اختلال خواب چیست و چگونه درمان می شود؟

اقتصاد۲۴- به صورت عادی خواب مورد نیاز انسان در طول یک شبانه روز ۷ تا ۸ ساعت است، زمانی برای استراحت مغز، حالا اگر مقدار و ساعات خواب شبانه به هم بریزد ممکن است علت آن اختلال خواب باشد.

وجود اختلالات خواب، بر قابلیت خوب و منظم خوابیدن تأثیر می‌گذارند، این نوع اختلال روز به روز در جوامع بشری افزایش می‌یابد. بدخوابی زمانی به عنوان اختلال شناخته می‌شود که به صورت مکرر اتفاق افتاده و فرد شب‌ها توان خوابیدن نداشته باشد و در طول روز خواب آلود باشد.

تصور عموم آن است که اختلال خواب به معنای کم‌خوابی است، اما اختلالات خواب شامل زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، نرفتن به مرحله خواب عمیق و سخت به خواب رفتن است، این موارد باعث می‌شود که فرد در طول روز احساس خستگی کرده و در نهایت به لحاظ خلق، تمرکز و سلامت در وضعیتی نامناسب قرار بگیرد. این شرایط بر عملکرد فرد در حوزه کار و تحصیل و حتی روابط شخصی و اجتماعی می‌تواند تاثیری منفی بگذارد.

اختلالات خواب ممکن است منشا جسمی یا روانی داشته باشد از طرف دیگر این اختلالات می‌توانند بیماری‌های فرد را تشدید کرده یا خود زمینه‌ساز ابتلا به انواع مشکلات جسمی و روانی شوند.

انواع اختلالات خواب کدامند؟

اختلال خواب نیز دارای انواع مختلفی است که در این مطلب به آن می‌پردازیم.

پاراسومنیا یا خواب پریشی: پاراسومنیا به وضعیتی گفته می‌شود که فرد در طول خواب رفتار‌های عجیبی را بروز می‌دهد؛ راه رفتن در خواب، حرف‌زدن در خواب، شب‌ادراری، کابوس شبانه، فشار دادن فک‌ها روی‌هم، دندان‌قروچه و ناله کردن در خواب از جمله این رفتار‌ها هستند.

آپنه خواب: افراد مبتلا به آپنه خواب در طول خواب مرتبا دچار وقفه‌های تنفسی می‌شوند، در این شرایط اکسیژن کافی به بدن فرد نرسیده و او در طول خواب دائما از خواب بیدار می‌شود.

نارکولپسی یا حمله دائم خواب: حالتی که طی آن فرد به صورت ناگهانی خسته شده و به خواب می‌رود در اصطلاح عامیانه به این حالت بختک هم گفته می‌شود. در این حالت فرد وضعیتی مانند فلج را تجربه کرده و نمی‌تواند بلافاصله بعد از بیداری حرکت کند. حمله خواب، ممکن است، بدون دلیل اتفاق بیفتد، اما برخی از بیماری‌ها ازجمله‌ام‌اس نیز سبب حمله دائم خواب می‌شوند.

بی‌خوابی: یکی از رایج‌ترین اختلالات خواب، وضعیت بی‌خوابی است که به دلایل مختلفی از جمله استرس، مشکلات هورمونی و سفر به وجود می‌آید. در صورت عدم درمان این وضعیت فرد به مشکلاتی مانند عدم تمرکز، اختلال یادگیری و ضعف سیستم ایمنی دچار می‌شود.

سندرم پای بی‌قرار یا نیاز به تکان دادن شدید پا: این حالت نیز یکی دیگر از انواع اختلال خواب است که در برخی افراد با مورمور شدن و سوزش پا همراه است. سندرم پای بی‌قرار، می‌تواند در هر ساعت از شبانه‌روز اتفاق افتد، اما بیشتر در شب رخ می‌دهد.

افسردگی و استرس: این دو اختلال می‌توانند زمینه‌ساز اختلالات خواب و بروز علائمی مانند کابوس‌های شبانه، حرف زدن و راه رفتن در خواب، شب ادراری کودکان ناشی از ترس و … باشد.

بیشتر بخوانید:چرا در نگاه اول جذب برخی افراد می شویم؟

آلرژی و مشکلات تنفسی، تکرر ادرار شبانه، درد مزمن و التهاب مفاصل، دندان قروچه، غر زدن دو توهم دیگر مواردی هستند که می‌توانند باعث ایجاد اختلالات خواب شوند.

علائم اختلال خواب

اختلال خواب در افراد مختلف متفاوت بوده و کاملا به علت ایجاد کننده اختلال بستگی دارد. به علت ایجاد این اختلال بستگی دارد و به همین دلیل در همه افراد یکسان نیست، اما به صورت کلی علائم زیر در افراد مبتلا به اختلالات خواب مشاهده می‌شود: مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن، ضعف و خستگی در طول روز، خواب آلودگی در طول روز، بدخلقی، زودرنجی و اضطراب، حواس‌پرتی و عدم تمرکز، افسردگی، کاهش یا افزایش وزن، کابوس‌های شبانه.

