قاچاق حیات‌وحش ایران، تجارتی چند میلیارد دلاری در سایه فقدان قانون / آیا شیر و ببر و تمساح، حیوان خانگی هستند؟

اقتصاد۲۴- اخیراً خبری منتشر شد مبنی بر اینکه یکی از بازیکنان انگلیسی مدنظر باشگاه پرسپولیس – که در خانه ویلایی خود از تمساح نگهداری می‌کند - اعلام کرده در صورتی که در ایران هم بتواند از تمساح خود نگهداری کند، حاضر به پیوستن و بازی در این تیم خواهد بود.

علاقه به حفظ و نگهداری از حیوانات عجیب و غریب به‌عنوان حیوان خانگی، در تمام دنیا، به‌ویژه در میان سلبریتی‌ها و افراد مشهور، مطرح است. کما اینکه در ایران نیز چند تن از افراد سرشناس تجربه نگهداری از حیوانات خانگی نامتعارف را داشته‌اند. از جمله‌ی آنها می‌توان به امیر علی‌اکبری، قهرمان کشتی فرنگی جهان و مبارز MMA، اشاره کرد که چندی پیش در فضای مجازی ویدئویی از خود منتشر کرد که در خانه‌اش در حال بازی با یک توله شیر بود. البته این موضوع با هشدار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره نگهداری حیات وحش در خانه همراه شد.

یا مهران مدیری که در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود بیش از ۱۰ سال است یک مار پیتون دارد؛ که از ۶ ماهگی آن را پیش خود بزرگ کرده و حالا بیشتر از دو متر طول دارد. این همان ماری است که مدیری سکانس‌هایی از فیلم «همیشه پای یک زن در میان است» را با آن بازی کرده بود.

منظور از حیوان خانگی خاص یا نامتعارف چیست؟

تعاریف مختلفی برای حیوانات خانگی خاص وجود دارد، اما معمولاً عنوانِ «Exotic pets» یا حیوان خانگی نامتعارف به هر حیوان وحشی و غیر اهلی اطلاق می‌شود که تحت نگهداری خانگی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال: ببر، مار پیتون، شیر، روباه و ... همگی در دسته حیوانات خانگی خاص در نظر گرفته می‌شوند. در واقع، بیشتر حیواناتی که گربه، سگ یا حیوانات مزرعه نیستند، نامتعارف شناخته می‌شوند.

شاید نگهداری یک میمون کوچک در برزیل به عنوان پِت بسیار معمول باشد، اما در ایران این موجود جزو موارد خاص یا غیرمتعارف محسوب می‌شود. یا عقرب و عنکبوت برای بسیاری، نامتعارف محسوب می‌شود در حالی که در بسیاری از فرهنگ‌ها این موجودات نیز در دسته‌بندی پت‌های متعارف و معمول قرار می‌گیرند.

در تعریف دیگر، هر حیوانی که ذاتاً ماهیت وحشی دارد ولی امروزه در خانه نگهداری می‌شود، حیوان خانگی خاص (Exotic Pet) محسوب می‌شود، اما اگر از ابتدا و بدو تولد در خانه انسان نگهداری شود، صرفاً حیوان خانگی (Pet) خواهد بود.

معمولا گونه‌های در معرض انقراض مورد توجه افرادی هستند که به اگزاتیک‌پت‌ها علاقه‌مندند. برای مثال در کشور‌های عربی، این روز‌ها پلنگ، یوزپلنگ، شیر سفید و ... به عنوان پت نگهداری می‌شوند.

داشتن حیوانات خانگی خاص قانونی است؟

کشور‌های مختلف، قوانین متفاوتی در مورد داشتن حیوانات خانگی خاص دارند. مثلاً نگهداری برخی از حیوانات خانگی خاص در مناطق مسکونی، غیرقانونی است، اما در زمین‌های بزرگ و فضای باز با دریافت مجوز، این امر می‌تواند مجاز و قانونی باشد. گاهی اوقات هم به نوع حیوان موردنظر -غیر از سگ و گربه- بستگی دارد. در برخی کشور‌ها داشتن یک حیوان خانگیِ غیرمعمول، مجاز است، اما این بدان معنا نیست که افراد، یک شیر یا یوزپلنگ را به خانه بیاورند.

