ایران با وضعیت اقتصادی فعلی تاب فشار نظامی را ندارد/ به جای مثلث ایران، چین و روسیه، در بازی‌های خاورمیانه فعال شویم

اقتصاد۲۴-  میرا قربانی فر - دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا روز چهارشنبه ۷ خرداد در یک نشست خبری در کاخ سفید درباره حمله احتمالی اسرائیل به ایران گفت که «به نتانیاهو گفتم، فکر نمی‌کنم حالا زمان مناسبی برای حمله به ایران باشد. ما هم اکنون در حال مذاکره هستیم و تاکنون گفت‌و‌گو‌های خیلی خوبی داشته‌ایم.»

پس از این اظهارات رئیس جمهور آمریکا مبنی بر اینکه واشنگتن به یافتن راه‌حلی برای توافق هسته‌ای با ایران «بسیار نزدیک» شده برخی منابع آگاه ضمن تأیید خوش‌بینی ترامپ، به شبکه سی‌ان‌ان گفتند که دو طرف به توافقی کلی نزدیک شده‌اند که احتمالاً در دیدار بعدی آن‌ها نهایی می‌شود. به گفته یکی از منابع سی‌ان‌ان، بحث کنونی شامل سرمایه‌گذاری احتمالی آمریکا در برنامه انرژی هسته‌ای ایران و ایجاد یک کنسرسیوم برای تولید اورانیوم غنی‌شده جهت تأمین نیروگاه‌های ایران است که انتظار می‌رود برخی کشور‌های خاورمیانه در آن سهیم باشند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت آن نظارت کند.

موضوع، اما وقتی برای بسیاری جدی‌تر شد که در مقابل این اظهارات و در همین روز چهارشنبه محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز خبر داد که تهران آمادگی دارد که در صورت رسیدن به توافق هسته‌ای با واشنگتن به بازرسان آمریکایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجازه ورود برای بازرسی بدهد.

پس از آن بود که وزیر امور خارجه ایران خبر داد که احتمالاً در چند روز آینده تاریخ دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا مشخص می‌شود.
چنان چه حتی گفته شد که دور ششم مذاکرات به احتمال زیاد در خاورمیانه برگزار خواهد شد.

مجموعه این خبر‌ها منجر به گمانه زنی‌های جدی درباره دستیابی ایران و آمریکا به یک توافق حتی موقت شد. مساله‌ای که با اظهارات طرفین و اتفاقا عدم مصاحبه‌ای از سوی ویتکاف درباره غنی سازی صفر بیشتر از قبل مورد تایید قرار می‌گرفت.

در همین حال، اما «علی بیگدلی»، استاد دانشگاه، کارشناس مسائل بین‌المللی، تاریخدان و پژوهشگر به اقتصاد ۲۴ گفت که به نظر می‌رسد دور ششم مذاکرات حالا از اهمیت ویژه تری برخوردار است.

علی بیگدلی در گفت‌و‌گو با اقتصاد ۲۴، با اذعان به این که هر دو طرف خواهان توافق هستند، گفت: «آن چه اکنون واضح است این بوده که دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا حتما برگزار خواهد شد، چرا که هیچکدام از دو طرف راهی به جز انجام مذاکره و رسیدن به توافق ندارند و مساله جنگ تقریبا خاتمه یافته شده و باز هیچ کدام از دو طرف نیز تمایلی به ورود به وضعیت جنگ ندارند؛ بنابراین شرایط دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا دور پراهمیتی است، همان طور که دور پنجم دور پر اهمیتی بوده است و مسیر گفت‌و‌گو‌های قبلی را نیز دور پنجم تغییر داد.»

اهمیت سفر رئیس جمهوری ایران به عمان 

بیگدلی هم چنین درباره اهمیت دیپلماتیک سفر پزشکیان نیز تصریح کرد: «ببینید ایران با این خواسته آمریکا که غنی سازی را باید به نقطه صفر برساند، موافقت نکرد و بعدتر شخص آقای عراقچی خبر داد که پیشنهاد‌هایی توسط عمان به ایران رسیده است. ما حالا به طور دقیق نمی‌دانیم این پیشنهاد‌ها چه بوده‌اند، اما سفر قریب الوقوع آقای پزشکیان به عمان نشان داد که این مذاکرات به نقطه حساسی رسیده است و حالا یک مقام بلندپایه تری باید حاضر باشد و صحبت کند و قطعا عمانی‌ها از سوی طرف آمریکایی پیشنهاد‌هایی داشته‌اند و این سفر مسعود پزشکیان نیز سفری بوده است که مستقیما در ارتباط با همین گفت‌و‌گو‌ها انجام شده و احتمالا رئیس جمهوری ایران نیز حامل پیام‌هایی از مقامات بالاتر بوده و این نشان می‌دهد که دو طرف به نقاط مشترکی دست پیدا کرده‌اند.»

