
اقتصاد ۲۴- با رقابت شدید برای استخدام در چین، افراد بیشتری در حال تبدیل شدن به کارگران روزمزد هستند. با این وجود، علیرغم آن که اقتصاد اصطلاحا "گیگ" (عملا یک بازار آزاد است. در این بازار، افراد بدون اینکه به شکل ثابت یا برای طولانی مدت به استخدام یک کسب و کار و کارفرما در بیایند، در ازای انجام یک پروژه یا کار کوتاهمدت، دستمزد دریافت میکنند) آزادی بیشتری از نظر زمان ارائه میدهد، مشاغل و دستمزدها ناپایدار هستند.
"لی کانگ" خبرنگار روزنامه "لیان هه زائوبائو" چاپ سنگاپور با کارگران و دانشگاهیان صحبت کرده تا اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت اشتغال آنان کسب کند."وانگ یونگ" ۳۸ ساله (نام مستعار) ساعت ۵:۲۴ صبح، در خیابانهای تاریک حومه شانگهای در سرمای منفی ۱ درجه سانتی گراد قدم میزند و به یک آژانس کاریابی میرسد. وانگ بدون این که در مورد دستمزد یا نوع کار سوالی بپرسد کارت شناسایی هویت خود را بیرون میآورد و آن را به مسئولی که دستهای از مدارک را در دست دارد تحویل میدهد. در اینجا تحویل کارت شناسایی به معنای انعقاد قرارداد کار یک روزه است.
امروز، کار "وانگ" بارگیری کالاها برای تدارکات با دستمزد ساعتی ۲۴ یوان (۳ دلار و ۲۹ سنت) است. کمتر از دو هفته مانده به سال نوی چینی، این یکی از معدود گزینههای در دسترس او بود. "وانگ" به آرامی میگوید:"به طور معمول، دستمزد این قدر بالا نیست. دستمزد بالا فعلی فقط بدان خاطر است که پیش از سال نو کارگران کمتری حضور دارند. در نتیجه، اکنون میتوانم برای چند روز دستمزد بیشتری دریافت کنم".
"وانگ" در حالی که با یک پیراهن نازک با خبرنگار "لیان هه زائوبائو" صحبت می کند پاهایش را در برابر سرما به هم می کوبد. او پس از تمام شدن سیگارش با عجله وارد اتوبوس می شود. اتوبوس ساعت ۶ صبح به موقع حرکت می کند و "وانگ" و سایر کارگران را به محل انتقال می دهد.
وانگ که تا مقطع متوسطه تحصیل کرده به "لیان هه زائوبائو" میگوید که در سن ۱۸ سالگی خانه را ترک کرده و در کارگاههای ساختمانی و کارخانهها پیش از آن که در سال ۲۰۱۵ میلادی به یکی از "خدایان دستمزد روزانه" در شانگهای تبدیل شود به مدت ده سال کار کرده است. در چین این گروه از کارگران که دارای مشاغل ثابت نیستند و روزانه مشاغل متفاوتی را انجام میدهند، توسط کاربران اینترنتی با احترام به عنوان "خدایان دستمزد روزانه" نامیده میشوند. آنان یک رویکرد معمول را برای کار اتخاذ میکنند: زمانی که میخواهند مشغول به کار میشوند و زمانی که نمیخواهند استراحت میکنند؛ در حومه شهرهای بزرگ پرسه میزنند و آزاد هستند که هر طور میخواهند درباره شغل شان رفتار کنند یا آن را ترک کنند یا به کارشان ادامه دهند.
