خسارت هر ایرانی از تحریم‌ها یک میلیارد و ۱۸۵ میلیارد تومان

اقتصاد۲۴- سید سعیدرضا عاملی رنانی، دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی و رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، به تازگی در یک برنامه خبری که از رسانه ملی پخش می‌شد از خسارت‌های وارده تحریم‌ها بر کشور انتقاد و اعلام کرد «میزان این خسارت‌ها از سال ۱۳۹۱ تاکنون به ۱۲۰۰ میلیارد دلار رسیده است که این خسارت‌ها در اصل به مردم ایران وارد شده است و حتی دارو‌های خاص هم شامل تحریم شدند، البته خوشبختانه حدود ۹۵ درصد از تولید دارو در داخل کشور انجام می‌شود، اما برخی از دارو‌ها که مربوط به بیماران پروانه‌ای می‌شود هم تحریم و نایاب شده‌اند که این دسته از بیماران به‌شدت اذیت شدند؛ این در حالی است که یک سرمایه‌ای به نام حقوق بین‌المللی وجود دارد که ما از این سرمایه چندان استفاده‌ای نکرده‌ایم.»

البته پیش از این، حسین سلاح‌ورزی، رییس پیشین اتاق ایران نیز از ضرر و زیان ۱۲۰۰ میلیارد دلاری تحریم‌ها به ایران خبر داده بود. اما اگر صحبت‌های جدید دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی را که در یک رسانه مهم مانند صدا و سیما پخش شده ملاک قرار دهیم، به عدد نجومی و هنگفت ۱۰۰,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (با نرخ فعلی دلار) یا به عبارتی ۱۰۰۸۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسیم که حتی خواندنش هم سرگیجه‌آور است. اما این عدد به معنای این است که هر ایرانی از تحریم‌ها یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون تومان زیان دیده است.

تحریم‌ها از چه زمانی آغاز شد؟

تحریم‌های امریکا علیه ایران از سال ۱۹۷۹ آغاز شد و در سال‌های اخیر شدت گرفت، این تحریم‌ها شامل تحریم‌های اقتصادی، تجاری و مالی می‌شود که همه به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد ایران تاثیرگذار بوده‌اند.

تحریم‌ها تاکنون اثرات زیادی بر اقتصاد ایران داشته‌اند؛ از محدودیت در واردات کالا‌ها و خدمات اساسی گرفته که باعث بروز مشکلات گسترده‌ای در بخش‌های مختلف اقتصادی شده‌اند تا افزایش هزینه‌ها و ایجاد اختلالات در نظام بانکی، حمل‌ونقل، بیمه، کشتیرانی و خدمات بندری که باعث افزایش هزینه‌ها و ایجاد اختلالات جدی در واردات به ایران شده‌اند. محدودیت در دسترسی به فناوری‌ها و کالا‌های دوکاربرده نیز از دیگر موارد تحریمی در این مدت بوده است و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد به ویژه قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷ و ۱۹۲۹، دسترسی ایران به فناوری‌ها و کالا‌هایی که می‌توانند در برنامه‌های هسته‌ای و نظامی مورد استفاده قرار گیرند را محدود کرد.

بیشتر بخوانید:فیلم/ افشای رقم شوکه‌کننده خسارت تحریم‌ها به ایران از سال ۹۱ تاکنون

تحریم‌ها مانعی جدی بر سر راه تولید و تجارت

تحریم‌های تجاری هم که شامل ممنوعیت انجام هرگونه تجارت با دولت، شرکت‌ها و اتباع ایرانی، ممنوعیت واردات کالا‌ها و خدمات ایرانی به امریکا و ممنوعیت واردات کالا‌های امریکایی به ایران بوده تاکنون خسارت‌های زیادی را بر کشور وارد کرده است، از افت تولید و رشد اقتصادی تا بیکاری و بی‌ثباتی اقتصادی که باعث شده‌اند بسیاری از شرکت‌ها و کسب‌وکار‌ها از همکاری با ایران خودداری کنند.

در کنار این موارد تحریم‌ها در طول این سال‌ها باعث کاهش دانش و فناوری‌های جدید نیز شده‌اند چرا که دسترسی به فناوری‌ها و کالا‌های پیشرفته محدود شده‌اند و همچنین مشکلات رفاهی عمیقی را برای ایرانیان ایجاد کرده است به‌طور کلی تحریم‌ها باعث شده‌اند که دسترسی ایران به بازار‌های بین‌المللی و توسعه اقتصادی محدود شود و در نتیجه تحقق به اهداف سیاسی و اقتصادی نیز با چالش روبه‌رو شوند.

لغو تحریم‌ها چه آثاری دارد؟

در صورتی که تحریم‌های ایران برداشته شود کشور‌های عربی که به خاطر تحریم‌های نفتی ایران بازار‌های جهانی را در دست دارند رقیب قدرتمندی مانند ایران پیدا می‌کنند و ایران بزرگ‌ترین رقیب ترکیه در صنعت گردشگری خواهد شد و میلیون‌ها نفر از سراسر جهان برای دیدن اماکن تاریخی به ایران سفر می‌کنند.

ایران بدون تحریم‌ها بزرگ‌ترین رقیب روسیه در بازار گاز جهان خواهد شد و اگر ایران به اروپا گاز صادر کند روسیه ورشکست خواهد شد و در صورت لغو تحریم‌ها صد‌ها هواپیما به ناوگان هواپیمایی ایران اضافه خواهد شد که رقیب جدی برای هواپیمایی ترکیش می‌شود و حتی کویر لوت به عنوان گرم‌ترین نقطه زمین قادر است به بزرگ‌ترین نیروگاه برق خورشیدی تبدیل شود و از این نظر هم رقیبی برای چین، عربستان و مراکش خواهد بود.

