تنش میان امریکا و اوکراین اوج گرفت

اقتصاد۲۴- جنگ لفظی میان دونالد ترامپ و ولودیمیر زلنسکی همتای اوکراینی‌اش در شرایطی بالا گرفته است که رییس‌جمهور امریکا روز چهارشنبه در شبکه اجتماعی خود موسوم به تروث سوشال نوشت: «به این فکر کنید، ولادیمیر زلنسکی به عنوان یک کمدین نسبتا موفق، امریکا را ترغیب کرده که ۳۵۰ میلیارد دلار هزینه کند تا وارد جنگی شود که نمی‌توانست در آن پیروز شود، جنگی که نباید هرگز شروع می‌شد و او بدون امریکا و ترامپ هرگز قادر به حل و پایان آن نخواهد بود.» همزمان کنفرانس مطبوعاتی برنامه‌ریزی شده میان کیت کلوگ، فرستاده دونالد ترامپ و رییس‌جمهوری اوکراین در کی‌یف تنها یک روز پس از آنکه رییس‌جمهوری ایالات متحده، ولودیمیر زلنسکی را «دیکتاتور» خواند و از نحوه رهبری او انتقاد کرد، لغو شد.

به گفته مقامات کی‌یف، این کنفرانس مطبوعاتی که قرار بود در آن فرستاده ویژه دونالد ترامپ در امور اوکراین حضور داشته باشد به درخواست هیات امریکایی لغو شده است. سرهی نیکیفوروف، سخنگوی رییس‌جمهوری اوکراین خبر لغو شدن این نشست خبری مشترک را تایید کرد در حالی که هیات امریکایی هنوز در این خصوص اظهارنظری نکرده است. این در حالی است که پیش‌تر یعنی در تاریخ ۱۸ فوریه ۲۰۲۵، دیپلمات‌های ارشد مسکو و واشنگتن دور هم نشستند تا در مورد یک طرح صلح برای اوکراین رایزنی کنند، آن هم بدون اینکه نمایندگان اوکراین و متحدانش در این مذاکرات حضور داشته باشند.

این در حالی است که ناظران مدعی‌اند به‌رغم اینکه این نشست ماحصل ویژه‌ای در باب آینده کی‌یف نداشته، اما یک موضوع صرفا به‌طور خاص در میان سایر موضوعات برجسته‌تر شد و آن برگزاری انتخابات زودهنگام در اوکراین است که این مساله به سرعت رسانه‌ای شد. حال آنکه گروهی از تحلیلگران بر این باورند که اگر زلنسکی بخواهد با برگزاری انتخابات به عنوان پیش‌شرط توافق صلح موردنظر امریکا و روسیه مخالفت کند، واشنگتن و مسکو ممکن است تلاش کنند او را به صورت کلی از مذاکرات کنار بگذارند و به جای او، رهبری را به قدرت برسانند که آماده پذیرش توافق با شرایط مدنظر آنها باشد. در این راستا باید اشاره داشت که از ماه مه ۲۰۲۴، دوره ریاست‌جمهوری ولودیمیر زلنسکی رسما به پایان رسیده است. با این حال، به دلیل اعلام وضعیت نظامی ناشی از جنگ، قانون اساسی اوکراین اجازه برگزاری انتخابات را نمی‌دهد. در این شرایط اگر زلنسکی با توافق صلح ایالات متحده و روسیه مخالفت کند، واشنگتن و مسکو می‌توانند از این وضعیت برای اعلام غیرقانونی بودن او به عنوان رییس‌جمهور استفاده کنند. با این همه و فشار‌های همزمان ترامپ و پوتین برای برگزاری انتخابات نام چند نفر به عنوان گزینه‌های جایگزین زلنسکی مطرح است. اولکسی آراستویچ، مشاور پیشین زلنسکی که به منتقد رییس‌جمهور فعلی تبدیل شده و همچنین دارای تجربه در اطلاعات نظامی و نیز نفوذ رسانه‌ای است، می‌تواند گزینه‌ای مطلوب برای مسکو و واشنگتن در صورت برگزاری انتخابات باشد.

