مقایسه ایران و ترکیه در سریال‌سازی؛ سود ۴۰ هزار میلیارد تومانی ترک‌ها و هزینه‌های بیهوده ۲۴ هزار میلیارد تومانی صداوسیما

اقتصاد۲۴- سریال‌های ترکیه‌ای نقش مهمی در معرفی فرهنگ و جاذبه‌های گردشگری ترکیه در سطح جهان دارند. بسیاری از طرفداران این سریال‌ها به مکان‌های فیلم‌برداری آنها علاقه‌مند شده و اطلاعات مربوط به این مکان‌ها را از غرفه‌های معرفی گردشگری ترکیه در نمایشگاه‌های بین‌المللی دریافت می‌کنند.

مهسا بهادری: ترکیه پس از ایالات متحده و بریتانیا طی ۱۵ سال گذشته همواره به‌عنوان برترین صادرکننده سریال‌های تلویزیونی شناخته شده است. جالب است که بدانیم در ترکیه سالانه حدود ۶۰ سریال تولید می‌شود و بینندگان این سریال‌ها در تقریبا ۱۷۰ کشور جهان با استانبول و سایر شهر‌های ترکیه و نیز فرهنگ شهرنشینی حاکم بر آنها آشنا شوند.

نکته جالب‌تر اینکه صنعت سریال‌سازی ترکیه در سال ۲۰۲۴ با صادرات سریال به بیش از ۱۵۰ کشور، درآمدی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار کسب کرده است. ۵۰۰ میلیون تومان ضربدر ۸۰ هزار تومان رقم معادل ۴۰ هزار میلیارد تومان می‌شود که سریال‌های ترکیه‌ای در کشور‌های خاورمیانه، آمریکای لاتین، آمریکا، استرالیا و اروپا طرفداران زیادی دارند. با گسترش پلتفرم‌های دیجیتال، این سریال‌ها در حدود ۲۰۰ کشور نمایش داده می‌شوند و تخمین زده می‌شود که بیش از یک میلیارد نفر از سراسر جهان آنها را تماشا می‌کنند.

بیشتر بخوانید:فهرستی برای عذرخواهی صداوسیما

در همین راستا، پلتفرم نتفلیکس اعلام کرده است که از سال ۲۰۲۱ تاکنون، ۴۷ محتوای ترکیه‌ای در لیست ۱۰ برنامه پربیننده هفتگی جهانی این پلتفرم قرار گرفته‌اند. این محتوا‌ها در ۹۲ کشور در میان پربیننده‌ترین آثار بوده و طی ۴ سال گذشته، در ۱۸۴ هفته به لیست ۱۰ اثر برتر این کشور‌ها راه یافته‌اند.

اولین سریال تلویزیونی این کشور در ۱۹۸۶ تولید شد، یعنی سال‌های سال پس از رونق سریال‌های تلویزیونی در ایران! از آن سال‌ها تاکنون بهره برداری از تمام پتانسیل‌های موجود در جهت پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای و بین المللی، برنامه حساب شده و طولانی مدت دولت ترکیه است. حالا ترکیه با داشتن بیش از ۱۲۵۰ کانال تلویزیونی و رادیویی در بخش‌های دولتی و خصوصی رتبه چهارم رسانه‌های فراگیر در دنیا را دارد. ترکیه پس از آمریکا دومین صادرکننده بزرگ فیلم و سریال در جهان محسوب شده و هند و کره جنوبی را به عنوان بزرگ‌ترین رقیب‌های خود در صادرات سریال عقب رانده است.

یکه‌تازی ترکیه در خاورمیانه

اکنون سریال‌سازی در عرصه هنر‌های نمایشی نه‌تنها سطح پایین و درجه‌چندم به‌حساب نمی‌آید بلکه سینماگران مطرح جهان هم به کارگردانی و تهیه‌کنندگی آثار مختلفی پرداخته‌اند. حتی تعدادی از منتقدان اعتقاد دارند به‌دلیل سیطره بلاک‌باستر‌ها بر صنعت سینمای تجاری جهان، امروز سریال‌ها عرصه بروز ایده‌های تازه و جسورانه روایی و فرمی هستند.

بیشتربخوانید:سهم ما از گردشگری اندازه رستوران‌های استانبول نیست

سریال‌های ترکیه‌ای نقش مهمی در معرفی فرهنگ و جاذبه‌های گردشگری ترکیه در سطح جهان دارند. بسیاری از طرفداران این سریال‌ها به مکان‌های فیلم‌برداری آنها علاقه‌مند شده و اطلاعات مربوط به این مکان‌ها را از غرفه‌های معرفی گردشگری ترکیه در نمایشگاه‌های بین‌المللی دریافت می‌کنند. این روند، فرصت‌های جدیدی برای جذب گردشگر به ترکیه فراهم کرده و به رشد صنعت گردشگری کشور کمک شایانی می‌کند.

تا پیش از اینکه سریال‌های ترکیه‌ای این طور بازار خاورمیانه را در دست بگیرند، مصر و به ویژه سوریه یکه‌تاز سریال‌های تلویزیونی در این بخش جهان بودند. محبوبیت سریال‌های سوریه‌ای به حدی بود که حتی پس از ورود سریال‌های ترکیه‌ای به جهان عرب، دوبله با لهجه سوریه‌ای یکی از ترفند‌های شبکه‌ها برای محبوب کردن این سریال‌ها بود.

