پشت‌پرده طرح صلح ترامپ برای جنگ اوکراین

اقتصاد۲۴- در پی تماس‌های تلفنی جداگانه رؤسای جمهور و وزیران امور خارجه روسیه و آمریکا، نمایندگان دو کشور سه‌شنبه ۳۰ بهمن حدود چهار ساعت و نیم در ریاض پایتخت عربستان سعودی با یکدیگر گفت‌و‌گو کردند؛ مذاکراتی که دستورکار آن، رفع مشکلات در مناسبات دوجانبه و پس از آن، حل و فصل مناقشه اوکراین بود.

سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه و یوری اوشاکوف دستیار رئیس جمهورروسیه از آن سو و مارکو روبیو وزیر امور خارجه، مایک والتز مشاور امنیت ملی کاخ سفید و استیو ویتکاف فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه در مذاکرات به میزبانی ریاض پایتخت عربستان شرکت کردند.

جالب اینکه در این مذاکرات از طرف‌های اروپایی که همواره دراین نبرد حامی اوکراین بودند خبری نبود و آنها نیز در اقدامی تلافی جویانه به سرکردگی انگلستان، فرانسه، آلمان، کانادا، سوئیس، لهستان و کشور‌های حوزه بالتیک پیش نویس قطعنامه‌ای ضد روسی با عنوان "ترویج صلح جامع، عادلانه و پایدار در اوکراین" را ارائه دادند و قرار است این قطعنامه۲۴ فوریه ۲۰۲۵ برابر با ششم اسفندماه ۱۴۰۳ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد بررسی شودکه در صورت تصویب این قطعنامه مسکو را ملزم می‌کند به صورت فوری، کامل و بدون قید و شرط تمامی نیرو‌های مسلح خود را از خاک اوکراین خارج کند، قطعنامه‌ای که برای اولین بار پس از آغاز جنگ اوکراین دولت ترامپ از آن حمایت نکرد.

ظاهرا تنش بین آمریکا و اروپا بر سر جنگ اوکراین بالا گرفته و اروپا را به سمت تشکیل ارتش اروپایی ترغیب می‌کند. حالا باید دید آیا اروپایی‌ها تن به خواسته‌های ترامپ خواهند داد، از بحث هزینه‌های ادامه جنگ اوکراین گرفته تا افزایش هزینه ناتو.

در گفت‌و‌گو با مهدی خورسند کارشناس مسائل اوراسیا به این موضوع پرداخته ایم که با هم می‌خوانیم.

ترامپ اروپا را هزینه مازاد می‌داند

در نشست مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین اروپایی‌ها جایی نداشتند. با توجه به همراهی اروپایی‌ها با اوکراین در این نبرد آنها از این موضوع بسیار گلایه‌مند هستند. ارزیابی شما از روند این مذاکرات چیست؟

بنا به تجربه دولت اول دونالد ترامپ اروپایی‌ها یک سربار امنیتی برای آمریکا به حساب می‌آیند. در دولت اول ترامپ هم دیدیم که او همواره به اروپا هشدار می‌داد که باید هزینه‌های امنیت خود و ناتو را بیشتر پرداخت کند. حتی این مسئله منجر به بحث و درگیری‌های مذاکراتی بسیار شدیدی بین آمریکا و آلمانِ دوران مرکل تبدیل شد که حتی ترامپ تهدید کرد که نیرو‌های نظامی آمریکا را از پایگاه‌های خود در آلمان خارج می‌کند.

بیشتر بخوانید:تنش میان امریکا و اوکراین اوج گرفت

آمریکای دوران ترامپ همواره اروپا را بعنوان یک هزینه مازاد و سر بار می‌بیند. این رویکرد در دوره جدید ترامپ نیز ادامه دارد و ما شاهد هستیم که دونالد ترامپ بعد از روی کار آمدن هم مسئله جنگ روسیه و اوکراین را مورد هدف قرار داد و خواستار پایان جنگ شد و گفت آمریکا دیگر بیش از این نمی‌تواند هزینه کند و اگر اروپایی‌ها خواهان ادامه جنگ هستند باید هزینه آن را خودشان پرداخت کنند، ترامپ حتی تهدید خروج از ناتو را نیز مطرح کرده است

حضور ترامپ در کاخ سفید احتمال تشکیل ارتش اروپایی را پر رنگ‌تر کرد

اخیرا اروپایی‌ها که از سال‌ها پیش در فکر ایجاد ارتش اروپایی بودند ظاهرا موضوع را جدی‌تر دنبال می‌کنند تا جایی که زلنسکی نیز خواهان ایجاد زودتر این ارتش شده است.

