امارات در نقش حامل پیام یا میانجی جدید؟

اقتصاد۲۴- انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک رئیس امارات متحده عربی چهارشنبه هفته گذشته به تهران آمد. قرقاش در جریان دیدار دوجانبه با سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نامه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا را نیز به رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان به طور رسمی تقدیم کرد.

 تحویل نامه ترامپ به ایران از سوی نماینده دولت امارات در داخل کشورمان واکنش‌برانگیز بود و البته سوال‌هایی را نیز به وجود آورد. از جمله این که اماراتی‌ها فقط این نامه را رساندند یا این که قرار است به عنوان میانجی ظاهر شوند. واکنش‌ها نیز از این باب بود که روابط امارات و ایران با روابط قطر – ایران و همچنان روابط ایران با عمان بسیار متفاوت است.

روابط ایران و امارات متحده عربی بسیار پیچیده است. از یک سو، امارات یکی از مسیر‌های راهبردی دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران محسوب می‌شود به نحوی که در یادداشت ریاست‌جمهوری ترامپ که دستور احیای فشار حداکثری را صادر می‌کرد، نام عراق و «کشور‌های خلیج فارس» قید شده بود. در یادداشت ترامپ آمده بود: «[وزیر خارجه]اقدامات فوری با هماهنگی وزیر خزانه داری و سایر آژانس‌های ذیربط برای اطمینان از اینکه ایران از سیستم مالی عراق برای دور زدن یا دور زدن تحریم‌ها استفاده نمی‌کند و کشور‌های حاشیه خلیج فارس به عنوان نقاط فرار از تحریم‌ها استفاده نمی‌شود، اتخاذ کند.» به رغم این ارتباط مهم ایران و امارات در حوزه دور زدن تحریم‌ها، سیاستمداران اماراتی مواضع ضدایرانی از جمله در حوزه جزایر سه‌گانه کم ندارند. رقابت‌های منطقه‌ای دو طرف نیز در این موضوع تاثیرگذار است. در حال حاضر این سوال مطرح است که آنها صرفاً نامه ترامپ را آوردند یا قرار است نقش میانجی را بازی کنند. برخی تحلیلگران این موضوع را مطرح می‌کنند که بخشی از دلیل این که امارات می‌تواند خود را در این جایگاه ببیند و بازیگری تاثیرگذار در حوزه سیاسی باشد، به علت تضعیف جایگاه ایران در منطقه است. از آنجایی که اماراتی‌ها بخشی از جایگاه خود را به این دلیل به دست آوردند، در نقش‌آفرینی آنها به نفع ایران تشکیک می‌شود.

انتخاب امارات از سوی آمریکا هم عجیب است. زمانی که موضوع ارسال نامه از سوی ترامپ خطاب به مقام معظم رهبری مطرح شد، بدیهی‌ترین مسیری که به ذهن می‌آمد این بود که آمریکایی‌ها از طریق حافظ منافع خود در ایران – سفارت سوئیس – این مکاتبه را انجام دهند. در حالی که این نامه نه از طریق عمان یا حتی قطر و البته روسیه که این روز‌ها نامش به عنوان میانجی شنیده می‌شود، بلکه توسط مشاور رئیس امارات و نه وزیر خارجه این کشور - عبدالله بن زاید بن سلطان آل نهیان - به تهران آورده شد.

ترافیک تعارف برای میانجی‌گری

طی چند ماه گذشته، همواره کشور‌های مختلفی بودند که برای میانجی‌گری میان ایران و آمریکا اعلام آمادگی کردند یا نام‌شان به عنوان گزینه میانجی مطرح شد. از ژاپن و قطر تا بار دیگر عمان که مورد آخر میانجی سنتی میان ایران و آمریکاست. علت مطرح بودن همیشگی گزینه میانجی‌گری میان ایران و آمریکا نیز قطع طولانی روابط دیپلماتیک میان دو کشور و در هم پیچیده شدن کلاف روابط دوجانبه طی پنج دهه گذشته است. در حال حاضر نام روسیه نیز به عنوان میانجی شنیده می‌شود که در نوع خود جالب توجه است. 

بیشتر بخوانید: فیلم/ خبرنگار میکروفون را به صورت ترامپ زد

مشخص نیست که ایران قصد دارد از طریق میانجی کار خود را جلو ببرد یا در نهایت اگر پیش‌زمینه‌های لازم فراهم شد به گفتگوی مستقیم بپردازد. البته سیدعباس عراقچی اخیرا در مصاحبه‌ای که با روزنامه ایران داشت، به این موضوع پرداخت که مذاکره غیرمستقیم ایران و آمریکا انجام‌شدنی بوده و عجیب و غریب نیست. او گفت: «راهبرد صبر ما مبتنی بر یک صبر انفعالی نیست، بلکه صبر همراه با ابتکار عمل است. ما اصلاً یک سیاست منفعلانه نداریم که بنشینیم نگاه کنیم چه تصمیمی برای ما می‌گیرند؛ نه، حتی درخصوص مذاکرات احتمالی هسته‌ای هم طراحی داریم و برنامه‌ریزی کرده‌ایم. مذاکرات که به صورت غیرمستقیم جریان دارد. کانال سه کشور اروپایی برقرار است. با آقای گروسی و آژانس هسته‌ای همکاری داریم و یک ایده جدید برای حل مسائل مطرح است که داریم بررسی می‌کنیم.»

وزیرخارجه ایران ضمن یادآوری میانداری اروپایی‌ها در مذاکرات برجام، گفت: «اروپایی‌ها در دور گذشته نقش واسط خوبی ایفا کردند، الان هم می‌توانند ایفا کنند. ما این مذاکرات با اروپایی‌ها را ادامه می‌دهیم و به موازات آن رایزنی‌های نزدیک با روسیه و چین ادامه دارد، اما نهایتاً آمریکا باید تحریم‌ها را بردارد ولی زمانی وارد مذاکره مستقیم خواهیم شد که از حوزه برابر و فارغ از فشار و تهدید باشیم و مطمئن باشیم که در آن صورت منافع ملی مردم تأمین خواهد شد.»

او در پاسخ به سوالی درباره اینکه «آیا سیاست کاهش هزینه از مسیر احیای کانال مذاکره غیرمستقیم مسقط هم می‌گذرد؟»، گفت: «بله. شیوه عجیب و غریبی هم نیست و مکرر در طول تاریخ اتفاق افتاده است. کشور‌هایی که حاضر نبودند با همدیگر مستقیم صحبت کنند، غیرمستقیم صحبت کردند؛ بنابراین مذاکره غیرمستقیم انجام شدنی است. این طور نیست که نشدنی باشد و این مدل خیلی محل ایراد نیست. مهم این است که اراده مذاکره و توافق منصفانه و عادلانه در شرایط برابر پیش بیاید و دیگر شکل آن مهم نیست.» در حال حاضر مشخص نیست نقش امارات در این پازل جدید چگونه تعریف شده است.