این سریال‌ها در کنار سود مالی بالا همانطور که در ماجرای گردشگری مشخص شد، قدرت نرم زیادی هم برای ترکیه به ارمغان آوردند. همین موضوع باعث هراس دولت‌هایی شد که خود را مقابل ترکیه می‌دیدند.

مسیر معکوس صداوسیما

حال در چنین دورانی سریال‌سازی در ایران مسیر معکوس و افت را طی می‌کند. کمبود بودجه یکی از دلایلی است که برای کاهش تولید و کیفیت برنامه‌های صدا و سیما به آن اشاره می‌شود. این کمبود در حالی است که این سازمان در حال حاضر بودجه ۲۴ هزار میلیارد تومانی دریافت می‌کند، اما بخش‌های اداری سازمان به‌شدت فربه شده و طبق آمار مطرح شده که نمی‌توان چندان صحت آن را تایید کرد، حدود ۵۰هزار حقوق‌بگیر در سراسر کشور دارد. طبعا این تعداد نیرو بخش اعظم منابع مالی را مورد استفاده قرار می‌دهند؛ از طرف دیگر بالا رفتن دستمزد‌ها و هزینه‌های تولید هم به‌دلیل سیاست‌های غلط مدیران تلویزیون به گران تمام شدن سریال‌ها بدون توجه به میزان مخاطب و تبلیغاتی که می‌تواند جذب کند منجر شده است و همین موضوع سبب شده تا از رقابت با سریال‌های کشور همسایه عقب بماند.

بیشتر بخوانید: اینفوگرافی/ درآمد ترکیه از سریال سازی

از طرفی هم تحریم‌های بین‌المللی امکان برقراری مراوده ایران با پلتفرم‌های جهانی مثل نتفیلیکس و اچ‌بی‌او را محدود کرده است، همین محدودیت سبب شده تا ترکیه بتواند از طریق سریال‌سازی کسب درآمد داشته باشد، اما ایران فقط در حوزه داخلی بتواند فعالیت کند.

اسماعیل عفیفه، تهیه‌کننده سینما درباره اهمیت حضور صنعت سریال‌سازی ایران در عرصه جهانی توضیحاتی را ارائه داد که در ادامه می‌خوانید.

چه اتفاقی افتاد که ترکیه توانست در این عرصه ظهور و بروز پیدا کند؟

صنعت سریال‌سازی ما اگر بخواهد در دنیا جایگاهی مانند ترکیه پیدا کند، در گام اول باید مشکلات سیاسی‌اش را برطرف کند، مثلا توانایی این را پیدا کند تا با دنیا ارتباط سیاسی دوستانه برقرار کند و به دنبال آن وارد تعامل اقتصادی و فرهنگی شود که به دنبال آن تحریم‌ها برداشته شود تا اساساً بتواند وارد بازار فیلم شود. در گام بعدی باید فکری به حال ممیزی‌هایی شود که اگر مخاطب داخلی ناچار به تحمل آن است، اما برای مخاطبین سایر کشور‌ها قابل قبول نیست. بعد از این دو گام که به نظر نمی‌رسد در شرایط فعلی به راحتی قابل دسترسی باشد باید مانند ترکیه سال‌ها سریال بسازیم و در عرضه آن به سایر کشور‌ها تمرین و صبوری کنیم تا به فروشی که امروز صنعت فیلمسازی ترکیده دارد برسیم.

از مزایای ورود به بازار جهانی چیست؟

بازار جهانی ما را وارد رقابت با سایر کشور‌ها و کمپانی‌های فیلمسازی می‌کند. در چنین وضعیتی و برای ماندن در بازار رقابت باید کیفیت تولیدات را در حد ذائقه مخاطب نگه داریم. وگرنه مخاطب نخواهیم داشت. سپس بعد از پیدا کردن جایگاه در بازار جهانی درآمد کسب و کار فیلمسازی آنقدر افزایش پیدا می‌کند که می‌توان با افرایش هزینه‌های تولید سریال‌ها و فیلم‌های با کیفیت‌تری ساخت. در شرایط فعلی ما فقط در حال رقابت با خودمان هستیم.

اگر ۲۰ سال تمرین را کنار بگذاریم و ارتباطات جهانیش را هم کنار بگذاریم، چه تغییری در سطح سریال‌سازی ترکیه رخ داد؟

با حذف دو عاملی که ذکر شد وضع ما همین است که در آنیم. نمی‌توانیم ارتباط با دنیا و بازاریابی مبتنی بر دانش و پژوهش را کنار بگذاریم و توقع داشته باشیم پیشرفت کنیم. ترکیه برای اینکه بتواند در کنار غول‌های سریال سازی دنیا رقابت کند قطعا در خلق و خو و سلیقه مردم سایر کشور‌ها و فرهنگ‌ها تحقیق علمی مبتنی بر آمار و روانشناسی اجتماعی انجام داد تا به تدریج توانست جای پای خود را در بین صد‌ها رقیب سفت کند. حالا سریال‌های ترکیه نه تنها درآمد مستقیمی از فروش بین‌المللی دارد بلکه موجب رونق صنعت توریسم و سایر کسب و کار‌های وابسته به توریسم نیز شده‌اند. یعنی استفاده هوشمندانه از ظرفیت و امکانات متنوع تولید فیلم و سریال در رشد اقتصادی این کشور بسیار موثر است. ضمن اینکه عوامل و نیرو‌های انسانی این حرفه نیز به رفاه بیشتری دست پیدا کرده‌اند.