علیرغم آن که "خدایان دستمزد روزانه" یک مفهوم جدید است، تاریخچه کار "گیگ" در چین به دهه ۱۹۸۰ باز میگردد. پس از اصلاحات و دوره بازگشایی اقتصادی، بیش از ۱۰۰ میلیون کارگر مهاجر به شهرها سرازیر شدند، در حالی که کسانی که نتوانستند شغلی در کارخانهها یا کارگاههای ساختمانی پیدا کنند به تدریج وارد اقتصاد روزمزد شدند. تا به امروز، دادههای رسمی و تحقیقات اجتماعی تخمین روشنی درباره تعداد کارگران روزمزد ارائه ندادهاند. با این وجود، محققانی که توسط رسانهها مورد مصاحبه قرار گرفتهاند، تخمین میزنند که از ۲۰۰ میلیون کارگر انعطاف پذیر در چین، بدون احتساب آن دستهای که در بخشهای شغلی جدید و مشاغل خود اشتغالی هستند، تقریبا ۲۰ میلیون کارگر روزمزد در چین وجود دارند.
از نظر توزیع، بازارهای کار روزانه در مقیاس بزرگ در حومه چهار شهر برتر چین شکل گرفته اند: حومه جنوب شرقی پکن، سونگ جیانگ در شانگهای، ناحیه شیلینگ در گوانگژو و بازار استعدادهای درخشان سانهی در شنژن. همچنین، بازارهای مشابهی از نظر نیروی کار در شهرهای مرکز استان در استانهای ثروتمند مانند هنان و آن هوئی نیز پدیدار شدهاند.
بیشتر بخوانید: رونق بازار اقلام لاکچری دست دوم در چین/ رفتار اقتصادی طبقه متوسط چین زیر ذره بین
بازار کار دستمزد روزانه شانگهای در شهر چدون، در منطقه سونگ جیانگ، در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب غربی مرکز شهر شانگهای واقع شده است. در مقایسه با آسمان خراشهای مرتفع مرکز شهر، این منطقه شبیه یک شهر کوچک شهرستانی است. با این وجود، چدون به عنوان یکی از قطبهای صنعتی بزرگ شانگهای، خانه بیش از ۱۲۰۰ شرکت تولیدی است که فرصتهای شغلی متعددی را ایجاد کرده و تعداد زیادی از کارگران مهاجر را جذب میکند. بر اساس هفتمین سرشماری ملی انجام شده چین در سال ۲۰۲۰ میلادی، شهر چدون دارای جمعیت ثبت شده کمتر از ۲۰۰۰۰ نفر بود، اما جمعیت ساکن دائمی آن نزدیک به ۱۲۰۰۰۰ نفر بود. در دو طرف بزرگراه ملی که از چدون میگذرد، بیش از ۱۰۰ آژانس کاریابی در یک ردیف واقع شدهاند. این آژانسها دو بار در روز کارگران را استخدام میکنند و نیروی کار موقت برای مشاغل در سونگ جیانگ و در سراسر شانگهای فراهم میکنند.
بسیاری از کارگران چهره های آشنا بودند و صحبت هایشان کوتاه و کارآمد بود. یکی از کارگران پرسید: "امروز همان قیمت است". کارمند مسئول پاسخ داد: "همین قیمت". این تمام چیزی بود که باید گفته می شد. تنها زمانی که کارگران جدید وارد شدند جزئیات کامل بیان می شد.
بسیاری از کارخانه ها در اوایل سال جاری تعطیل شدند و تقاضای استخدام کاهش یافت. با این وجود، اکثر کارگران شرکت کننده روی کسب درآمد اضافی پیش از سال نوی چینی حساب می کردند و تمایلی به پذیرش دستمزدهای پایین تر نداشتند و همین امر استخدام را چالش برانگیزتر می کرد.
نتایج تحقیقات دانشگاهی گذشته نشان میدهند که نیروی کار دستمزد روزانه چین عمدتاً از کارگران روستایی مسنتر با سطح تحصیلات و مهارت پایینتر تشکیل شده است. با توجه به ماهیت سخت فیزیکی کار، حدود ۸۰ درصد از کارگران روزمزد هستند. با این وجود، در طول بازدید از سونگ جیانگ مشخص شد که کارگران جوان زیر ۴۵ سال بیش تری اکنون به این نیروی کار میپیوندند. "لی" ۳۰ ساله، پس از تعطیلات کار ساخت و سازش، به امید یافتن کار کوتاه مدت به سونگ جیانگ آمد. "یانگ" کارگری جوان از هونان، یک "کارگر پاره وقت با دستمزد روزانه" است. او دارای مدرک از کالج حرفهای است و به عنوان اپراتور ماشین کنترل عددی کامپیوتری در یک کارخانه کار میکند، اما در اوقات فراغت به مشاغل روزانه دستمزد میپردازد تا پول بیش تری بدست آورد.
