ایران در فشار چندگانه از صادرات برق تا توقیف نفتکش‌ها

اقتصاد۲۴- رئیس‌جمهوری آمریکا درست بلافاصله پس از ارسال نامه به ایران، فشار‌ها را بر بازار انرژی کشور تشدید کرده است. دونالد ترامپ پیش از تحویل‌گرفتن کاخ سفید، چین را درباره خرید نفت از ایران تهدید کرد و پس از آن معافیت صادراتی انرژی ایران به عراق را حذف کرد. سپس محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت ایران و ۱۷ نهاد و ۱۳ کشتی را در زمینه صادرات نفت ایران تهدید کرد. این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که ترامپ پیش‌از‌این و در دولت اول خود، ایران را تهدید کرده بود که صادرات نفت را به حد خرید غذا و دارو کاهش می‌دهد. با این حال باید گفت با توجه به بحث ناترازی انرژی، ایران صادرات چندانی در زمینه برق و گاز نداشته است و از آن سو درباره صادرات نفت هم مشتری عمده نفت ایران، چین است و مشخص نیست که دونالد ترامپ تا چه اندازه بتواند چین را برای محدود‌کردن واردات نفت از ایران تحت فشار بگذارد. هرچند نمی‌توان منکر شرایط دشوارتر صادرات انرژی برای ایران شد.

بازگشت فشار حداکثری بازار انرژی ایران

در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ دونالد ترامپ مقابل دوربین‌های تلویزیون برجام را بی‌اعتبار خواند و از آن خارج شد. خروج آمریکا از برجام سبب شد که صادرات نفت ایران زیر فشار مضاعف قرار بگیرد. رئیس‌جمهوری آمریکا در همان زمان بار‌ها اعلام کرد که صادرات نفت ایران را تا اندازه خرید غذا و دارو کاهش می‌دهد و سیاست نفت در برابر غذا را اجرا می‌کند. هرچند آمار صادرات نفت ایران در زمان تحریم، چندان روشن و شفاف نیست، اما برخی داده‌های مؤسسات ردیاب نفتکش‌ها حاکی از آن بود که صادرات نفت ایران به ۷۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داشته است.

با روی کار آمدن دولت دموکرات جو بایدن، صادرات نفت ایران بهبود پیدا کرد. هرچند منتقدان دولت جو بایدن اعلام می‌کردند که بایدن بر تحریم نفتی ایران چشم بسته است، اما در مقابل برخی تحلیلگران اعلام کردند که با تحریم نفت روسیه و صعود قیمت انرژی، تورم آمریکا رکورد ۴۰‌ساله را شکسته و آن را به ۱۰ درصد نزدیک کرده است. مشابه این اتفاق در انگلیس و اتحادیه اروپا هم رخ داد و نرخ تورم در انگلیس دو‌رقمی شد. این دسته از تحلیلگران اعتقاد داشتند که چشم‌بستن بایدن بر تحریم نفت ایران نه از سر انعطاف، بلکه از سر اجبار بوده و رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا تلاش کرده است با تشدید تحریم نفت ایران، فشار مضاعفی بر بازار انرژی جهان وارد نکند.

در مقابل برخی دیگر از تحلیلگران به سهم حدود یک‌درصدی نفت ایران بر بازار جهان اشاره کرده و معتقد بودند که تحریم نفت ایران تأثیر چندانی بر بازار جهانی ندارد. در بازار گاز هم نیویورک‌تایمز به ناترازی گاز در بازار ایران اشاره کرده و نوشته بود که با حذف روسیه از بازار گاز اروپا، ایران نمی‌تواند در کوتاه‌مدت تأثیری در بازار جهانی گاز داشته باشد. این دسته از تحلیلگران اعتقاد داشتند که دموکرات‌ها تمایلی به تشدید فشار بر ایران ندارند تا در‌های مذاکره بسته نشود.

بیشتر بخوانید:زیان‌های توقف صادرات نفت برای اقتصاد ایران

با این حال گفت‌و‌گو‌های احیای برجام در دولت دموکرات جو بایدن به جایی نرسید و با وجود رایزنی‌های گسترده ایران برای آزاد‌شدن منابع بلوکه‌شده کشور، این موضوع هم سرانجام چندانی نداشت.