اروپایی‌ها تقریبا از ابتدای دهه دوم قرن بیستم از سال ۲۰۱۰ به این سمت و بعد از جنگ اول اوکراین برای اینکه از یوغ امنیتی آمریکا خارج شوند زمزمه ایجاد ارتش واحد اروپایی را به رهبری آلمان و فرانسه مطرح کردند. اخیرا با روی کار آمدن دونالد ترامپ این زمزمه‌ها رنگ و بوی بیشتری گرفته و اروپا بر این باور است که باید یک ارتش واحدی داشته باشد تا بتواند از زیر سلطه نظامی و امنیتی آمریکا خارج شود. البته برنامه ترامپ این است که با فشار آوردن به اروپا هزینه خرید تسلیحات آمریکایی برای جنگ‌های خارجی را از خزانه اروپایی‌ها هزینه کند تا دیگر آمریکا نخواهد همه هزینه را پرداخت کند و از جیب اروپا هزینه شود.

از یک بُعد دیگر اینکه آمریکایی‌ها یک راهبردی بنام آسیا پاسفیک دارند که از سال ۲۰۱۰ با تغییر دکترین سیاست خارجی شان و تغییر تمرکز از غرب آسیا به شرق آسیا چین را کنترل کنند.

با روی کار آمدن دولت اول ترامپ این آسیا پاسیفیک تبدل می‌شود به ایندو پاسیفیک و هندی‌ها را هم وارد بازی می‌کنند تا چین را به کنترل خودشان در بیاورند. در دولت اول ترامپ دیدیم که آمریکایی‌ها چگونه از ابزار هند برای کنترل چین استفاده کردند، فرصت‌های بسیار زیادی را به هندی‌ها دادند که بتوانند چین را به کنترل خودشان در بیاورند.

روسیه ابزاری برای کنترل چین

بنظر شما آیا ترامپ می‌خواهد از روسیه نیز بعنوان یک ابزار برای کنترل چین استفاده کند؟

بله بنظر می‌رسد که این بار دونالد ترامپ قصد دارد علاوه بر هند روسیه را نیز وارد این بازی کند و با بهره گیری از دو ابزار هند و روسیه بتواند بیشتر چین را به کنترل خود در بیاورد و چینی‌ها را از لحاظ نظامی، سیاسی و اقتصادی تحت فشار قرار دهد و روسیه را نیز علاوه بر هند وارد فضای این اردوی مخالفین چین کند. به همین دلیل دارد سعی دارد پیشنهاد‌های بسیار زیادی را در جنگ روسیه و اوکراین دهد.

اخیرا هم اعلام کرده این مناطقی که روسیه اشغال کرده باید در اختیار این کشور باقی بماند و زلنسکی باید این شرایط را بپذیرد. اینها شرایط و پیشنهاداتی است که مطرح می‌شود. بنظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی طرح این مسائل همین است که آمریکای دونالد ترامپ می‌خواهد فرصتی را به روسیه دهد که از روسیه در مقابل چین بازی بگیرد و هند و روسیه ابزاری برای کنترل چین بشوند.

خروجی این دو مقوله‌ای که گفته شد غضبی است که ترامپ دارد علیه اروپا رقم می‌زند و نگرانی‌های اروپایی هم به همین دلیل است. اجلاس عربستان بدون حضور اروپا می‌تواند ملغمه‌ای از هر دوی این موضوعات باشد، هم به اروپا فشار بیاورد که بتواند از اروپا برای تسلیحات جنگی مناطق مختلف دنیا پول بیشتری طلب کند و هم اینکه گزینه‌های بیشتری به روسیه بدهد تا بتواند چین را کنترل کند.