همزمان دیمیترو رازومکوف، رییس پیشین پارلمان که پس از درگیری با زلنسکی بر سر افزایش قدرت اجرایی‌اش از سمت خود برکنار شد؛ با این حال با توجه به مواضع متعدلی که دارد، می‌تواند به گزینه مورد نظر مسکو و واشنگتن تبدیل شود. جایگزین احتمالی بعدی ویکتور مدودچوک است که به عنوان متحد کرملین با سابقه فعالیت‌های طرفدار روسیه تلقی می‌شود. این در حالی است که اتهامات خیانت گذشته‌اش موجب شده تا مدودچوک به گزینه‌ای غیرممکن برای به قدرت رسیدن تبدیل شود، زیرا هر تلاشی برای پیروزی او با مقاومت شدید عمومی و غربی مواجه خواهد شد.

بیشتر بخوانید:ترامپ: طرح خود در مورد غزه را تحمیل نمی‌کنم

گمانه‌زنی‌ها درباره سرنوشت اوکراین و نیز همزمان میزبانی ریاض و مباحث مورد رایزنی میان مسکو و واشنگتن در سطح گسترده‌ای در کانون توجه آنها قرار گرفته است. به این بهانه روزنامه اعتماد به نگاه دو رسانه در این باره پرداخته؛ سی‌ان‌ان که نشست ریاض را برگ برنده برای پادشاهی می‌داند و نیویورک‌تایمز که به خشم اروپا پرداخته و تنش‌های فراآتلانتیکی.

سی‌ان‌ان: شکاف فراآتلانتیکی سناریویی محتمل است

وب‌سایت سی‌ان‌ان با انتشار یادداشتی با اشاره به تشدید نگرانی‌های رهبران و مقامات اروپا از شرایط پیش حاکم بر اوکراین آورده است: کاهش شدید حمایت امریکا از کی‌یف در هفته‌ای که گذشت اوکراینی‌ها را کاملا غافلگیر کرد. به گونه‌ای که بسیاری از این مقامات همچنان درک نمی‌کنند که چرا دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا، به شکلی تهاجمی علیه ولودیمیر زلنسکی رییس‌جمهور اوکراین، موضع‌گیری کرده و تبلیغات تند و خصمانه‌ای را علیه او تکرار می‌کند. گفتنی است اروپایی‌ها همچنین نمی‌دانند که امریکا چه زمانی پیشنهاد توافق صلح واقعی را به کی یف ارایه خواهد کرد و از همه مهم‌تر نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که گام بعدی ترامپ چه خواهد بود. آرمیدا ون ریج، پژوهشگر ارشد و رییس برنامه اروپا در اندیشکده چتم هاوس لندن در این رابطه به سی‌ان‌ان گفت: «نحوه انتقال این پیام آن هم به صورت ضرباتی پشت سر هم و ظرف چند روز واقعا برای قاره اروپا شوکه کننده بود.»

به گونه‌ای که سیاستمداران اروپایی هنوز نتوانسته‌اند عمق فاجعه را درک کنند. با این حال، پایتخت‌های اصلی اروپا همچنان در تعیین اهداف خود سردرگم به نظر می‌رسند. گفتنی است پیشنهاد‌هایی از قبیل ایجاد نیروی حافظ صلح، افزایش هزینه‌های دفاعی و ارسال کمک‌های نظامی جدید مطرح شده، اما هرگز به صورت هماهنگ و همصدا مورد بحث قرار نگرفته است. به ادعای ناظران همین پراکندگی در تصمیم‌گیری‌های اروپا تصویر دوگانه‌ای ترسیم کرد که در قابش امریکا و روسیه، به شکلی غیرمنتظره به یکدیگر نزدیک شدند و تمامیت ارضی اوکراین را به راحتی از میز مذاکره‌شان کنار گذاشتند.