با تمام این اوصاف حالا دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید وارد شده و از همان ابتدا بنا را بر تشدید فشار‌ها بر بازار انرژی ایران گذاشته است. رئیس‌جمهوری آمریکا در گام اول برای چین خط‌و‌نشان کشید تا خرید نفت از ایران را محدود کند و در قدم بعدی معافیت تحریمی صادرات انرژی ایران به عراق را حذف کرد و حالا محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت ایران را به همراه چند نهاد و نفتکش تحریم کرده است.

این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که رئیس‌جمهوری آمریکا از طریق امارات نامه‌ای برای ایران ارسال و وانمود کرده است که تمایل دارد مسئله را با گفت‌و‌گو حل کند، اما درست هم‌زمان با ارسال این نامه، علاوه بر وزیر نفت ایران، چند نهاد و کشتی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.

تسنیم در همین زمینه توضیح داده است که وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۷ نهاد و ۱۳ کشتی را تحریم کرده است. این وزارتخانه همچنین محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران را نیز در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است.

وزارت خزانه‌داری در بیانیه‌ای عنوان کرد: پاک‌نژاد بر صادرات ده‌ها میلیارد دلاری نفت ایران نظارت دارد و میلیارد‌ها دلار نفت به نیرو‌های مسلح ایران برای صادرات اختصاص داده است.

وزارت خزانه‌داری همچنین مدعی است که مالکان یا اپراتور‌های کشتی‌هایی را که نفت ایران را به چین تحویل داده‌اند یا از انبار خارج کرده‌اند، تحریم کرده است. آنها در چندین حوزه قضائی ازجمله هند و چین بودند.

پیش‌از‌این وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد به‌عنوان بخشی از کارزار «فشار حداکثری» به ایران، معافیتی که به عراق اجازه می‌داد هزینه برق وارداتی از ایران را پرداخت کند، لغو شده است. زمان انقضای این معافیت شنبه هشتم مارس/۱۸ اسفند بود.

به گزارش رویترز، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت تمدید‌نکردن این معافیت «تضمین می‌کند که ما به ایران اجازه هیچ‌گونه تسهیلات اقتصادی یا مالی را نمی‌دهیم».

این مسئله در شرایطی رخ می‌دهد که عراق اعلام کرده است حذف معافیت صادرات انرژی ایران به عراق مشکلات متعددی برای این کشور ایجاد می‌کند. در همین زمینه وزیر برق عراق گفته است که منع احتمالی واردات گاز از ایران، تولید برق روزانه ۲۷ هزار مگاواتی عراق را به یک‌سوم کاهش می‌دهد.

گذشته از این رئیس شرکت گاز جنوب عراق روز دوشنبه اعلام کرد که پس از اقدام ایالات متحده در جلوگیری از واردات برق از ایران، بغداد اکنون به قطر و عمان به‌عنوان گزینه‌های احتمالی برای تأمین گاز خود فکر می‌کند؛ زیرا این نگرانی وجود دارد که واشنگتن همین سیاست را در قبال صادرات گاز ایران نیز اجرا کند.

بغداد در‌حال‌حاضر روزانه تا ۵۰ میلیون مترمکعب گاز از ایران دریافت می‌کند. واردات این میزان گاز در چارچوب قراردادی ممکن شده که طرفین در مارس ۲۰۲۴ میلادی آن را برای یک دوره پنج‌ساله دیگر تمدید کردند.

به گفته مقامات انرژی عراق، این کشور سالانه چهار تا پنج میلیارد دلار برای واردات گاز به ایران پول می‌پردازد. حمزه عبدالباقی، رئیس شرکت دولتی SGC به رویترز گفت که برای کاهش تأثیرات احتمالی منع واردات گاز ایران، عراق یک پایانه گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) شناور را اجاره خواهد کرد. او افزود: «دولت عراق، وزارت نفت را موظف به یافتن جایگزین کرده است».

او گفت که قرارداد پایانه ال‌ان‌جی با شرکت سرمایه‌گذاری Breeze مستقر در امارات متحده عربی، در اواخر ماه مارس امضا خواهد شد و انتظار می‌رود که تا اواسط سال جاری میلادی نیز برای دریافت گاز قطر و عمان عملیاتی شود.