برای برخی افراد کارگر روزمزد بودن راهی به منظور تکمیل درآمدشان است. برای برخی افراد دیگر، این یک گزینه باقی مانده برای ادامه بقاست. "چن جون" (نام مستعار)، ۳۸ ساله کمتر از یک ماه است که به عنوان کارگر روزمزد کار میکند. او با عینک قاب مشکی و ظاهر لاغرش با محیط اطرافش ناسازگار به نظر میرسد. وقتی از او پرسیدند که چرا کار روزمزد را انتخاب کرده است، او چند لحظه مکث کرد و گفت: "این طور نیست که من بخواهم. من تازه در این وضعیت قرار گرفتم". "چن جون" پس از فارغ التحصیلی از یک کالج حرفهای در رشته تجارت الکترونیک، سالها در شنژن کار کرد و در بخش فروش، عملیات و خدمات مشتری مشغول به کار شد. او در سال ۲۰۲۱ میلادی به منطقه دلتای رودخانه یانگ تسه بازگشت و نزدیک به چهار سال در یک انبار کار کرد. با این وجود، فشار فیزیکی غیرقابل تحمل شد و در دسامبر سال گذشته، او به سونگ جیانگ نقل مکان کرد.
"چن" پس از رفتن به سونگ جیانگ یک اتاق یک نفره کوچک را با مبلغ ۷۰۰ یوان در ماه اجاره کرد و به سرعت به نیروی کار روزانه پیوست. چن پس از تبدیل شدن به یک کارگر روزمزد متوجه شد که کار چندان آسانی نیست. ساعات کار ناپایدار بود و او اغلب پنج تا شش ساعت در روز را صرف جستجوی شغل، انتظار و رفت و آمد میکرد. در بسیاری از روزها او ساعت ۷ صبح از خانه خارج میشد و تا ساعت ۱۱ شب باز نمیگشت.
با این وجود، "چن" میگوید که مشکل اصلی اش آن است که نمیتواند پولی پس انداز کند. او به طور میانگین در هر روز ۱۵۰ یوان درآمد دارد. پس از کسر هزینههای اجاره، غذا، سیگار و سرگرمیهای گاه به گاه، او به سختی روزانه ۵۰ یوان پس انداز میکند.
رکود اقتصادی چین و کسادی بخش تولید طی دو سال گذشته باعث کاهش بیشتر دستمزد کارگران روزمزد شده است. چندین کارگر روزمزد به "لیان هه زائوبائو" گفتند که در سالیان گذشته، در برهه زمانی پیش از سال نوی چینی، میتوانستند ۴۰۰ تا ۵۰۰ یوان در روز درآمد داشته باشند. حتی در سال گذشته، زمانی که بازار کار ضعیف بود، آنان کماکان توانستند روزانه ۲۷۰ تا ۲۸۰ یوان درآمد داشته باشند.
برای کارهای سنگین و شیفتهای شبانه ۳۰۰ یوان به ازای هر روز کار دستمزد پرداخت میشود، در حالی که دستمزد برای اکثر مشاغل دیگر با ۲۰ درصد کاهش به حدود ۲۲۰ یوان رسیده است. کارگران اغلب برای دریافت آن دستمزد باید بیش از ۱۰ ساعت کار کنند، به این معنی که میانگین دستمزد ساعتی کمتر از ۲۲ یوان کمتر از حداقل دستمزد ساعتی ۲۴ یوان در شانگهای است.