در ادامه گزارش سی‌ان‌ان، اما آمده است در این شرایط احتمالا ظهور یک رهبر می‌تواند راهگشا باشد؛ شخصیتی که بتواند اروپا را حول یک هدف مشترک متحد کرده و پلی میان کی‌یف و واشنگتن بزند. در این راستا گروهی بر این باورند که کی‌یر استارمر از بریتانیا و امانوئل مکرون از فرانسه، برجسته‌ترین گزینه‌ها هستند و هر دو نیز هفته آینده به واشنگتن سفر‌های مهمی خواهند داشت. این گزینه پیشنهادی، اما در شرایطی مطرح است که اروپا به وحدت عینی در مسائل دفاعی شهرت ندارد و هر رهبر برجسته‌ای به صورت جداگانه با چالش‌های انتخاباتی یا اقتصادی در داخل کشور خود روبه‌رو است.

مضاف بر آن گزاره مهم زمان و همچنین شدت و ضعف واکنش به ترامپ نیز مطرح است؛ چراکه دولت‌های اروپایی به خوبی می‌دانند تشدید تنش با ایالات متحده می‌تواند به نفع مسکو تمام شود. از طرفی تصویر رویکرد رییس‌جمهور فعلی امریکا که تهاجم یک دشمن را به گردن متحد تحت محاصره اش می‌اندازد، حیرت‌انگیز بود و با محکومیت یکپارچه رهبران اروپایی مواجه شد. این در حالی است که ماه‌ها بود ترامپ و حلقه نزدیکانش در مورد آغاز و پایان فرضی جنگ اوکراین مباحثی را مطرح و با بی توجهی آشکار به حاکمیت کی‌یف، نشانه‌های روشنی از تغییر سیاستی تکان دهنده را مخابره می‌کردند. حال، اما به ادعای سی‌ان‌ان، دو آینده قابل پیش‌بینی است: یکی با توافق صلح و دیگری بدون آن. اما هر دو احتمالا به رهبری اروپا نیاز خواهند داشت؛ دولت ترامپ به وضوح اولویت‌های خود را اعلام کرده است.

همزمان، اما کی‌یر استارمر، نخست ویزیر بریتانیا اولین گام مهمش را برای تحریک دولت‌های اروپایی برداشت و اعلام کرد که این کشور آماده است نیرو‌های زمینی خود را برای حفظ صلح توافق شده در اوکراین وارد کند. در عین حال مقامات غربی روز چهارشنبه اعلام کردند که چنین نیرویی احتمالا کمتر از ۳۰ هزار سرباز خواهد داشت و تمرکز آن بر اطمینان بخشی از تامین زیرساخت‌های کلیدی اوکراین و تلاش برای ایجاد اعتماد در دولت خواهد بود. این مقامات همچنین گفتند که این تلاش تحت رهبری بریتانیا و فرانسه خواهد بود. این درحالی است که پاریس پیش‌تر یعنی سال گذشته برای نخستین‌بار پیشنهاد اعزام نیرو‌های زمینی را مطرح کرد، اما با مخالفت شدید اروپا روبه رو شد. با این حال، استارمر روشن کرده که پشتیبانی از سوی امریکا امری حیاتی است. اما سوالات زیادی همچنان بی پاسخ مانده است؛ اینکه اگر سربازان ناتو در خاک اوکراین مستقر شوند، واکنش روسیه چگونه و در چه سطحی خواهد بود؟ به گزارش سی‌ان‌ان، با این همه به نظر می‌رسد اعزام نیرو‌های زمینی ایده‌ای نیست که به صورت کلی مورد پذیرش قرار گیرد. به‌ویژه در مورد لهستان که بزرگ‌ترین ارتش ناتو در اروپا را دارد و همزمان نقشی مهم در اوکراین ایفا می‌کند و همچنین تمایلی به اجرای این ایده ندارد، چراکه می‌ترسد این اقدام مرزهایش را بیشتر آسیب پذیر کند.

