آلارم شتاب تورم در آینده نزدیک

اقتصاد۲۴- براساس داده‌ها و ارقام بانک مرکزی از آخرین وضعیت متغیر‌های پولی رشد یازده ماهه نقدینگی که از سال ۹۹ تا سال ۱۴۰۲ روندی نزولی داشته، در سال جاری نسبت به سال ۱۴۰۲ افزایش پیدا کرده است. این افزایش در رشد نقدینگی می‌تواند نشانی از افزایش تورم در آینده نزدیک باشد. براساس آمار بالاترین مقدار رشد یازده ماهه نقدینگی در چهارده سال گذشته در سال ۹۹ و پایین‌ترین مقدار آن در سال ۹۰ بوده است.

همچنین به نظر می‌رسد در اقتصاد ایران اصلی‌ترین عوامل رشد نقدینگی، کسری بودجه دولت و اعتباردهی بی حساب و کتاب بانک‌ها باشد.

‌

نقش نقدینگی در ایجاد تورم چیست

نظریات قدیمی‌تر در علم اقتصاد به این امر اشاره دارند که پول پرقدرت منتشر شده توسط بانک مرکزی که پایه پولی نام دارد به وسیله متغیری به اسم ضریب فزاینده، چند برابر شده و به نقدینگی تبدیل می‌شود. در نتیجه این نقدینگی، اضافه تقاضا در اقتصاد پدید می‌آید و قیمت‌ها صعودی می‌شوند. در واقع جهت علیت در اینجا از پایه پولی به نقدینگی است.

اما براساس نظریات جدید برخی دیگر از کارشناسان اقتصادی، نقدینگی مهم‌ترین متغیر تورم‌ساز و اصلی‌ترین عامل در ایجاد تورم است. مطابق با مبانی علم اقتصاد رشد مستمر و پایدار نقدینگی در طول زمان تنها عامل ایجاد تورم در بلندمدت است. یعنی افزایش نقدینگی موجب می‌شود تا سطح قیمت‌ها در طول زمان صعودی شود. متغیر نقدینگی از مجموع پول و شبه پول به دست می‌آید. اعتباردهی بانک‌ها و همچنین کسری بودجه دولتی نقش زیادی در افزایش نقدینگی ایفا می‌کنند و از همین‌رو نظارت بر شبکه بانکی و هزینه‌های دولت‌ می‌تواند موجب کنترل رشد نقدینگی شود. در اینجا این نقدینگی است که به رشد پایه‌پولی منجر می‌شود.

بیشتر بخوانید:  سقوط قدرت دستمزد کارگران به روایت آمار و ارقام

روایت آماری از رشد ۱۱ ماهه نقدینگی در ۱۴ سال

پایین‌ترین رشد یازده ماهه نقدینگی در ۱۴ سال گذشته در سال ۹۰ و قبل از اعمال تحریم‌های آمریکا محاسبه شده است. به زبان اعداد در سال ۹۰ رشد سطح نقدینگی در بهمن نسبت به اسفندماه سال ۸۹ برابر با ۱۵ درصد بوده است. اما این شاخص بعد از شروع تحریم‌ها و نمایان شدن آثارشان در اقتصاد ایران در سال ۹۱ به ۲۶.۵ درصد رسید. رشد یازده ماهه نقدینگی در سال‌های ۹۲ و ۹۴ نیز بالاتر از ۲۴ درصد ثبت شده و تنها در سال ۹۳ پایین‌تر از ۲۰ درصد بوده است. علت رشد یازده ماهه نقدینگی در این سال‌ها احتمالا به دلیل تحریم‌ها و کسری بودجه دولت بوده است.

با این‌وجود بعد از امضای برجام رشد یازده ماهه نقدینگی در نتیجه ثبات اقتصادی و رفع تحریم‌ها کاهش یافت. به بیان دقیق‌تر رشد یازده ماهه نقدینگی در سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ پایین‌تر از ۲۰ درصد برآورد شد. اما این وضعیت ادامه پیدا نکرد و با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها و متعاقبا کسری بودجه دولت رشد یازده ماهه متغیر تورم‌ساز افزایش یافت. به طوری که در سال ۹۹ رشد یازده ماهه نقدینگی به بالاترین مقدار در ۱۴ سال گذشته رسید. در این سال رشد نقدینگی ۳۳.۹ درصد محاسبه شد. البته در این بین شیوع ویروس کرونا در افزایش رشد نقدینگی بی تاثیر نبوده است. به عبارت دیگر شیوع ویروس کرونا و تکلیف بانک‌ها به اعتباردهی بیشتر به مردم موجب شد تا نرخ رشد یازده ماهه نقدینگی در سال ۹۹ به اوج برسد.

با ورود بایدن به کاخ سفید و تسهیل فروش نفت ایران، درآمد‌های دولتی افزایش یافت و کسری بودجه که یکی از مهمترین عوامل رشد نقدینگی در اقتصاد ایران است کاهش پیدا کرد. روند کاهشی رشد یازده ماهه نقدینگی تا سال ۱۴۰۲ ادامه یافت و این شاخص معادل ۲۲.۸ درصد محاسبه شد. آخرین آمار‌ها از متغیر‌های پولی نشان می‌دهد رشد یازده ماهه نقدینگی در سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش داشته و برابر با ۲۶.۲ درصد برآورد شده است.