بیشتر بخوانید: برنامه اقتصادی چین چگونه اقتصاد جهان را تغییر می دهد؟
در ابتدای سال جاری، اکثر استانهای چین حداقل دستمزد پرداختی را افزایش دادند، اما این افزایش تأثیر چندانی بر کارگران روزمزد نداشت، زیرا دستمزد آنان عمدتاً توسط نیروهای بازار دیکته میشود.
نرخ دستمزد روزانه نیز فصلی است. در هر تابستان زمانی که تعداد زیادی از دانشآموزان مقطع متوسطه و کالج وارد اقتصاد روزمزد میشوند، دستمزدها به پایینترین حد خود در سال کاهش مییابد و به ۱۷ تا ۱۸ یوان در ساعت میرسد. "وانگ یونگ" ده سال است که به عنوان کارگر بخش روزمزد کار میکند و به سختی پولی پس انداز کرده است. او به عنوان تنها نان آور خانواده اش، بخش عمده حقوق خود را برای همسر و دختر چهار ساله اش در زادگاهشان در هنان میفرستد. امسال او قصد دارد تا آخرین هفته قبل از سال نو چینی کار کند. او میگوید: "من باید کمی بیشتر کار کنم و برای شهریه دختر کوچکم پول پس انداز کنم".
"چن جون" 38 ساله، این نگرانی را ندارد. به عنوان یک مرد مجرد، او حتی نمی تواند تصور کند که چه زمانی خانواده تشکیل خواهد داد. او می گوید: "دیگران دست کم یک برنامه دارند، اما برای افرادی همچون من، این احساس وجود دارد که ما اصلاً برنامهای نداریم... این صرفا یک احساس گمشدگی است".
شرایط کارگران روزمزد بازتاب دهنده واقعیتی است که کارگران رده پایین در نیروی کار امروز چین با آن مواجه هستند. رشد اقتصاد "گیگ" ارتباط نزدیکی با نحوه مدیریت تقاضای نیروی کار شرکت ها دارد. از یک سو، شرکت ها باید سطوح کارکنان را بر اساس سفارشات تنظیم کنند. از سوی دیگر، با افزایش هزینه های نیروی کار، مشاغل به طور فزاینده ای از استراتژی های اشتغال انعطاف پذیر برای کاهش هزینه ها استفاده می کنند.
دو نوع کارگر روزمزد وجود دارند. برخی آن نوع کار را انتخاب می کنند زیرا معتقدند که این کار بیشتر از یک شغل ثابت درآمد دارد. برخی دیگر به دلایل شخصی یا شکستهای مکرر در جستجوی شغل برای یافتن کار پایدار تلاش میکنند، در نهایت اعتماد به نفس خود را از دست میدهند و در بازار کار به حاشیه میروند.
تغییرات اقتصادی و تجدید ساختار صنعتی چین در دو سال گذشته نیز به شدت بر تحرک نیروی کار تأثیر گذاشته است. در طول دوره رونق اقتصادی، نیروی کار گسترده چین به طور کامل مورد استفاده قرار گرفت و کارگران در همه بخش ها از رشد سریع بهره بردند. با این وجود، پس از تجدید ساختار اقتصادی، برخی از صنایع دیگر نمی توانند به اندازه تعداد کارگران نیرو جذب کنند وضعیتی که نیروی کار مازاد را به روی آوردن به بازار کار روزمزد وادار می کند.
برای درک بهتر کار روزمزد در چین می توان به حوزه ساخت و ساز اشاره کرد. در گذشته، زمانی که بازار املاک و مستغلات رونق داشت، کارگران مهاجر همیشه می توانستند در کارگاه های ساختمانی شغل پیدا کنند. اکنون با مشاغل کمتر ساختمانی، بسیاری از کارگران سازگار نشده اند و به عنوان کارگران روزمزد در بازار حضور دارند.
"ژائو لیتائو" محقق ارشد مؤسسه آسیای شرقی (EAI) در دانشگاه ملی سنگاپور می گوید، تحول ساختاری اقتصادی چین با جابجایی زنجیره های صنعتی همراه بوده که تغییرات قابل توجهی را در نیروی کار شهری ایجاد کرده است.