آمریکا در قبال اروپا دغدغه امنیتی ندارد

یعنی می‌نوانیم نتیجه گیری کنیم که آمریکا در قبال اروپا دغدغه امنیتی ندارد؟

بله، دغدغه امنیتی آمریکا در نظام بین الملل چین است و بنظر می‌رسد اگر این پیشنهاد‌ها را به روسیه بدهد شاید با جلب نظر روسیه بتواند بازی بیشتری از روسیه در مقابل چین بگیرد. این دقیقا همان قضایای بعد از جنگ جهانی دوم است که آمریکایی‌ها از چین برای کنترل شوروی استفاده کردند و دیدیم که خروجی آن نیز با تقابل آمریکا و چین و حمایت آمریکا به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر شد و حالا این جمع بندی وجود دارد که آمریکا برای کنترل چین از روسیه استفاده کنند؛ و اینکه چرا عربستان برای این مذاکرات انتخاب شد؟

به این علت که این چکیده‌ای از همان دو دیدگاهی است که گفته شد، دیدگاهی که ترامپ نسبت به اروپا و در عین حال تغییر رویکردی که به روسیه دارد.

انتخاب عربستان برای ۶۰۰ میلیارد سرمایه گذاری

به عبارتی می‌توانیم میزبانی عربستان در این مذاکرات را به امتیازگیری ترامپ از سعودی‌ها تعمیم دهیم.

قطعا همینطور است، عربستانی‌ها در دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کردند و تسلیحات خریدند و حالا ترامپ شرط گذاشته و احتمالا دارد مقدمات آن ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری را فراهم می‌کند و این شاید یک فرصتی باشد که آمریکا طبق گفته قبلی ترامپ بتواند این گاو شیرده را بدوشد.

بیشتر بخوانید:بازی تازه ترامپ زیر گوش ایران در خاورمیانه

آیا این امتیاز دهی به سیاست‌های خاورمیانه‌ای ترامپ خصوصا در کوچ مردم غزه ارتباط دارد یا خیر؟

من معتقدم عربستان ادعای‌ام القرایی دنیای اسلام را دارد و بعید است که زیر بار این قضیه برود، چون عملا این اتفاق یعنی شکست کامل در مقابل صهیونیست‌ها و بعید است که عربستان تن به این خفت دهد و این فرصت را در اختیار آنها قرار دهد. به نظر من آنقدر عادی سازی با رژیم صهیونیستی بار مالی دارد که بعید است با چنین پیشنهاداتی این امتیاز رخ دهد، اما شاید بشود یکی از گام‌های مقدماتی برای رسیدن به این نتیجه نیز باشد.

اوکراین چاره‌ای چز پذیرش شرایط آمریکا ندارد

اگر اوکراین این شرایط صلح را نپذیرد چه خواهد شد؟

من فکر نمی‌کنم اوکراین چاره‌ای غیر از این داشته باشد.

به چه دلیل؟

به این دلیل که پیشروی روس‌ها در هفته‌های گذشته خیلی شدت گرفته و اکنون نیز زلنسکی سرزمین‌های خود را از دست رفته می‌بیند؛ بنابراین زلنسکی برای اینکه سرزمین بیشتری از دست ندهد اگر چه ناراضی خواهد بود ولی قربانی یک معامله‌ای است که آمریکا برای اهداف استراتژیک خود در نظام بین الملل انجام خواهد داد

فاصله بلند اروپا تا استقلال از آمریکا

با این شرایط و تاکید زلنسکی برای ایجاد ارتش اروپایی و عدم حضور اروپایی‌ها در این نشست فکر می‌کنید ایجاد این ارتش تا چه حد امکان پذیر خواهد بود؟

اروپا تا استقلال خیلی فاصله دارد، این از اقداماتی است که در آینده اروپا می‌تواند تاثیر گذار باشد و می‌تواند باعث جدایی بیشتر اروپا از آمریکا شود. استقلال اروپا از آمریکا و آن دنیای تک قطبی را شاید بیشتر تحت الشعاع قرار دهد. من یکی از معتقدین به نظریه دوران گذار هستم و الان هم درشرایط دوران گذار هستیم. اروپا فاصله زیادی برای رسیدن به استقلال دارد. اروپا اراده استقلال را دارد ایجاد می‌کند، اما توان اینکار را ندارد. اما این اتفاقات می‌تواند یک گام موثر در مسیر نا امیدی اروپا از امریکا باشد.