اقتصاد و جامعه ایران تاب تحمل جنگ را ندارد

این استاد دانشگاه و پژوهشگر در توضیح بحران‌های اقتصادی ایران و عدم امکان ورود به یک جنگ نیز به اقتصاد ۲۴ گفت: «اتفاقا امیدواریم که طرفین به سمت و سوی توافق حرکت کنند چرا که جامعه ایران اکنون تحمل بار سنگین فشار نظامی با این وضعیت اقتصادی را ندارد و ایران نیز اکنون ناچار است سیاست انعطاف پذیرتری را از خود نشان دهد. اکنون نیز نمی‌دانیم که دقیقا بر سر چه موضوعی و چگونه قرار است به توافق برسیم، اما چند احتمال وجود دارد؛ از جمله این که ایران برای سه سال فعالیت‌های هسته‌ای خود را فریز کند تا مقدار زیادی از مطالبات مالی فریز شده ما در کشور‌هایی همچون عراق، قطر، هند و ... آزاد شود و از سوی دیگر ما باید دست به ابتکار عمل بزنیم و هر چه سریع‌تر شخص گروسی را به ایران دعوت کنیم تا سایت‌های هسته‌ای ایران را بررسی کرده و اجازه حضور به کارشناسان آژانس اتمی و دوربین‌های آنان بدهیم تا پس از آن کارشناسان آمریکایی نیز حاضر شوند و توجه کنید آقای محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران نیز در این باره گفته که موافق هستند.»

کنسرسیوم هسته‌ای بسته به تعامل ایران و عربستان 

بیگدلی درباره اهمیت دیپلماسی در شرایط فعلی نیز اظهار کرد: «به نظر می‌رسد مجموعه پیشنهادات می‌تواند این موارد باشد، اما کسی از چند و چون آن به طور کامل خبر ندارد و قابل تحلیل نیست، اما مجموعه این اظهارنظر‌ها نشان می‌دهد ایران نیز تمایل دارد که مساله هسته‌ای به شکل دیپلماسی حل شود و فکر می‌کنم که مذاکرات در دور ششم قطعا همان طور که ترامپ به آن اشاره کرد در مسیر رسیدن به یک توافق حتی موقت است.»

بیشتر بخوانید: فاصله بین مذاکره کنندگان ایران و آمریکا زیاد است/ گزارش تیر ماه آژانس تعیین کننده وضعیت مذاکرات

این استاد دانشگاه با اشاره به موضوع کنسرسیوم هسته‌ای و همچنین بازی ایران و عربستان در خاورمیانه، به اقتصاد ۲۴ گفت: «در مورد کنسرسیوم هسته‌ای، فعلاً نمی‌دانیم این کنسرسیوم به چه شکل خواهد بود؛ اما باید به برخی جزئیات توجه کرد؛ از جمله مناسبات ایران و عربستان پس از بازداشت قاسمیان. نوع واکنش عقلانی ایران نشان داد که اکنون عربستان برای ما اهمیت دارد و بالعکس، ایران نیز برای عربستان مهم است. عربستان به شدت نیازمند تنش‌زدایی در منطقه است و ما نیز به این روند نیاز داریم.»

مناسبات چینی و روسی دردی از ایران دوا نمی‌کند

وی با اشاره به بی‌فایده بودن تمرکز ایران بر مناسبات با چین و روسیه، ادامه داد: «پیشنهاد من این است که ایران باید تلاش کند خود را در بازی‌های خاورمیانه فعال‌تر کند و تبدیل به عضوی برجسته در مناسبات منطقه شود. تداوم حضور ایران در مثلث ایران-روسیه-چین تاکنون نتایج مطلوبی نداشته و ما باید به سمت خاورمیانه‌ای حرکت کنیم که هم بتوانیم سرمایه جذب کنیم و هم سیاستی مبتنی بر تنش‌زدایی در منطقه دنبال کنیم. امیدوارم به این سمت برویم، البته فعلاً باید منتظر باشیم ببینیم دور ششم مذاکرات چه روندی خواهد داشت.»

تحقق کنسرسیوم هسته‌ای منوط به عادی سازی روابط است 

بیگدلی درباره مطرح شدن این موضوع که برای اجرای کنسرسیوم هسته‌ای میان ایران، عربستان و امارات اخیراً از یک جزیره ایرانی نام برده شده و ادعای پوچ امارات درباره جزایر ایرانی، به اقتصاد ۲۴ گفت: «مشخص نیست که منظور از غنی‌سازی در یک جزیره ایرانی، لزوماً همان سه جزیره مورد ادعای امارات باشد. ممکن است مراکزی در قشم ساخته شود که هم وسعت بیشتری دارد و هم امکانات بهتری، ضمن اینکه دور از اعتراضات و ادعا‌های امارات است.»

این تحلیلگر مسائل بین المللی افزود: «مسأله این است که تشکیل این کنسرسیوم فعلاً بیشتر جنبه آرمانی دارد. ابتدا ایران باید روابط خود را با عربستان و امارات به سطح بسیار حسنه‌ای برساند و پس از آن، با حضور کارشناسان آژانس انرژی اتمی و همچنین هسته‌ای آمریکایی، روندی شفاف و منظم از فعالیت‌های خود را به آنها ارائه دهد. سپس می‌توان وارد مرحله شکل‌گیری کنسرسیوم شد.»

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «در شرایط فعلی، امکان تحقق کنسرسیوم هسته‌ای میان ایران وجود ندارد؛ زیرا ابتدا باید سیاست‌های منطقه‌ای خود را بازنگری کنیم، نوع نگاه‌مان به امنیت منطقه را تغییر دهیم و بپذیریم که مدل نگاه‌های ایدئولوژیک برای ما هیچ فایده‌ای نداشته است. این موارد باید اصلاح شود و سپس به‌عنوان یک کشور مستقل و بدون خصومت وارد این روند شویم. از این جهت فکر می‌کنم تحقق کنسرسیوم ممکن است زمان‌بر باشد، اما می‌تواند ضریب امنیت ما در منطقه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.»