او می گوید نقش چین به عنوان "کارخانه جهانی" در گذشته فرصت های شغلی زیادی ایجاد کرد. با این وجود، با حرکت زنجیرههای صنعتی به خارج از کشور، این فرصتهای شغلی برای همیشه از بین رفتهاند و کارگران مهاجر شهری را مجبور می سازند تا به دنبال راه های جایگزین برای تامین معیشت باشند.
ژائو خاطرنشان کرد که میانگین سن کارگران مهاجر در حال افزایش است که منجر به تحرک شغلی کمتری میشود، جایی که انواع شغل و مکان کار دائماً تغییر می کند و ثبات و مزایای شغلی کاهش مییابد. کارگران از کارخانه ها به کارگاه های ساختمانی و سپس به مشاغل امنیتی، نظافتی و بهداشتی می روند و در نهایت وارد اقتصاد روزمزد می شوند. از سوی دیگر، ژائو می گوید که جوانان با پیشینه تحصیلات عالی در ابتدا تمایلی به انجام مشاغل روزمزد نداشتند. با این وجود، به دلیل کاهش فرصتهای شغلی اصطلاحا یقه سفید و شانس کمتر برای تحرک اجتماعی رو به بالا، بسیاری از جوانان وارد بازار کار روزمزد شدهاند و با کارگران مهاجر مسنتر رقابت میکنند.
دولتهای محلی برای حمایت از کارگران روزمزد در چین در سالیان اخیر چندین "بازار کار گیگ" را به عنوان جایگزینی برای آژانسهای کار خصوصی ایجاد کردهاند. این پلتفرمهای دولتی معمولاً در مناطقی با تحرک بالا قرار دارند که کارگران روزمزد در آن جمع می شوند و نه تنها آگهی های شغلی بلکه برخی فرصتهای شغلی دولتی را نیز دریافت می کنند.
علیرغم آن که نقش دولت به عنوان یک واسطه و تامین کننده امنیت اولیه سودمند است، اما این موقعیت ها توسط دولت های محلی تامین می شود و مخارج عمومی محدود می شود. علاوه بر این، تقاضا بسیار بیشتر از عرضه است، به این معنی که فقط تعداد محدودی از مردم می توانند سود ببرند. مهم ترین چیز کماکان یک اقتصاد خوب توسعه یافته است که میتواند فرصتهای شغلی بیشتری ایجاد کند. رشد اقتصادی راه حل اساسی است.
وقتی در امتداد خیابانی در سونگ جیانگ، شانگهای، مملو از آژانسهای کار قدم میزنید صداهای بلندی را برای تبلیغ شغل می شنوید: "شیفت صبح، دستمزد روزانه، بدون محدودیت جنسیتی، تقاضای استخدام زیاد".
در حالی که بیشتر کارهای روزمزد مشاغل یدی را شامل می شوند، آن مشاغل را می توان به طور کلی به لجستیک (بارگیری، مرتب سازی، بسته بندی)، تولید (تولید خط مونتاژ، بازرسی کیفیت)، بسته بندی (غذا، پوشاک، تنقلات، چای) و پذیرایی از مهمانان (کار آشپزخانه) طبقه بندی کرد. هر کارگر روزمزد معیاری را برای خود به منظور تعیین میزان دشواری و مقرون به صرفه بودن مشاغل مختلف دارد. کارگران روزمزد در آژانس های کاریابی به طور فعال اطلاعاتی را در این باره دریافت می کنند که یک شغل تا چه اندازه به بنیه فیزیکی نیاز دارد. برای مثال، مسئول آژانس کاریابی به آنان می گوید:"این سرکارگر سخت گیر است و با پرسنل خود همانند اسب رفتار می کند"! یا آن که می گوید:"در این کارخانه، شما باید تمام روز سرپا بایستید".
