بحران آلودگی هوا بازار دستگاه‌های تصفیه هوا را داغ کرد/ نجات‌دهنده‌های ۱۳۰ میلیون تومانی!

اقتصاد۲۴- روز‌های سرد پاییز و زمستان در پایتخت و دیگر کلان‌شهر‌ها با مشکلاتی همچون سردرد و تنگی نفس همراه است. در این روزها، پدیده‌ وارونگی دما باعث می‌شود که یک لایه‌ نامرئی و سرد، سطح شهر را پوشانده و مانع از بالا رفتن هوای گرم و گاز‌های ناشی از سوخت بنزین و گاز شهری به لایه‌های بالاتر جو می‌شود. این امر سبب می‌شود که شهر‌های پرجمعیت در فصل‌های سرد سال، در میان حبابی از دود و آلودگی گرفتار شوند.

اگر در این زمان به بالای یک کوه بلند بروید، می‌توانید به وضوح این پدیده را مشاهده کنید: یک لایه‌ تاریک و غلیظ از آلودگی که آسمان آبی را از دید پنهان می‌کند. از تهران گرفته تا اصفهان، تبریز و مشهد، شاخص آلودگی هوا هر هفته رکورد‌های جدیدی را ثبت می‌کند.

آمار‌ها نشان می‌دهند که بخش عمده‌ای از آلودگی ناشی از ترافیک سنگین، صنایع آلاینده، و شرایط جوی پایدار است. در این وضعیت بحرانی که مدارس تعطیل می‌شوند، بیمارستان‌ها مملو از بیماران تنفسی است، و هشدار‌های بهداشتی برای گروه‌های حساس به یک روزمرگی تبدیل شده، تنها راه نجات افراد در فضای بسته، دستگاه‌های تصفیه هوا به نظر می‌رسد. اما آیا این دستگاه‌ها واقعاً می‌توانند نجات‌دهنده باشند؟ و مهم‌تر از آن، آیا عموم مردم توان خرید آنها را دارند؟ 

بازار آشفته دستگاه‌های تصفیه هوا؛ نجات‌دهنده‌های گران‌قیمت

به گزارش اقتصاد ۲۴، دستگاه تصفیه هوا با عبور هوای محیط از خود می‌تواند ذرات معلق، گرد و غبار، آلودگی، ذرات کپک ریز معلق در هوا و حتی ویروس‌ها را در فیلتر‌های خود به دام انداخته و هوایی سالم و پر از اکسیژن آماده می‌کند. همچنین این دستگاه‌ها براساس نوع فیلتری که در آنها قرار گرفته است کاربرد‌های متفاوتی دارند و در محیط‌های مختلفی استفاده می‌شوند.

بازار دستگاه‌های تصفیه هوا در ایران مانند بسیاری از کالا‌های دیگر، تحت تأثیر شرایط اقتصادی و واردات محدود، به شدت نابسامان است. قیمت‌ها متنوع، اما اغلب نجومی است. دستگاه‌های خارجی که عمدتاً از برند‌هایی مانند شیائومی، بلوایر، فیلیپس، نئوتک، لایفا ایر، ال‌جی، دایسون و ... هستند، با قیمت‌هایی از ۷ میلیون تومان تا بیش از ۱۳۰ میلیون تومان به فروش می‌رسند. برای مثال: 

- شیائومی Air Purifier ۴ Compact، مناسب برای فضا‌های کوچک، حدود ۷ میلیون تومان قیمت دارد.

- بلوایر Classic ۲۰۳ Slim، دستگاهی با طراحی باریک و قدرت بالا در تصفیه هوا، با قیمت حدود ۱۶ میلیون تومان عرضه می‌شود.

- شیائومی Air Purifier ۴ Pro، مناسب برای فضا‌های بزرگ‌تر، قیمتی حدود ۲۰ میلیون تومان دارد.

-شیائومی مدل elite با اشعه نور فرابنفش و تکنولوژی پلاسما، حدود ۴۲ میلیون تومان قیمت دارد.

-دستگاه تصفیه هوا نئوتک مدل AP-HC۶۰۰A نیز بیش از ۷۰ میلیون تومان قیمت دارد.

- دستگاه تصفیه هوای لایفا ایر مدل ۵۰۲، ۷۸ میلیون تومان قیمت دارد.

-دستگاه تصفیه هوای دایسون مدلBig+Quiet Formaldehyde BP۰۴، یکصد و سی میلیون(۱۳۰) میلیون تومان قیمت دارد. 

از سوی دیگر، دستگاه‌های تولید داخل مانند برند‌های نوجان، گرین، هون‌لند، پارس‌خزر، جی‌پلاس، ایستکول و آلما پرایم اگرچه ارزان‌تر هستند، اما همچنان برای بسیاری از خانواده‌ها مقرون‌به‌صرفه نیستند. برای مثال، مدل نوجان N۳۰۰ با قیمت حدود ۱۲ میلیون تومان عرضه می‌شود. شروع قیمت دستگاه تصفیه هوا برند پارس خزر تصفیه هوا مدل بلو اسکای کمپکت از ۱۷ میلیون تومان است.