در اکثر کشور‌های اتحادیه اروپا متأسفانه نگهداری از انواع حیوانات نامتعارف به عنوان حیوان خانگی، از جمله میمون و شامپانزه، کاملا قانونی است. در واقع اتحادیه اروپا یکی از بزرگ‌ترین بازار‌های اگزاتیک پت‌ها در جهان است.

در ایالات متحده امریکا قوانین متفاوت است؛ مثلا در ایالت ورمونت، برای داشتن یک آناکوندا یا نگهداری از تمساح خانگی به مجوز نیاز دارید. یا ایالت آیداهو نیز برای نگهداری خانگی از ببر، داشتن مجوز را شرط کرده است. این محدودیت‌ها ممکن است برای حفاظت از گونه‌های بومی در هر ایالت یا منطقه وجود داشته باشد.

در استرالیا حیوانات خانگی خاصی که نگهداری از آنها مجاز است، شامل: خزندگان، دوزیستان، پرندگان، روباه فِنِک، ایگوانا، گلایدر قندی و پستانداران می‌شود. اما مقررات و قوانین نگهداری بر اساس ایالت متفاوت است.

بیشتر بخوانید:فیلم/ گشت وگذار گوزن‌های زرد ایرانی در هوای برفی اردبیل

با این حال حتی اگر داشتن یک حیوان نامتعارف قانونی باشد، باید توجه داشت که بسیاری از آن حیوانات از طریق تجارت غیرقانونی وارد خانه می‌شوند. قاچاق حیات وحش، یک تجارت چندمیلیارد دلاری است. هر ساله، دَه‌ها میلیون حیوان وحشی به دلایل مختلف اسیر و به خریداران در سراسر جهان فروخته می‌شوند.

البته همه آنها پِت (حیوان خانگی) نمی‌شوند، بعضی از آنها خورده می‌شوند، برخی هم تاکسیدرمی شده یا به نمایش گذاشته می‌شوند، در مواردی هم برای تولید لباس و پوشاک از آنها استفاده می‌شود. بنابراین، مهم نیست که کشور‌ها چه قوانینی را در این حوزه وضع کنند، چرا که خرید و فروش هر گونه از این حیوانات به رونق این تجارت غیرقانونی و بالا نگه‌داشتن تقاضا در این زمینه دامن می‌زند.

نگهداری از حیوانات خانگی خاص چه خطراتی برای انسان دارد؟

بسیاری از حیوانات وحشی حامل ویروس‌ها و باکتری‌هایی هستند که در صورت تعامل بیش از حد، می‌توانند به انسان سرایت کنند. دانشمندان تخمین می‌زنند که از هر چهار بیماری عفونی جدید، سه مورد آن ناشی از تماس انسان با حیوانات وحشی است. این بیماری‌ها که بیماری‌های مشترک بین انسان و دام نامیده می‌شوند، شامل برخی از کشنده‌ترین و وحشتناک‌ترین بیماری‌ها مانند: اچ‌آی‌وی، ابولا و سارس هستند.

برخی میکروب‌ها اغلب خودِ حیوانات را بیمار نمی‌کنند؛ بدان معنا که حتی اگر یک حیوان خانگی سالم به نظر برسد، می‌تواند حامل بیماری‌هایی باشد که انسان را بیمار می‌کند؛ مانند: سالمونلا، بیماری لایم یا کرونا.

اگزاتیک پِت‌ها به دلایل دیگری نیز می‌توانند خطرناک باشند؛ این حیوانات هر چقدر هم که کوچک و خردسال باشند، اما غرایز وحشی خود را دارند که ممکن است به طور غیرمنتظره ظاهر شوند. به طور نمونه، یک توله ببر یا بچه شامپانزه می‌توانند به سرعت وحشی شوند و با بزرگ‌تر و قوی‌تر شدن آنها، دیگر به راحتی نمی‌توان مهارشان کرد و هر لحظه ممکن است به صاحب خود و یا حیوانات و انسان‌های اطراف آسیب برسانند.