‌به گفته حمزه عبدالباقی، این پایانه در بندر خورالزبیر در خلیج فارس مستقر خواهد شد و گاز از طریق یک خط لوله ۴۵‌کیلومتری که در حال ساخت است، به یک نقطه تدارکاتی در نزدیکی شهر جنوبی بصره (جایی که عراق بیشتر نفت خود را استخراج می‌کند) منتقل می‌شود.

او افزود: «با این کار، عراق قادر خواهد بود دست‌کم ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز در روز یا حدود یک‌سوم عرضه فعلی ایران را تأمین کند».

ایران: صادرات برق به عراق ادامه دارد

در همین حال مصطفی رجبی‌مشهدی، مدیرعامل توانیر، گفت که با توجه به قرارداد صادرات برق میان ایران و عراق و مدت‌زمان باقی‌مانده از این تعهد، عراق به واردات برق از ایران ادامه خواهد داد.

به گزارش مهر، مدیرعامل شرکت توانیر درباره لغو معافیت واردات برق عراق از ایران، از طرف آمریکا گفت: با توجه به وجود قرارداد صادرات برق به عراق مابین دو کشور و مدت‌زمان باقی‌مانده از این تعهد، کشور عراق به ادامه واردات برق از ایران بر‌اساس قرارداد فی‌مابین ادامه خواهد داد. البته اولویت تأمین برق با داخل کشور است، همچنین صادرات برق ساعات خارج از اوج مصرف و بر‌اساس تعهدات انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید:چرخش بزرگ در بازار نفت آسیا؛ تحریم‌ها بازی را عوض کردند

با وجود این شرایط، عراق هرگز نمی‌تواند به‌عنوان یک بازار دائمی برای انرژی ایران باشد، چرا‌که این کشور به‌عنوان یکی از مالکان بزرگ ذخایر نفت و گاز جهان است و با سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای که در حوزه انرژی انجام داده است، به دنبال کاهش وابستگی خود به نفت و گاز ایران بوده ست.

به‌تازگی عراق و غول نفتی انگلیسی بریتیش پترولیوم یک قرارداد بزرگ گاز امضا کرده‌اند. رویترز در این زمینه نوشت که بغداد و بریتیش پترولیوم، یک توافق مقدماتی برای ارزیابی احتمال بازتوسعه میدان نفت و گاز کرکوک و دیگر میادین هم‌جوار امضا کرده‌اند.

عراق توضیح داده است تولید نفت تحت این قرارداد، به میزان ۱۵۰ هزار بشکه در روز افزایش می‌یابد که بخش گازی هم دارد. نفت به پالایشگاه‌ها در شمال که در‌حال‌حاضر کمتر از ظرفیت خود فعالیت می‌کنند، جریان خواهد یافت.

عراق با هدف پایان‌دادن به مشعل‌سوزی و صدمات محیط‌زیستی سوزاندن گاز اضافی، قصد دارد تا سال ۲۰۲۸، جمع‌آوری گاز‌های استخراج‌شده به همراه نفت را افزایش دهد.

بریتیش پترولیوم و عراق در دسامبر، درباره شرایط فنی بازتوسعه میادین کرکوک به توافق رسیدند.

عراق که دومین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک پس از عربستان سعودی است، حدود پنج میلیون بشکه در روز ظرفیت تولید دارد.

بر‌اساس گزارش رویترز، بریتیش پترولیوم، عضو کنسرسیوم شرکت‌های نفتی است که در دهه ۱۹۲۰، نفت را در کرکوک کشف کردند و برآورد کرده که این منطقه، حدود ۹ میلیارد بشکه نفت قابل استخراج دارد. این شرکت ۵۰ درصد سهم در جوینت ونچر اداره‌کننده میدان نفتی بزرگ رمیله در جنوب عراق دارد.

گذشته از این چین هم سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در زمینه انرژی در عراق انجام داده است. در مجموع چین نخستین کشوری بود که پس از سقوط رژیم صدام وارد عراق شد و در میادین بزرگ الاحزاب، رمیله و حلفایه عراق به اکتشاف و بهره‌برداری از نفت اقدام کرد.

همچنین چینی‌ها در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱۰.۵ میلیارد دلار در بخش انرژی عراق سرمایه‌گذاری کرده‌اند که بیشترین میزان سرمایه‌گذاری خارجی انجام‌شده از سوی پکن در همان سال بوده است.