بیشتر بخوانید: عکس/ مقایسه آلودگی هوا در لس‌آنجلس سوخته و تهران

یا برندهایی، چون هون‌لند مدل XJ۸۲۰۰، حدود ۶۹ میلیون تومان قیمت دارد. البته دستگاه‌هایی با قیمت زیر ۱۰ میلیون تومان در برند‌های ایرانی یا چینی در بازار موجود است که امکانات بسیار محدود‌تری دارند. مثلا دستگاه تصفیه هوا جی پلاس مدل GAP-J۴۵۰I حدود ۷ میلیون تومان قیمت دارد و تنها برای اتاق خواب یا سالن‌های بسیار کوچک کارایی دارد.

این قیمت‌ها در شرایطی ارائه می‌شوند که میانگین درآمد ماهانه بسیاری از خانواده‌ها در ایران، به‌سختی پاسخگوی هزینه‌های ضروری زندگی مانند مسکن، خوراک و انرژی است. بنابراین، خرید دستگاه‌های تصفیه هوا به نوعی به کالای لوکس تبدیل شده که تنها قشر محدودی از جامعه توان تأمین آن را دارند. 

دستگاه‌های تصفیه هوا؛ نجات‌بخش یا تبلیغات اغراق‌آمیز؟

به گزارش اقتصاد ۲۴، دستگاه‌های تصفیه هوا به‌طور کلی در حذف آلاینده‌های معلق، بو‌های نامطبوع و حتی ذرات خطرناکی مانند PM۲.۵ و PM۱۰ بسیار مؤثر هستند. بسیاری از این دستگاه‌ها با استفاده از فیلتر‌های هپا و کربن فعال می‌توانند تا ۹۹ درصد از ذرات آلاینده را حذف کنند. اما نکته‌ای که باید در نظر گرفت، محدوده پوشش‌دهی این دستگاه‌هاست.

بسیاری از مدل‌های موجود در بازار، توانایی پوشش فضای یک اتاق یا سالن کوچک را دارند و برای خانه‌های بزرگ یا فضا‌های عمومی مانند مدارس و ادارات، نیاز به دستگاه‌های صنعتی گران‌قیمت است. به‌علاوه، هزینه‌های جانبی مانند تعویض فیلتر‌ها بر چالش اقتصادی خرید این دستگاه‌ها می‌افزاید. 

چالش‌های بازار

بازار دستگاه‌های تصفیه هوا و اکسیژن‌ساز در ایران به دلیل تحریم‌ها، مشکلات واردات، کمبود قطعات یدکی و عدم توانایی در تأمین مواد اولیه و قطعات، دچار بحران شده است. در حالی که دستگاه‌های خارجی به دلیل محدودیت‌های واردات و قیمت‌های بالا کمتر در دسترس هستند، تولیدکنندگان داخلی نیز با مشکلات فراوانی همچون ضعف در تحقیق و توسعه، هزینه‌های بالا و ناتوانی در تأمین استاندارد‌های جهانی مواجه هستند. 

به گزارش اقتصاد ۲۴، این وضعیت باعث شده است که این بازار با چالش‌های زیادی در تأمین نیاز‌های مصرف‌کنندگان رو‌به‌رو باشد و تا رسیدن به تعادل بین عرضه و تقاضا، وضعیت آشفته‌ای ادامه داشته باشد. بسیاری از قطعات کلیدی این دستگاه‌ها از خارج وارد می‌شوند و تولیدکنندگان داخلی با کمبود این قطعات مواجه هستند. به‌ویژه قطعات حساس مانند فیلتر‌های HEPA، موتور‌های تصفیه و سنسور‌های الکترونیکی، که اغلب از کشور‌های خارجی تأمین می‌شوند، برای تولیدکنندگان داخلی مشکل‌ساز شده است. کمبود این قطعات باعث می‌شود که کیفیت و کارایی دستگاه‌ها پایین بیاید یا تولیدات به‌طور کلی متوقف شوند. 

نوسانات ارز و مشکلات تأمین مواد اولیه داخلی باعث افزایش هزینه‌های تولید شده و این امر قیمت نهایی محصولات تولیدی را افزایش می‌دهد. از آنجایی که توان خرید مردم در شرایط اقتصادی کنونی کاهش یافته است، افزایش قیمت‌ها باعث می‌شود که دستگاه‌های تصفیه هوا و اکسیژن‌ساز داخلی نیز برای بخش وسیعی از مصرف‌کنندگان دسترس‌ناپذیر شوند.

