولشویی را میسر می‌سازد و در این بستر چه اتفاقات ضد امنیتی و تروریستی و مواد مخدر هم ممکن می‌شود؟

کنترل‌های قانونی و مجاز بر اطلاعات گروه‌ها و سازمان‌های غیر قانونی را بسیار پیچیده‌تر می‌کند؛ و در نهایت اینکه فیلترینگ بی اینمکه کوچکترین خاصیتی برای منافع سیاسی و امنیتی حاکمیت داشته باشد، سرمایه‌های توسعه ملی فناوری اطلاعات و ارتباطات را صرف اتلاف وقت و سرمایه‌ای به نام فیلترینگ کرده است.