تأثیر روزه بر سلامت جسم و روان

اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: روزه‌داری نه‌تنها یک عبادت معنوی، بلکه فرصتی برای بهبود سلامت جسم و روان نیز هست. روزه‌داری نه‌تنها یک تمرین معنوی، بلکه یک سبک زندگی سالم است. این عمل باعث پاکسازی بدن، افزایش ایمنی، کاهش استرس، تقویت مغز و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. اگر با برنامه‌ریزی و رژیم مناسب انجام شود، می‌تواند تأثیرات فوق‌العاده‌ای بر سلامت جسم و روان داشته باشد. در ادامه، تأثیرات مثبت روزه بر جسم و روان را بررسی می‌کنیم.

تأثیر روزه بر سلامت جسم

۱. سم‌زدایی و پاکسازی بدن

روزه در بهبود کیفیت فرایند سم‌زدایی در بدن می‌تواند موثر واقع شود که این امر به درجاتی مربوط به برداشت از ذخایر چربی بدن و نوسازی این ذخایر در بدن است. بعلاوه با کاهش فعالیت متابولیکی مربوط به هضم و جذب در کبد به‌عنوان یک ارگان موثر در امر سم‌زدایی می‌توان انتظار داشت که احیای مجدد این ارگان صورت می‌پذیرد؛ بنابراین روزه‌داری نه‌تنها باعث مصرف ذخایر چربی بدن می‌شود، بلکه به پاکسازی بدن از سموم مضری که در بافت‌های چربی ذخیره شده‌اند کمک می‌کند. در طول روز‌هایی که به‌طور مداوم غذا می‌خورید، بدن همواره درگیر هضم و جذب مواد مغذی است و فرصت کافی برای پاکسازی سلولی ندارد. اما با کاهش دریافت غذا در دوره‌های روزه‌داری، بدن فرصت پیدا می‌کند به جای تمرکز بر هضم، به حذف سموم و بازسازی سلول‌ها بپردازد.

۲. کاهش وزن و تنظیم متابولیسم

یکی دیگر از فواید روزه کمک به کاهش وزن است. کاهش وزن یکی از مهم‌ترین فواید روزه گرفتن محسوب می‌شود. با کنترل حجم وعده‌های غذایی و کاهش کالری دریافتی می‌توانید در طول ماه رمضان وزن کم کنید و چربی انباشته‌شده در بدن خود را کاهش دهید. البته بسیار مهم است که در ساعات غیرروزه‌داری از پرخوری بپرهیزید و در صورت امکان ورزش کنید تا جلوی بازگشت وزن ازدست‌رفته را بگیرید. از دیگر فواید قابل ذکر برای روزه‌داری می‌توان به کنترل سطح استرس و افسردگی در افراد اشاره کرد روزه داری قدرت اراده و تصمیم‌گیری و توان اجرایی این بیماران را افزایش می‌دهد البته بایستی تحت نظر پزشک و با مشورت با ایشان اقدام به روزه‌داری کند.

۳. تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب

روزه‌داری با کاهش میزان انرژی دریافتی بدن را در موقعیت دفاعی قرار می‌دهد و همچون واکسیناسیون در این مورد عمل کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی و بهبود وضعیت دفاعی بدن می‌شود. روزه‌داری سیستم ایمنی بدن را به میزان قابل‌توجهی تقویت می‌کند. کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو باعث کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی و افزایش سطح آنتی‌اکسیدان‌ها می‌شود که این امر به مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌کند. متخصصان معتقدند که روزه‌داری برای بهبود سلامت روده و پاکسازی بدن مفید است. علاوه بر این، می‌تواند فرآیند اتوفاژی را تقویت کند، مکانیزمی که از طریق آن سلول‌ها اجزای مضر و آسیب‌دیده خود را حذف می‌کنند.

۴. سلامت قلب و عروق

روزه‌داری در ماه رمضان می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر سلامت قلب داشته باشد. چرا که سطح فشار خون و کلسترول را کاهش می‌دهد و به کنترل التهاب کمک می‌کند. این موارد همگی از عوامل خطر بیماری‌های قلبی-عروقی هستند و می‌توانند به حمله قلبی و سکته مغزی منجر شوند. با این حال، کسانی که در حال حاضر از مشکلات قلبی-عروقی رنج می‌برند، باید پیش از شروع ماه رمضان با پزشک خود مشورت کنند. چون ممکن است روزه گرفتن برای سلامت آنها مضر باشد.

۵. تقویت حس بویایی

تقویت حس بویایی از دیگر اثر‌های مفید روزه است. دانشمندان آمریکایی دانشگاه کالیفرنیا در ساندیگو در بررسی‌های خود نشان دادند که حس بویایی در زمان گرسنگی و روزه تقویت می‌شود. در این مکانیزم، یکسری از ضربان‌هایی که سیستم عصبی را در پاسخ به رایحه‌ها تحریک می‌کنند به حس بویایی اجازه می‌دهند که برای کسب غذا تواناتر شوند.