بیشتر بخوانید: استان‌های ساحلی خزر در محاصره ریزگردها؛ آوار خشکی بیابان‌های ترکمنستان بر سر شمال ایران

بسیاری از برند‌های داخلی هنوز نتوانسته‌اند در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) پیشرفت چشمگیری داشته باشند. این موضوع باعث می‌شود که دستگاه‌های تولید داخلی از نظر فناوری، کارایی و نوآوری نتوانند با محصولات خارجی رقابت کنند. به‌عنوان مثال، بسیاری از دستگاه‌های تصفیه هوای ایرانی فاقد فیلتر‌های چندگانه، سیستم‌های هوشمند و قابلیت‌های پیشرفته هستند که در دستگاه‌های خارجی مشاهده می‌شود.

به گزارش اقتصاد ۲۴، در بسیاری از برند‌های داخلی، به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری در تولید انبوه و ارتقاء ماشین‌آلات، کیفیت دستگاه‌ها به‌طور یکسان حفظ نمی‌شود. این مسئله به‌ویژه در دستگاه‌های تصفیه هوا که نیاز به کارکرد مداوم و مؤثر دارند، می‌تواند باعث نارضایتی مصرف‌کنندگان و کاهش اعتبار برند‌های داخلی شود.

برند‌های ایرانی در بیشتر موارد توانایی تأمین استاندارد‌های بین‌المللی را ندارند. بسیاری از دستگاه‌های تصفیه هوا و اکسیژن‌ساز خارجی با گواهینامه‌های بین‌المللی معتبر و استاندارد‌های جهانی وارد بازار می‌شوند، در حالی که دستگاه‌های ایرانی معمولاً فاقد این گواهینامه‌ها هستند و این موضوع می‌تواند منجر به بی‌اعتمادی مصرف‌کنندگان شود. بسیاری از تولیدکنندگان داخلی به دلیل نداشتن شبکه گسترده خدمات پس از فروش و تأمین قطعات یدکی، قادر به پاسخگویی سریع به نیاز‌های مشتریان در صورت خرابی دستگاه‌ها نیستند. این مشکل باعث می‌شود که اعتماد مصرف‌کنندگان به دستگاه‌های تولید داخلی کاهش یابد.

بحران آلودگی هوا و دسترسی محدود به تجهیزات محافظتی

به گزارش اقتصاد ۲۴، آلودگی هوا سالانه جان هزاران نفر را در ایران می‌گیرد. بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO)، آلودگی هوا عامل مرگ بیش از ۲۰ هزار نفر در ایران است که بسیاری از این موارد به دلیل بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی رخ می‌دهد. با این وجود، دسترسی به دستگاه‌های تصفیه هوا که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش این خطرات داشته باشد، به دلیل قیمت‌های بالا و کمبود واردات، برای بسیاری از مردم امکان‌پذیر نیست.

برای مثال، یک خانواده با دو فرزند در منطقه‌ای مانند جنوب تهران که شاخص آلودگی هوا دائماً در وضعیت قرمز قرار دارد، برای خرید یک دستگاه تصفیه هوای باکیفیت حداقل به ۱۰ میلیون تومان نیاز دارد. این در حالی است که این مبلغ برای بسیاری از خانواده‌ها معادل چند ماه پس‌انداز است. در چنین شرایطی، دولت و شرکت‌های داخلی باید وارد عمل شوند.

دولت می‌تواند با کاهش تعرفه واردات تسهیلاتی برای تأمین دستگاه‌های باکیفیت خارجی فراهم کند. از سوی دیگر، تولیدکنندگان داخلی نیز می‌توانند با بهره‌گیری از فناوری‌های به‌روز و کاهش هزینه‌های تولید، دستگاه‌هایی با قیمت مناسب‌تر و کیفیت رقابتی ارائه دهند. به‌علاوه، ارائه تسهیلات خرید اقساطی یا حتی توزیع رایگان دستگاه‌های تصفیه هوا در مناطق بسیار آلوده می‌تواند به کاهش تأثیرات مخرب آلودگی هوا کمک کند. در بسیاری از کشور‌های جهان، دولت‌ها با یارانه‌گذاری بر تجهیزات مقابله با آلودگی، از شهروندان خود حمایت می‌کنند.

نجات از بحران، نیازمند نگاه ملی است

بحران آلودگی هوا در ایران، یک چالش ملی است که نیازمند همکاری همه‌جانبه بین دولت، تولیدکنندگان و مردم است. به گزارش اقتصاد ۲۴، دستگاه‌های تصفیه هوا به‌عنوان یکی از ابزار‌های کلیدی در مقابله با این بحران، باید به‌جای کالای لوکس، به یک ضرورت قابل‌دسترس برای همگان تبدیل شوند.

در نهایت، حل بحران آلودگی هوا تنها با تأمین دستگاه‌های تصفیه امکان‌پذیر نیست. اصلاح ساختار حمل‌ونقل عمومی، کاهش آلایندگی صنایع، و استفاده از انرژی‌های پاک، باید به‌عنوان راهکار‌های بلندمدت در دستور کار قرار گیرند تا نفس‌های شهروندان سبک‌تر و هوای شهر‌ها پاک‌تر شود.