در مورد شرایط آلمان، اما در ادامه این یادداشت آمده است: انتخابات ناگهانی در روز یکشنبه می‌تواند به هفته‌ها چانه‌زنی درباره دولت آینده این کشور منجر شود. گفتنی است فریدریش مرز، کاندیدای احتمالی صدراعظم، در کنفرانس امنیتی مونیخ هفته گذشته موضعی تهاجمی در قبال اوکراین اتخاذ کرد. در هر صورت، اما یک احتمال واضح وجود دارد و آن، این است که توافق صلح مورد نظر امریکا و روسیه علنا توسط زلنسکی مردود اعلام شود یا اینکه از سوی دیگر پوتین با حضور نیرو‌های حافظ صلح موافقت نکند. در این صورت است که حمایت اروپا در شرایطی که اوکراین بخواهد جنگ دشوار خود را بدون تاریخ پایان ادامه دهد، حیاتی خواهد بود. با این همه به ادعای ناظران واضح است که قطع یک رابطه امنیتی طولانی مدت با امریکا توسط اروپا به عنوان گزاره‌ای احتمالی، اقدامی دردناک و پیچیده خواهد بود؛ اما به نظر می‌رسد که مقامات غربی اکنون به این نتیجه رسیدند که ممکن است این امر نیز ضروری باشد.

نیویورک‌تایمز: میزبانی از اجلاس صلح اوکراین کارت برنده پادشاهی است

نیویورک‌تایمز با انتشار یادداشتی ضمن اشاره به رویکرد ریاض به عنوان بخشی از معادله چندمجهولی بحران اوکراین آن هم به واسطه میزبانی اولین نشست مهم میان مسکو و واشنگتن آورده است: تنها چند هفته پس از آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ به نظر می‌رسد این پادشاهی خیز دوباره‌ای برای افزایش اعتبارش در جهان برداشته است. طوری که این هفته پایتخت این پادشاهی در طول هفته‌ای که گذشت به مرکز ثقل رایزنی‌ها در باب آینده اوکراین تبدیل شد. به ادعای ناظران این‌بار، سعودی‌ها تلاش کردند تصویری بسیار متفاوت از خود ارایه کنند.

 به گونه‌ای که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان در ملاقات با نمایندگان ترامپ خطاب به آنها گفت که ما بیشتر از قبل خشنود خواهیم شد که با دونالد ترامپ و دولت ایشان همکاری کنیم. ترامپ نیز همزمان در یک اجلاس سرمایه‌گذاری در میامی بیچ که توسط صندوق ثروت دولتی متمول عربستان سعودی میزبانی می‌شد، طی سخنانی نقش ریاض را در مذاکرات روسیه-امریکا مورد ستایش قرار داد. در ادامه یادداشت تحلیلی نیویورک‌تایمز آمده است: میزبانی مهم ریاض از مهم‌ترین نشست جهان در باب آینده اوکراین، نتیجه سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی است. حسن الحسن، پژوهشگر ارشد سیاست خاورمیانه در موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در این رابطه به نیویورک‌تایمز گفت: این قبیل ابتکارات دیپلمات سعودی‌ها با هدف نمایش نفوذ جهانی و رهبری منطقه‌ای این پادشاهی صورت می‌گیرد و همزمان کاهش نفوذ ایالات متحده در سطح جهانی به کنشگران چابکی، چون ریاض این فرصت را داده است که نقش بیشتری ایفا کنند.

بیشتر بخوانید:بازی تازه ترامپ زیر گوش ایران در خاورمیانه

به گزارش این نشریه و به نقل از برخی نزدیکان به دربار سلطنتی، استراتژی هوشمندانه سعودی‌ها برای تقویت مراودات در سال‌های تنش با دولت بایدن، در مذاکرات روسیه و امریکا در روز سه‌شنبه نتیجه داد. گفتنی است به ادعای ناظران این پادشاهی طی سال‌های اخیر، روابط اقتصادی گسترده‌ای با چین نیز برقرار و همزمان از موضع‌گیری در باب جنگ اوکراین اجتناب کرده است. استراتژی بی‌طرفی به این کشور این امکان را داده تا در تبادل زندانیان بین روسیه و اوکراین و همچنین بین روسیه و ایالات متحده نقش واسطه‌ای ایفا کند و همزمان میزبان ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه و ولادیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین باشد؛ هر چند که زلنسکی به دلیل ناامیدی از کنار گذاشته شدن از مذاکرات سه‌شنبه گذشته، سفر برنامه‌ریزی شده به ریاض را لغو کرد.