۶. کنترل اشتها

روزه گرفتن نه تنها سبک زندگی، بلکه عملکرد دستگاه گوارش را هم متحول می‌کند. با عادت کردن بدن به دریافت غذای کم، سیستم گوارشی فرصتی برای استراحت پیدا می‌کند و اندازه معده به‌مرور زمان کاهش می‌یابد که این موضوع به کاهش اشتها منجر می‌شود. علاوه بر این، روزه گرفتن در تنظیم سطح گرلین، هورمونی که احساس گرسنگی را کنترل می‌کند، موثر است. درنتیجه، بدون اینکه احساس گرسنگی شدید داشته باشید، می‌توانید چند ساعت غذا نخورید.

تأثیر روزه بر سلامت روان

روزه‌داری فقط یک امر جسمانی نیست و گام موثری در تقویت روح، اصلاح نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت است. در ادامه به چند مورد از آنها می‌پردازیم:

۱. کاهش استرس و اضطراب

روزه گرفتن مغز را در برابر استرس مقاوم‌تر می‌کند، سازگاری با تغییرات را افزایش می‌دهد و روی خلق‌وخو، حافظه و توانایی یادگیری تاثیر مثبت دارد. با این حال، کاهش قند خون و افت انرژی به‌خصوص در روز‌های اول روزه‌داری ممکن است به خستگی و عدم تمرکز منجر شود. برای پیشگیری از این مشکل توصیه می‌شود در طول ماه رمضان غذا‌های سالم و مقوی بخورید، به اندازه‌ی کافی بخوابید و بین وعده‌ی افطار و سحر آب فراوان بنوشید.

۲. بهبود عملکرد مغز و حافظه

تحقیقات نشان می‌دهد که روزه گرفتن می‌تواند برای مغز فواید متعددی داشته باشد و حتی به افزایش سطح فاکتور رشد عصب (NGF) منجر شود.NGF پروتئینی است که در رشد، نگهداری، تکثیر و بقای نورون‌ها نقش دارد. این پروتئین برای عملکرد طبیعی سلول‌ها در سیستم عصبی مرکزی و محیطی ضروری است. همچنین روزه‌داری باعث افزایش بیان فاکتور نوروتروفیک مشتق‌شده از مغز (BDNF) می‌شود که این امر به بقای سلول‌های مغزی موجود کمک می‌کند و باعث تحریک رشد نورون‌های جدید می‌شود. پایین بودن سطح BDNF با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.

۳. افزایش حس رضایت و کنترل نفس

انسان هنگامی که روزه است مقابل یکی از بزرگترین لذت‌های دنیا مقاومت می‌کند که این یعنی او در حال تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس خود بوده و به توانمندی خود باور دار و در حال تهذیب نفس است. در دوران نوجوانی احساسات و تمایلات بر انسان قالب است و وقتی این نوجوان می‌بیند که توانسته است مقابل این لذت بزرگ مقاومت کند متوجه می‌شود که توانایی مدیریت و کنترل بر رفتار خود را دارد. یعنی حتی می‌تواند در مقابل رفتار‌های منفی خود نیز مقاومت کرده و آنها را اصلاح کند.

۴. از بین رفتن افسردگی

روزه‌داری باعث کاهش افسردگی در انسان می‌شود، در حالت معمولی سموم اضافی بسیاری از طریق غذا‌های نامناسب و فراوری شده وارد بدن ما شده و سبب سردی مزاج می‌شود و سرد شدن مغز انسان آن را به سمت افسردگی و ناراحتی‌های روحی سوق می‌دهد، هنگامی که روزه‌ایم از ورود سموم اضافی به بدن جلوگیری می‌شود و این طهارت جسم سبب بروز طهارت روح و دریافت انرژی مثبت از سمت اندام‌های بدن می‌شود.

۵. بهبود کیفیت خواب و تنظیم ریتم بدن

در حالی که به نظر می‌رسد روزه‌داری متناوب کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد، بسته به زمان وعده‌های غذایی شما نیز می‌تواند منجر به مشکلات خواب شود. وقتی افراد در زمان‌های نامنظم غذا می‌خورند، می‌تواند خواب آنها را مختل کند. این امر به خصوص اگر آنها در اواخر شب غذا بخورند صادق است، که می‌تواند دمای بدن را افزایش دهد که برعکس چیزی است که معمولاً در هنگام خواب اتفاق می‌افتد. وعده‌های غذایی سنگین نزدیک به زمان خواب ممکن است معده شما را ناراحت کند و خوابیدن را برای شما سخت کند. کیفیت خواب را مختل کرده و بر احساس شادابی شما هنگام بیدار شدن تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین تغییر زمان صرف وعده‌های غذایی در ماه مبارک رمضان می‌تواند خواب افراد را تحت تأثیر قرار دهد. افراد روزه‌دار باید به منظور صرف وعده سحری قبل از اذان صبح از خواب بیدار شوند و غذا بخورند. این امر باعث می‌شود چرخه خواب در ماه رمضان مانند روز‌های معمول سال نباشد، به عبارت دیگر خواب به صورت مداوم نباشد.