بحران در بازار کار ایران؛ دماسنج نرخ بیکاری روی مرز هشدار

اقتصاد۲۴- نرخ مشارکت اقتصادی در ایران معمولا کمتر از ۵۰ درصد بوده است. یعنی از هر ۱۰ نفر ایرانی در سن اشتغال (بزرگتر از ۱۵ سال) کمتر از ۵ نفر آنها شاغلند یا جویای کار. در تحلیل بازار کار معمولا به این مسئله اشاره می‌شود که نرخ مشارکت باید در کنار نرخ بیکاری مورد بررسی قرار بگیرد. در آمار‌های اخیر، برخی کارشناسان کاهش نرخ بیکاری را یک دستاورد مهم قلمداد کردند، اما آن طور که از نرخ مشارکت اقتصادی نشان می‌دهد، این اتفاق لزوما مثبت نیست.

نرخ مشارکت اقتصادی، به عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل بازار کار، نشان‌دهنده درصد جمعیت در سن کار ۱۵ سال و بیشتر است که یا شاغل هستند یا به دنبال کار می‌گردند. این شاخص به‌طور مستقیم با شرایط اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاست‌های کلان کشور مرتبط است.

بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، نرخ مشارکت اقتصادی در ایران از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ روندی نزولی و سپس نسبتاً ثابت را تجربه کرده است. در سال ۱۳۸۴، نرخ مشارکت اقتصادی در فصل بهار ۴۶.۹ درصد بود و در سال‌های بعدی به‌تدریج کاهش یافت. این کاهش تا سال ۱۳۹۲ ادامه داشت، به‌طوری که در زمستان ۱۳۹۲، نرخ مشارکت اقتصادی به ۳۸.۷ درصد رسید. کاهش رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری در این دوره باعث کاهش فرصت‌های شغلی شد. از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳، نرخ مشارکت اقتصادی نسبتاً ثابت مانده و بین ۴۰ تا ۴۵ درصد در نوسان بوده است.

بیشتر بخوانید: ركود اقتصادي چه تاثیری بر كاهش نرخ بيكاري دارد؟

نرخ مشارکت اقتصادی در فصول مختلف سال نیز تغییراتی را نشان می‌دهد. به‌طور کلی، نرخ مشارکت در فصل بهار و تابستان نسبت به پاییز و زمستان بالاتر است. این تغییرات می‌تواند ناشی از عوامل فصلی مانند افزایش فعالیت‌های کشاورزی در بهار و تابستان یا کاهش تقاضای نیروی کار در زمستان باشد.

با توجه به ثبات نسبی نرخ مشارکت اقتصادی در سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی دولت توانسته‌اند تا حدی شرایط بازار کار را بهبود بخشند. با این حال، برای افزایش نرخ مشارکت اقتصادی، نیاز به ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر، بهبود محیط کسب‌وکار و افزایش مهارت‌های نیروی کار وجود دارد. همچنین، توجه به نرخ مشارکت زنان و جوانان می‌تواند به بهبود این شاخص کمک کند.

همزمانی کاهش نرخ مشارکت و نرخ بیکاری

داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۳ نرخ مشارکت و نرخ بیکاری به طور همزمان در حال کاهش هستند. کاهش نرخ مشارکت ممکن است نشان‌دهنده خروج بخشی از جمعیت در سن کار از بازار کار باشد. این افراد ممکن است به دلیل ناامیدی از یافتن شغل مناسب، ادامه تحصیل، یا بازنشستگی زودهنگام، از جست‌وجوی کار منصرف شده باشند. با خروج این افراد از جمعیت فعال، نرخ بیکاری نیز کاهش می‌یابد، زیرا این افراد دیگر در آمار بیکاران محسوب نمی‌شوند.

ممکن است بخشی از نیروی کار به مشاغل غیررسمی روی آورده باشند که در آمار رسمی ثبت نمی‌شوند. این موضوع نیز می‌تواند باعث کاهش نرخ بیکاری و نرخ مشارکت اقتصادی شود که در بلندمدت بر رشد اقتصادی تأثیر منفی می‌گذارد.

با توجه به این نکته که مشارکت نیروی کار از الزامات رشد اقتصادیست دولت و بخش خصوصی باید با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کنند و در کنار آن با ارتقای مهارت‌های نیروی کار به افزایش اشتغال‌پذیری نیروی کار کمک کنند. همچنین از آن جایی که کارشناسان، یکی از دلایل پایین بودن نرخ مشارکت در ایران را بیرون ماندن زنان از بازار کار می‌دانند، ایجاد بستر مناسب برای ورود خانم‌ها به بازار کار از دیگر اقداماتیست که می‌تواند به بهبود این شاخص کمک کند.