نیویورک‌تایمز در ادامه یادداشت خود آورده است: دونالد ترامپ که نخستین سفر خارجی خود در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش را به ریاض انجام داد، این پادشاهی را در سطح دوست و شریک مورد اعتماد خود ارتقا داد. دونالد ترامپ پیش‌تر گفته بود به دلیل نوع رابطه‌ای که روسای جمهور روسیه و امریکا با محمد بن سلمان دارند، ریاض را برای دیدار احتمالی‌اش با آقای پوتین انتخاب می‌کند. گفتنی است اخیرا دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین خبر داد که رییس‌جمهور امریکا در تماس تلفنی‌اش با ولادیمیر پوتین که در هفته گذشته انجام شد، عربستان را به عنوان محل برگزاری این دیدار پیشنهاد داد. ناظران، اما مدعی‌اند اگرچه دونالد ترامپ با انتخاب ریاض برای میزبانی مذاکرات ایالات متحده و روسیه به نوعی امتیازی بی‌قید و شرط به این پادشاهی داده، اما بازگشت دوباره او به کاخ سفید همزمان اولویت مهم دیگر محمد بن سلمان را مورد تهدید قرار داده و آن انعقاد پیمانی امنیتی و دفاعی و نیز توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی توسط ایالات متحده در ازای پذیرش عادی‌سازی روابط با اسراییل است.

 گفتنی است مضاف بر آن پیشنهاد جنجالی رییس‌جمهور امریکا مبنی بر کوچاندن فلسطینی‌ها از غزه نه تنها یک جرم جنگی است، بلکه تنها روزنه باقیمانده برای تشکیل دولت فلسطینی را از بین می‌برد. این در حالی است که سعودی‌ها صریحا از تشکیل دولت فلسطینی حمایت می‌کنند و همزمان ولیعهد نشان داده است که برخلاف خواسته‌های مردمش عمل نخواهد کرد. در این راستا عربستان به پیشنهاد آقای ترامپ واکنش نشان داد و اعلام کرد که بدون تاسیس دولت فلسطینی، روابط خود را با اسراییل عادی نخواهد کرد. بنابراین در بازه زمانی کنونی شانس دستیابی به توافق عادی‌سازی تل‌آویو و ریاض حداقل در کوتاه‌مدت دور از دسترس به نظر می‌رسد. با این حال به ادعای ناظران مقامات سعودی ممکن است بعد از بازه زمانی میزبانی از نمایندگان روسیه و امریکا در روز سه‌شنبه، امتیازاتی را دریافت کرده باشند.

تحلیلگران سیاسی سعودی در این زمینه بر این باورند که تقویت روابط با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، مایکل والتز، مشاور امنیت ملی و به ویژه استیو ویتکوف، دوست قدیمی آقای ترامپ که به عنوان نماینده ویژه او در خاورمیانه خدمت می‌کند، ممکن است به ریاض در تعاملات خود با ایالات متحده در خصوص غزه و همچنین مبحث عادی‌سازی روابط کمک کند. این درحالی است که، اما به ادعای ناظران آنچه واضح به نظر می‌رسد، این است که روابط واشنگتن و ریاض بالاخص در دوران ریاست جمهور دونالد ترامپ، تنها به عادی‌سازی روابط، توافق دفاعی-امنیتی یا تشکیل دولت فلسطینی معطوف نمی‌شود. این موضوع نیز در پایان ژانویه زمانی که محمدبن سلمان به آقای ترامپ گفت که عربستان سعودی قصد دارد سرمایه‌گذاری و تجارت خود با ایالات متحده را در چهار سال آینده حداقل ۶۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد، به روشنی نشان داده شد.