نحوه تشخیص اختلال خواب

درمرحله اول فرد مبتلا باید به کلینیک خواب مراجعه کند. متخصص اختلالات خواب که همان متخصص مغز و اعصاب با فلوشیپ خواب است شرح حال شما را گرفته و سوالات لازم مانند اینکه در شروع خواب مشکلی دارید یا خیر را جویا می‌شود. در واقع با پرسیدن سوالات مربوطه متخصص متوجه می‌شود که آیا به اختلال خواب مبتلا هستید یا خیر و مشکلات موجود به مرور حل می‌شوند یا نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند.

بعد از تشخیص اختلال خواب در شما متخصص دستور تست خواب را صادر می‌کند. تست خواب به معنای چک کردن خواب نیست بلکه این کار به وسیله دستگاه‌های سنجش انجام می‌شود. پلی سومنوگرافی یا تست خواب اطلاعاتی مانند سطح اکسیژن در هنگام خواب و در ساعت‌های مختلف شب، حرکات بدن و امواج مغزی در هنگام خواب را بررسی کرده و در اختیار پزشک متخصص قرار می‌دهد.

پزشک با بررسی این اطلاعات متوجه خواهد شد که علت ایجاد اختلال خواب در بیمار چیست و با توجه به آن روند درمان را آغاز می‌کند. البته روش‌های تشخیصی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد

درمان اختلال خواب

پزشک متخصص برای درمان این اختلال با توجه به علت بروز آن از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند، درمان‌های پزشکی و دارو درمانی روش‌های متداولی هستند، اما اگر بروز اختلالات خواب ناشی از اختلالات تنفسی باشد پزشک متناسب با وضعیت بیمار از دو روش استفاده از دستگاه تنفسی یا جراحی استفاده می‌کند، استفاده از هریک از این روش‌ها بسته به نظر متخصص است.

اگر اختلال خواب به دلیل دندان قروچه مدام و پریدن از خواب ناشی از این حالت باشد پزشک با تجویز محافظ دندانی سعی می‌کند به بیمار کمک کند که در غالب موارد با استفاده از این وسیله اختلال خواب بیمار برطرف می‌شود.

تغییر سبک زندگی نیز یکی دیگر از روش‌هایی است که پزشک در شرایطی به بیمار توصیه می‌کند، در واقع اگر نوع اختلال به‌گونه‌ای باشد که بدون دارودرمانی نیز قابل درمان باشد پزشک به جای تجویز دارو با ارائه توصیه و راهکار‌هایی سعی در کاهش آلام بیمار خواهد داشت.

برای تغییر سبک زندگی به بیمار توصیه می‌شود که شب‌ها راس ساعتی معین خوابیده و صبح‌ها در ساعت معینی از خواب بیدار شود، همچنین پرهیز از مصرف دخانیات و الکل، کاهش مصرف کافئین از عصر به بعد، پزهیز از مصرف مایعات به مقدار زیاد پیش از خواب، ورزش و پیاده‌روی، کاهش مصرف قند و شکر، افزایش مصرف سبزیجات، افزایش مصرف ماهی و غذا‌های دریایی از دیگر مواردی هستند که به تغییر سبک زندگی و رفع یا کاهش علائم اختلال خواب در فرد منجر می‌شود.

اختلال خواب نشانه چیست؟

اختلال خواب می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جسمی یا روانی مختلف باشد و بر کیفیت زندگی و عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارد. بی‌خوابی یا خواب زیاد می‌تواند ناشی از اضطراب، افسردگی، استرس، یا حتی مشکلات جسمی مانند اختلالات تیروئید، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، یا بیماری‌های عصبی باشد. همچنین، مصرف برخی داروها، کافئین، نیکوتین، و الکل می‌تواند روی خواب تأثیر بگذارد. مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب نیز از دلایل شایع بی‌خوابی یا خواب ناآرام است. تغییرات در سبک زندگی، مانند استفاده زیاد از وسایل الکترونیکی قبل از خواب، بی‌نظمی در ساعت خواب و تغذیه ناسالم، می‌توانند موجب اختلال در چرخه خواب شوند. برخی افراد در اثر شرایط خاص مانند PTSD یا اختلال دوقطبی نیز دچار بی‌خوابی می‌شوند. در برخی موارد، مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده یا درد‌های مزمن باعث اختلال در خواب می‌شوند. حتی عوامل محیطی مانند سر و صدای زیاد، نور شدید یا دمای نامناسب اتاق خواب هم می‌توانند باعث مشکلات خواب شوند. نداشتن خواب کافی می‌تواند باعث خستگی مفرط، مشکلات حافظه و تمرکز، تحریک‌پذیری، کاهش عملکرد سیستم ایمنی و حتی افزایش خطر بیماری‌های قلبی شود. برخی افراد دچار کابوس‌های شبانه یا فلج خواب می‌شوند که این مشکلات می‌توانند نشانه اضطراب یا استرس زیاد باشند. خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز ممکن است به نارکولپسی یا سایر اختلالات عصبی مربوط باشد. درمان اختلال خواب بستگی به علت آن دارد و شامل تغییر سبک زندگی، بهبود بهداشت خواب، درمان‌های دارویی یا حتی روان‌درمانی می‌شود. تنظیم ساعت خواب، کاهش استرس، پرهیز از مصرف مواد محرک قبل از خواب و استفاده از روش‌های آرام‌سازی می‌توانند به بهبود خواب کمک کنند. در موارد شدید، مراجعه به پزشک یا متخصص خواب ضروری است تا علت اصلی مشکل مشخص شده و درمان مناسب انجام شود.