کاهش تولید ناخالص داخلی

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در مورد ادامه‌دار شدن تحریم‌ها و خسارت‌های وارده بر اقتصاد ایران به «اعتماد» گفت: از اوایل دهه ۹۰ و از زمانی که تحریم‌ها بر اقتصاد ایران شدت گرفت تغییرات زیادی ایجاد شده است. در آن زمان (اوایل دهه نود) تولید ناخالص داخلی کشور به قیمت جاری ۶۴۰ میلیارد دلار بود و امروز پس از گذشت حدود ۱۲ سال از آن تاریخ، تولید ناخالص داخلی ایران به قیمت جاری ۴۰۰ میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.

او ادامه داد: این در حالی است که اگر تحریم‌ها اتفاق نمی‌افتاد و اصلاحات ساختاری در جهت بهبود اقتصاد ایران طی می‌شد برای سال ۲۰۲۵ میلادی یعنی (پایان سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴) تولید ناخالص کشور باید حول و حوش یک تریلیون دلار می‌شد، به عبارتی ما در طول این مدت حدود ۶۰۰ میلیارد دلار (جی‌دی‌پی) یا تولید ناخالص داخلی را از دست داده‌ایم و تولید ناخالص داخلی ایران ۴۰۰ میلیارد دلار است.

بیشتر بخوانید:ادعای تازه آمریکا درباره تحریم‌ها علیه ایران

شقاقی شهری تصریح کرد: موضوع دوم در حوزه افت درآمد‌های نفتی است، چرا که پیش از تحریم‌ها سالانه حدود دو و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم، اما بعد از تحریم‌ها و در سال‌های ابتدایی دوره تحریم و در زمان ریاست‌جمهوری (اوباما) و سال‌های دوره دوم تحریم‌ها و زمانی که (ترامپ) در دور دوم رییس‌جمهور شد به‌شدت صادرات نفت ایران کاهش پیدا کرد.

کاهش صادرات یک و نیم میلیون بشکه نفت در روز

او خاطرنشان کرد: در حالی که ایران می‌توانست دو و نیم میلیون بشکه نفت بفروشد، اما در طول حدود ۷ سال ریاست‌جمهوری این افراد میانگین صادرات نفت کشور حدود یک و نیم میلیون بشکه نفت شد.

شقاقی شهری ادامه داد: اگر این میزان یک و نیم بشکه نفت را ضربدر ۷ سال کنیم، حول و حوش ۱۰ میلیون بشکه نفت خواهد شد یعنی به همین میزان صادرات نفت ایران کاهش پیدا کرده است. حال اگر ۱۰ میلیون بشکه نفت را ضرب در ۳۶۵ روز کنیم و میانگین قیمت نفت را هم حدود ۶۰ دلار در نظر بگیریم رقمی حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار می‌شود که همین میزان درآمد‌های نفتی از بین رفته است.

این کارشناس اقتصادی گفت: البته می‌بایست سایر درآمد‌ها را هم در نظر گرفت، چرا که در بخشی از تحریم‌ها می‌توانستیم صادرات غیر نفتی کشور را توسعه دهیم که آنها هم از بین رفتند، یعنی این رقم ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد دلار کاهش درآمد‌های نفتی است که اگر ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار صادرات غیر نفتی را هم به این اعداد اضافه کنیم حدود ۶۰۰ میلیارد دلار از (جی دی پی) ناپدید شده و به همین میزان هم درآمد‌های حاصل از صادرات نفت و غیرنفتی از بین رفته است و این عدد ۱ تریلیون و ۲۰۰ میلیارد دلاری که آقای عاملی اعلام کرده‌اند عدد بیش‌برآوردی است.

کیک اقتصاد کوچک‌تر شد

او تصریح کرد: با برآوردی که از دوران تحریم‌ها در دور اول و در زمان (اوباما) و چهار سال دوران اول ریاست‌جمهوری ترامپ می‌توان داشت در مجموع حدود ۶۰۰ میلیارد دلار از درآمد‌های نفتی و غیر نفتی کشور از بین رفته است، اما همانطور که اشاره شد تولید ناخالص داخلی کشور که از ابتدای تحریم‌ها ۶۴۰ میلیارد دلار بود در صورتی که تحریم‌ها رخ نمی‌داد و روند ساختاری کشور هم طی می‌شد امروز کیک اقتصاد کشور می‌بایست حول و حوش یک تریلیون دلار می‌شد، این در حالی است که این میزان حدود ۴۰۰ میلیارد دلار است و ۶۰۰ میلیارد دلار از اندازه کیک اقتصاد ایران کاسته شده است و به همین میزان هم درآمد‌های نفتی و غیر نفتی از بین رفته است.

شقاقی شهری افزود: در دور دوم تحریم‌ها و زمان ترامپ که به فشار بزرگ معروف شد صادرات نفت ایران نصف شد و پیش از تحریم‌ها که سالانه ۶۰ میلیارد دلار صادرات نفت ایران بود پس از فشار بزرگ تحریم‌های ترامپ این صادرات به زیر۳۰ میلیارد دلار افت کرد و ۳۰ میلیارد دلار سالانه از درآمد‌های نفتی ایران از بین رفت و مجموع افت صادرات نفتی و غیرنفتی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیارد دلار می‌شود که از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون رخ داده است، البته کیک اقتصاد ایران در حال حاضر (۲۰۲۵ میلادی) حدود ۴۰۰ میلیارد دلار است و ۶۰۰ میلیارد دلار از اندازه کیک اقتصاد ایران کم شده است.