در مواجهه با کارگرانی که دائماً گزینه های خود را می سنجند، آژانس های کاریابی جملاتی کلیشه ای را برای متقاعد کردن آنان به پذیرش کار مطرح می کنند، از جمله "چه شغلی خسته کننده نیست"؟، "آیا غذا خوردن خسته کننده نیست"؟، "حتی دراز کشیدن برای مدت زمانی طولانی هم خسته کننده می شود"!
دستمزد ساعتی شغلهای طاقت فرسا و کمتر مطلوب بی سر و صدا یک ساعت بعد از عدم استقبال کارجویان افزایش مییابد و برای مثال، از ۲۲۰ به ۲۴۰ یوان افزایش مییابد. این نوع چانه زنی یا بهتر بگوییم طناب کشی بازار محور هر روز صبح در چدون اجرا میشود. در همین حال، کلیشهای به تدریج در میان کاربران اینترنت چینی مطرح شده مبنی بر آن که کارگران روزمزد تنبل هستند یا بیش از اندازه حساس میباشند. این جمله کلیشهای در مورد آنان به وفور تکرار میشود:"یک روز کار کن، سه روز استراحت کن".
در حالی که کارگران روزمزد در پایینترین سطح جامعه قرار دارند، اما کماکان "کارگران منطقی" قلمداد می شوند که بر اساس شرایط خود انتخابهای منطقی داشته اند. برای مثال، یک کارگر تدارکات شیفت شب که تمام شب را کار میکند، واقعاً برای به دست آوردن دوباره انرژی به زمان نیاز دارد، بهویژه زمانی که سنش افزایش می یابد.
در مورد اینکه چرا کارگران مسنتر مشاغل کارخانهای را نمیپذیرند، بسیاری از آنان میگویند بدان خاطر که مشاغل تولیدی اغلب محدودیت و پیش شرطهای سنی را اعمال میکنند، معمولاً با سقف سنی ۴۰ یا ۴۵ سال. برخی مشاغل حتی پیش شرطهایی مانند سطح سواد و تسلط به زبان انگلیسی را مطرح میکنند که باعث میشود به طور خودکار بسیاری از جویندگان کار حذف شوند.
بیشتر بخوانید: چرایی فرار برندهای آلمانی از آلمان به چین/ از قیمت بالای انرژی تا قوانین سختگیرانه؛ دولت آلمان به کجا می رود؟
تفاوتهای روانشناختی بین کارگران روزمزد از نسلهای مختلف وجود دارد. کارگران قدیمیتر روزمزد متعلق به نسل اول کارگران مهاجر هستند که با هدف روشنی برای کسب درآمد به منظور حمایت از خانواده خود به شهرها نقل مکان کردند. با این وجود، کارگران جوانتر متولد دهه ۱۹۸۰ متعلق به نسل دوم کارگران مهاجر هستند. آنان پیوندهای ضعیف تری با مناطق روستایی دارند و به عنوان افراد خارجی در شهر، هویت شخصی شان در جهتی متفاوت تکامل یافته است. برای آنان ازدواج و تشکیل خانواده اولویت اصلی نیست. بسیاری از آنان به تدریج به طرز فکر "زندگی در لحظه" روی آوردهاند و از طریق مصرف کردن احساس خود را پیدا میکنند.
چالش بازنشستگی برای این گروه از کارگران مهاجر قابل توجه خواهد بود. از یک سو، دولتهای محلی حاضر نیستند مسئولیت تأمین بازنشستگی آنان را بر عهده بگیرند. از سوی دیگر، آنان پس از گذراندن سالها دور از زادگاه شان دیگر کانون توجه دولتهای محلی در مناطق روستایی خود نیستند. بسیاری از کارگران مهاجر نسل اول برای برخورداری از بیمههای تامین اجتماعی و بازنشستگی در زادگاه خود ثبت نام کردهاند، اما به طور میانگین ماهانه تنها حدود ۱۰۰ یوان دریافت میکنند.
منبع: روزنامه "لیان هه زائوبائو" چاپ سنگاپور